Klımat, energetıka jáne Qazaqstanmen yntymaqtastyq - EO Elshisi 2024 jylǵy jetistikter týraly

<p>ASTANA. KAZINFORM - Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy Eýropalyq Odaq Elshisi Aleshka Sımkıch agenttikke bergen eksklıýzıv suhbatynda klımattyń ózgerýi, energetıkalyq qaýipsizdik, kóshi-qon jáne syrtqy saıasat salalaryndaǵy jahandyq syn-qaterlerdi sheshý baǵytynda EO-nyń 2024 jylǵy jumystary men jetistikteri jaıly aıtty.</p>

Elshiniń aıtýynsha, osy jyly atalǵan baǵyttarda aýyz toltyryp aıtarlyqtaı jetistikterge qol jetken.

– 2024 jyl san túrli synaqtarǵa toly boldy. Klımattyń ózgerýi EO-da da, Qazaqstanda da aıqyn kórinis taba bastady. Oǵan bıylǵy sáýirdegi sý tasqyny dálel. Tabıǵattaǵy tosyn qubylys bárimizge jahandyq jylynýdyń aldyn alý, beıimdelý jáne zııandy qaldyqtardyń bólinýin azaıtý sharalaryn budan da arttyrýymyz kerektigin kórsetti. Energetıkalyq qaýipsizdik - áýelden mańyzdy taqyryp, geosaıası ahýaldyń kúrdelenýine baılanysty ol tipti birinshi orynǵa shyǵyp ketti, - deıdi dıplomat.

Sondaı-aq ol energetıkalyq qaýipsizdikti qamtamasyz etýdiń bir jolyn aıtty.

- Bul – tabıǵat resýrstaryn turaqty damý negizderine (turaqty damý – qorshaǵan orta men tabıǵı resýrstardy saqtaı otyryp adamzattyń qazirgi qajettilikterin óteýge negizdelgen sharalar kesheni) saı paıdalaný jáne jańartylatyn energııa kózderine ınvestıtsııany arttyrý. Álemde qaqtyǵystar bolǵan saıyn, klımattyń ózgerýi kúsheıgen saıyn halyqtardyń bosýy máselesi de joıylmaıdy, - deıdi.

Spıker COP-29 jıynynda klımattyń jylynýyna baılanysty qarjylandyrý máselesin sheshýde EO-nyń qandaı ról atqarǵanyna toqtaldy.

– EO Bakýde ótken COP-29 konferentsııasynda klımattyq jobalardy qarjylandyrýǵa qatysty tamasha kelisimge qol jetkizýde negizgi ról atqardy. 2035 jylǵa qaraı damýshy elderge jyl saıyn 1,3 trln dollar bólý týraly kelisim bekitildi. Odan bólek, bul kelisimde ony qaıta qaraý tetigi bar. Atap aıtqanda, 2026 jáne 2027 jyldardaǵy esepterge qaraı otyryp, 2030 jyly qarjylandyrý somasyn qosymsha ulǵaıtýǵa bolady, - deıdi Elshi.

Foto: primeminister.kz

Aleshka Sımkıch jańartylatyn energetıka tehnologııasyna qajetti asa mańyzdy shıkizat materıaldaryna jiti kóńil bólinetinin aıtady. Máselen, 2024 jyly EO asa mańyzdy shıkizat materıaldaryna qatysty zań qabyldap, Ózbekstan, Grenlandııa sekildi eldermen jańa áriptestik kelisimge qol qoıǵan. Al Qazaqstan – Ortalyq Azııa óńirinen osy tektes kelisim jasalǵan birinshi el, tıisti memorandýmǵa 2022 jyly qol qoıylǵan.

– Álem boıynsha 13 elmen osyndaı kelisim bar. Taǵy bir atap ótýge bolatyn mańyzdy jaıt, AQSh-tyń «Paıdaly qazbalardyń qaýipsizdigi boıynsha áriptestik» birlestigine qosylyp, bul salada kúsh jumyldyrýy boldy. Bul, birinshiden, bizdiń asa mańyzdy shıkizat materıaldary boıynsha negizgi áriptesterimizdiń basyn qosady. Ekinshiden, barlyq qun tizbegi boıynsha strategııalyq jobalarǵa qarjylyq jáne dıplomatııalyq qoldaý kórsetýdi jeńildetý úshin qabyldaýshy úkimettermen jáne ónerkásippen jumys isteý arqyly mańyzdy energııa resýrstaryn jetkizý tizbegin damytýdy jedeldetýge múmkindik beredi. Osy baǵytta biz qazir Qazaqstanmen birlesip 2025-2026 jyldarǵa arnalǵan asa mańyzdy shıkizat materıaldary boıynsha jol kartasyn daıyndap jatyrmyz. Qazaqstan - bul saladaǵy EO-nyń negizgi seriktesi jáne yntymaqtastyq óte jaqsy damyp keledi. Biz birlese otyryp birqatar jobalardy ázirleıtinimizge senimdimin, - deıdi EO Elshisi.

