KitapTime – 2023: Qazaqstanda qandaı kitaptar jıi oqylady
Qandaı avtorlar jıi oqylady
QR Ulttyq akademııalyq kitaphanasynyń dırektory Ǵazıza Nurǵalıeva sońǵy 5 jylda adamdar kitaphanalarǵa jıi keletinin, keıde tipti oryn bolmaıtynyn aıtty.
«Jalpy, bizde oqý mádenıetin damytýǵa baǵyttalǵan «Oqıtyn ult» memlekettik baǵdarlamasy bar. Ekonomıkalyq damý degen jaqsy, agrarlyq jeli de jaman emes, biraq rýhanı baılyqsyz el alysqa barmaıdy. Bizdiń kitaphanaǵa kúnine 500-800 adam keledi. Jalpy 1,5 mıllıon kitap qorymyz bar. Elektrondyq portalda 70 myńǵa jýyq kitap bar, olar ártúrli álemdik bazalardan qoljetimdi», - dedi ol.
Sonymen birge, qazaqstandyq jáne sheteldik kórkem ádebıet ár ýaqytta suranysqa ıe. Qazir tanymdyq, motıvatsııalyq kitaptar, psıhologııa, fılosofııa jıi oqylady. Sondaı-aq, IT tehnologııa, dızaın jáne sáýlet boıynsha kitaptar jıi suralady. Biraq báribir birinshi orynda kórkem ádebıet turady – Abaı Qunanbaev, Muhtar Áýezov, Beıimbet Maılın, Júsipbek Aımaýytov, Dýlat Isabekov, Beksultan Nurjekeev, Sherhan Murtaza, Muhtar Maǵaýın, Shyńǵys Aıtmatov, shetelden – Tolstoı, Chehov, Dostoevskıı, Remark, Zolıa kóp oqylady.
«Oǵan qosa, jańa avtorlar men prozashylar – Baqytgúl Sarmekova, Álisher Rahat, Jadyra Shaımuratova, Qanat Tileýhan, Maqsat Málik jaqsy tanylyp keledi. Olar kórkem proza jazady. Іlııas Omarov atty jas talantymyz orys tilinde jazady jáne óte belsendi jumys isteıdi. Qazirgi marketıng zamanynda avtorlar qoǵamǵa ózderi shyǵýy kerek. Men kitap jazdym, endi ózderiń satyńdar dep memleketke qarap otyratyn ýaqyt emes. Qazir ádebı agentter qajet. Sondyqtan avtorlar kitaptardyń satylǵanyn kútip otyrmaı, álemniń, jastardyń ne oqyp jatqanyn zertteýi kerek. Mysaly, jas jetkinshekter komıksti kóp oqıdy, olarǵa zamanaýı álem týraly qysqa áńgimeler kerek», - dedi Ǵazıza Nurǵalıeva.
Qazaqstannyń barlyq kitaphanasy onlaın qoljetimdi bolady
QR Mádenıet jáne aqparat mınıstrligi Arhıv, qujattama jáne kitap isi komıtetiniń tóraǵasy Qýat Borash búgingi festıvaldiń barlyq óńirde jalǵasatynyn jetkizdi.
«Jalpy mınıstrlik tarapynan bul baǵytta kóptegen jumystar júrgizilip jatyr. Qazirgi ýaqytta «Oqıtyn ult» jobasy aıasynda 2025 jylǵa deıin eldegi oqyrmandar sanyn 40 paıyzǵa deıin kótersek degen jospar bar. Bul qoldan jasalatyn naýqan emes, osyndaı kópshilikke arnalǵan sharalar arqyly júrgiziledi. «Ulttyq elektrondy kitaphana» negizinde respýblıka boıynsha biryńǵaı barlyq jerde iske asyrylatyn jańa aqparattyq júıe jasaý josparlanyp otyr. Ol iske assa, kez kelgen kitaphanada otyryp, eldiń barlyq óńirindegi kitaphanalar qoljetimdi bolyp, oqyrman qalaǵan kitabyn alyp oqı alady. Bul baǵytta baspagerler qaýymymen, kitaphanalarmen kelissóz júrgizip jatyrmyz. Bul da bizdiń qazirgi zaman talabyna saı jasaltyn joba dep oılaımyzı», - dedi Qýat Borash.
