Qıyn Kerishke jetý qıyn: Marsqa uqsaıtyn ShQO-daǵy ataqty shatqaldyń syry nede

ÓSKEMEN. QazAqparat – Shyǵys Qazaqstan oblysyndaǵy Kúrshim aýdanynda tylsymǵa toly, tarıhı ári taıǵajaıyp shatqal bar. Onda barsańyz quddy bir Mars planetasyna túskendeı bolasyz. Qıyn Kerishtiń qyzyl adyrlarynyń arasynda júrip erekshe sezimge enesiz. Bul shatqal túsin de qubyltyp turady, dep habarlaıdy QazAqparat tilshisi.

Qıyn Kerishti kórý úshin belgili tarıhshy, ǵalym Borıs Şerbakovpen birge jolǵa shyqtyq. Ótkende saparymyzdyń basynda Kúrshim men Zaısan aýdandarynyń arasyndaǵy jol jıeginde álemniń tek birneshe elinde kezdesetin torańǵy aǵashyn kórgenimiz jaıly jazǵan edik.

Shynyn aıtqanda, bala kúnnen Shyǵys Qazaqstanda tursam da osy jerge alǵash tabanym tıdi. Jolda eldiń bári munda nege bara bermeıtinin túsindim. Sebebi salynǵan soqpaq joq, taý men tasty kezip júrip tabýyń kerek. Kóligiń alasa bolsa saparǵa shyqpaı-aq qoıǵanyń lázim.

Qıyn Kerish – Kúrshim aýdanynyń ortalyǵynan ońtústik-shyǵysqa qaraı 95 shaqyrymdaı jerde ornalasqan. Ol úshin «Qalǵuty-Qaljyr» tasjoly boıymen júrýińiz kerek. Qalǵuty aýylynan asqannan keıin shamamen 18 shaqyrymdaı jerden ataqty shatqal menmundalaıdy. Biz mingen avtobýs júrgizýshisi de shatqaldy alǵash kórmekshi. Sondyqtan arasynda adasyp ketip otyrdy. Áıteýir túbinde dittegen jerge jetkizdi.

Biraq biz kelgende adyrlar qyzylǵa boıalmaı tur eken. Qoıý qońyr bolyp kórindi. Sóıtsek, shatqaldyń túsin qubyltyp turatyn qasıeti de bar. Onyń egjeı-tegjeıin Borıs Şerbakov aıtyp berdi.

«Bul shatqal mıllıondaǵan jyl­ boıy teńiz túbinde jatqan. Sodan osyndaı erekshe kúıge túsken. Qulama jarlar, adyrlar men topyraq qyzyl, qyzǵylt, qońyr, sary, aq, kók jáne basqa da san túrli tústi. Keıde qyp-qyzyl bolatyn adyrlar búgin tús kezinde qońyr bolyp tur. Úńilip qarasańyz arasynan qyzyl reńkti de baıqaýǵa bolady. Keshke nemese tańerteń shatqaldyń túsi ózgerip otyrady», - dedi ol.

Mundaǵy topyraq quramy aq balshyqtan turady. Sondyqtan qar, jańbyr jaýǵanda balshyq erip, shatqalǵa barý muń bolady. Jolda batyp qalǵan kólikterdiń shyǵýy ekitalaı. Bálkim, shatqaldyń «Qıyn Kerish» dep atalýy da sodan shyǵar. Al «Kerish» sózi túrki tilinde taý, jota degen maǵynany bildiredi eken.

Tabıǵattyń tamashasyna tańqalmasqa sharań bar ma?! Túrli túster aralasqan shatqal arasynda júrip, erekshe áser alyp, ózgeshe kúıge enedi ekensiń.

Basqa planetaǵa túsip ketkendeısiń. Sózben aıtyp jetkizý múmkin emes. «Oskar» ıegeri Mett Deımon oınaǵan ataqty «Marsıanın» kınosyn osynda da túsirýge bolatyn sekildi.

Oıǵa shomyp turǵanymyzda «Kelgen saıyn Qıyn Kerish ár qyrynan kórinedi» dep qaldy Borıs Şerbakov. Talaı ret munda tabany tıgen tarıhshy ǵoı. Al biz birinshi ret kelgendikten ázirge aıta almaımyz. Biraq ras sekildi.

Sálden soń qaıta avtobýsqa qaraı bet aldyq. Alda bizdi Shekelmes degen tarıhqa da, ásemdikke de baı jer kútip tur (Ol týraly alda tolyǵaraq jazamyz).