Eýropanyń jasyl baǵdary EO-nyń basty basymdyqty bastamasy bolyp qala beredi jáne onyń bolashaǵynan zor úmit kútýge bolady. Energetıkalyq qaýipsizdik konteksinde EO energııa naryǵyn baqylaýdy sátti qalpyna keltirdi, baǵany turaqtandyrdy jáne klımattyq beıtarap bolashaqqa kóshýdi jedeldetti.

Aleshka Sımkıchtiń aıtýynsha, Eýropalyq Odaq pen Qazaqstan arasyndaǵy «jasyl» sýtegi seriktestigi, sondaı-aq sý resýrstary jáne energııa boıynsha Team Large Europe aımaqtyq bastamasy energetıkany transformatsııalaýdyń aýqymyn arttyrady.

Kóshi-qon áli de jalǵasyp jatqan qaqtyǵystar men klımattyń ózgerýi áserinen asqynǵan basty másele bolyp qala beredi. 2024 jyly EO jalpy basqarý erejelerin engize otyryp, kóshi-qon jáne baspana týraly jańa pakt qabyldady. Muny osy saladaǵy progreske balaýǵa ábden bolady.

Syrtqy saıasat salasynda Elshi EO BUU Jarǵysyn jáne onyń barlyq erejesin belsendi túrde qoldaýdy jalǵastyratynyn, sondaı-aq osyndaı kózqarastaǵy eldermen, sonyń ishinde Qazaqstanmen tyǵyz yntymaqtastyqqa umtylatynyn atap ótti.

Sondaı-aq Sımkıch EO-Merkosýr kelisiminiń mańyzdylyǵyn atap ótti:

– Jyl sońynda jasalǵan EO-Merkosýr kelisimi 700 mıllıonnan astam halqy bar EO men MERKOSÝR elderin (Argentına, Ýrýgvaı, Paragvaı jáne Brazılııa) biriktiretin eń úlken erkin saýda aımaǵyn qurýǵa jol ashty. Kelisim endi EO-ǵa múshe elderdiń ratıfıkatsııalaýyna daıyn, - dedi ol.

Bıyl búkil álemde mańyzdy saılaýlar ótti. Sonyń ishinde maýsym aıynda ótken Eýroparlament saılaýy eýropalyq demokratııa mańyzdy shara boldy.

– Biz syrttan aralasý, jalǵan aqparat taratý naýqany jáne qoǵamda iritki salý syndy kóptegen jaıtqa kýá boldyq. Degenmen, biz Ýrsýla fon der Lıaıenniń ekinshi komıssııasynyń jumysy 2024 jyldyń 1 jeltoqsanynda bastalǵanyna qýanyshtymyz, - deıdi Sımkıch.

Ol sondaı-aq «Tsıfrlyq qyzmetter týraly» (DSA) jáne «Jasandy ıntellekt týraly» zańdardy (AI zańy) mańyzdy jetistikter retinde atap ótti, óıtkeni osylaısha EO onlaın qaýipsizdik úshin zamanaýı quqyqtyq negizderdi jáne JI-di basqarýdyń jahandyq standarttaryn qamtamasyz etti.

– «Tsıfrlyq qyzmetter týraly» zań (DSA) 2022 jyly qabyldandy, biraq ony tsıfrlyq naryqtyń barlyq qatysýshysyna qatysty tolyq qoldaný 2024 jyly bastaldy. Bul aıtarlyqtaı jetistik boldy, óıtkeni qazir EO-da jelidegi paıdalanýshylardyń qaýipsizdigin, negizgi quqyqtardy qorǵaýǵa basymdyq beretin jáne onlaın platformalar úshin ádil jáne ashyq ortany qoldaıtyn basqarýdy ornatýdy qamtamasyz etetin zamanaýı zańnamalyq baza bar. Bul barlyq halyqaralyq qatysýshy EO aýmaǵynda is-sharalardy júrgizý kezinde osy erejelerdi saqtaýǵa mindetti degendi bildiredi. Jasandy ıntellekt týraly zań (AI Act) – EO-nyń osy bir jańa fenomenge kózqarasynyń ustyny bolatyn jáne aldaǵy ýaqyttaǵy jahandyq standarttardy belgileıtin alǵashqy osy tektes keń aýqymdy quqyqtyq akt, - deıdi EO-nyń Qazaqstandaǵy elshisi.

Sonymen qatar, ol EO-nyń belsendi saıasaty men Global Gateway bastamasy Ortalyq Azııamen yntymaqtastyqta oń nátıje berip otyrǵanyn atap ótti.

Atap aıtqanda, Sımkıch Transkaspıı halyqaralyq kólik dálizindegi ilgerileýshilikke toqtalyp, bul tek ınfraqurylymdyq qana emes, sonymen qatar utqyrlyq pen adamdar arasyndaǵy baılanysty jaqsartýǵa baǵyttalǵan «jumsaq» elementterdi qamtıtyn joba ekenin atap ótti.

Aǵylshyn tilindegi túpnusqa materıaldy myna jerden oqýǵa bolady.