Qoǵamdyq pikir saýalnamasy: turǵyndardyń basym kópshiligi AES qurylysyn qoldady
Atalǵan saýalnama QR zańnamalyq normalaryn saqtaı otyryp júrgizilgeni, atap aıtqanda, referendým ótkizý merzimine qarsy qoǵamdyq pikir ólshemin júrgizý týraly QR OSK habardar etilip, oǵan QR OSK-sy 11.09.2024 j. №ZT- 2024-05252908 hatpen jaýap bergeni atap ótilgen. 17 oblystan jáne respýblıkalyq mańyzy bar Astana, Almaty jáne Shymkent qalalarynan 18 jastan asqan azamattar qatysqan saýalnama aýqymy 1000 respondentti qamtydy.
Saýalnama anketasyna kelesi suraqtar engizildi: 1) Siz AES salý boıynsha referendýmǵa qatysasyz ba? 2) Qazaqstanda AES salý týraly qandaı aqparat sizdi qyzyqtyrady? 3) Siz Qazaqstanda AES salýǵa kelisesiz be?
Saýalnama qorytyndysy kelesini kórsetti:
«Mindetti túrde baramyn» (35,6%) jáne «Múmkindiginshe barýǵa tyrysamyn» (20,2%) nusqalaryn tańdaǵan respondentterdiń úlesi jalpy iriktemeniń 55,8%-y. Osylaısha, saýalnamaǵa qatysqan árbir ekinshi adam referendýmǵa barýǵa daıyn ekenin kórsetti. Saýalǵa qatysqandardyń onnan bir bóliginen astamy «referendýmǵa qatyspaımyn» degen (12,2%).
Aldyn ala boljanǵandaı, referendýmǵa qatysý/qatyspaý týraly «áli bir sheshimge kelmegen» respondentterdiń úlesi joǵary boldy (16,6%). Saýalnamaǵa qatysqandardyń 13,6%-y «bul jańalyqty birinshi ret estip otyr» (atom elektr stantsııasyn salýy múmkin degen jańalyqty birinshi ret estip otyr). Respondentterdiń az bóligi (1,8%) bul suraqqa «jaýap berýge qınalamyn» dep kórsetken.
«Qazaqstanda atom elektr stantsııasyn salý týraly qandaı aqparat sizdi qyzyqtyrady?» degen suraqta pikirler emotsıonaldy ustanymnan bastap tolyǵymen pragmatıkalyq dálelderge deıin qubylady.
Máselen, «azamattardyń densaýlyǵyna áser etýi yqtımal» jáne «ekologııaǵa áser etýi yqtımal» degen emotsıonaldy pikirleri bar jaýaptardy tańdaý tıisinshe 59,5% jáne 54,1% boldy. Bul, eń aldymen, jelide AES salý yqtımaldyǵy týraly alǵashqy aqparat paıda bolǵan sátten bastap mundaı jobalardyń qaýipi týraly ártúrli paıym tarala bastaǵandyǵyna baılanysty bolýy múmkin.
Aıta ketý kerek, saýalnamaǵa qatysqan halyq AES-te qaýipsizdikti qamtamasyz etýdiń naqty sharalary boıynsha pragmatıkalyq oılar aıtqan: «Apattardyń aldyn alý jónindegi qaýipsizdik sharalary» (43,1%); «Radıoaktıvti qaldyqtardy basqarý» (24,9%); «Kadrlyq áleýet» (16%).
«Siz Qazaqstanda atom elektr stantsııasyn salýǵa kelisesiz be?» degen suraqqa kelisetinderdiń úlesi 60,4%. Saýalnamaǵa qatysqandardyń 30,1%-y AES salý ıdeıasyn qoldamaıdy. Saýalnamaǵa qatysqan árbir onynshy adam (9,5%) atom elektr stantsııasynyń qurylysyna qatysty suraqqa jaýap berýden bas tartqan.
Zertteýdiń jalpy qorytyndysy boıynsha, respondentterdiń 55,8%-y óz azamattyq ustanymyn kórsetýge jáne AES salý máselesine qatysty daýys berýge nıet tanytty. AES qurylysyn qoldaýshylardyń úlesi – 60,4%.
Júrgizilgen sotsıologııalyq saýalnama nátıjesinde ári qaraı jarııa túsindirýdi talap etetin ekologııalyq jáne tehnıkalyq qaýipsizdik krıterııleriniń kontýry mejelendi. Atap aıtqanda, halyq densaýlyq qaýipsizdigi men qorshaǵan ortany qorǵaý, sondaı-aq qurylystyń tehnıkalyq jaǵy jáne atom stantsııasynyń bolashaq jumysshylarynyń kadrlyq quramynyń kásibılik deńgeıi týraly alańdaıdy.