Jastar kórkem ádebıetti kóbirek oqýy kerek
«Ashylmaǵan parashıýttan ashylmaǵan kitap qaýipti. «Qazirgi urpaq kitap oqymaıdy» dep múldem tuqyrta berýge bolmaıdy. Balany kitapqa yntalandyrý kerek. Keńes odaǵy kezinde de búkil ult jappaı kitap oqyp ketken joq. Onyń ishinde de oqıtyny oqydy. Sebebi kitap oqýdan lázzat alatyndar bar, unatpaıtyndar bar. Búgingi festıval sekildi merekelik sharalar júzden on adamnyń yntasyn oıatsa – úlken olja», - deıdi aqyn, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń hatshysy Dáýletkereı Kápuly.
Onyń aıtýynsha, jastar eń aldymen kórkem oılaý júıesin kóterý úshin ádebıetti kóbirek oqýy kerek.
«Qazirgi jastar oqıtyn kitaptyń baǵyty basqa ekenin bilemiz. Ásirese psıhologııalyq kitaptarǵa kóp beıim bolyp ketti. Besikten beli shyqpaı jatyp, psıhologııalyq kitaptyń bárin jastanyp oqyǵan baladan qorqamyn. Besiktegi tárbıemen, otbasynda ata-ana tárbıesimen qatar kitaptyń, sonyń ishinde kórkem ádebıetti, ultty súıýge tárbıeleıtin kitaptardy oqyp baryp, sodan keıin álemdik psıhologtardyń kitaptaryn oqysa deımin. Jalpy kitap oqytý – 100 qoıdan 150 qozy alý sekildi naýqan emes, onyń nátıjesi árbir jeke adamnyń rýhanı turǵyda óskeninde ǵana baıqalady. Eldegi Jazýshylar odaǵy eshkimdi kitap oqýǵa májbúrlemeıdi, bul odaq qalamgerlerdiń eńbekterin jaryqqa shyǵarýǵa, olardyń áleýmettik jaǵdaıyna, qalamgerlerdiń eńbekterin eskerýge, marapat-ataqtarǵa usynýǵa, jańa kitaptardyń tusaýkeserin jasaýǵa qoǵamdyq uıym retinde qoldaý kórsetedi», - dedi Dáýletkereı Kápuly.
Qazaqstanda kitap shyǵarý ońaı ma?
Kitap jármeńkesiniń taǵy bir qatysýshysy – «Qyr balasy» qoǵamdyq qory. Atalǵan qor 2017 jyly Alash qozǵalysynyń 100 jyldyǵy qurmetine ashylǵan edi.
«Qordyń qyzmeti ár túrli: biz Alash qozǵalysyn zertteımiz, Alash jóninde ǵylymı dárister oqımyz, halyqaralyq ekspedıtsııalar uıymdastyramyz. Ekspedıtsııa nátıjesinde sheteldik arhıvterden tabylǵan derekterdi kitap etip shyǵaramyz. Máselen «Alash kitaphanasy» serııasymen buryn beımálim bolyp kelgen, eskerýsiz qalǵan Alash qaıratkerleriniń shyǵarmalaryn jınaq etip shyǵardyq. Bul úlken ıdeologııalyq jumys», - dedi qor basshysy Zańǵar Kárimhan.
Z. Kárimhan qazirgi naryqta kitap basyp shyǵarýdyń sharýasy shash-etekten jetip artylatynyn aıtty.
«Mazmuny daıyn dúnıeni shyǵarýdyń ózi kóp shyǵyndy qajet etedi. Óıtkeni qaǵaz bizdiń elde shyǵarylmaıdy, shetelden, ásirese Reseıden qymbat baǵaǵa jetkiziledi. Memleketten beriletin tender biz sekildi jumysyn jańa bastaǵan baspalarǵa berilmeıdi, burynnan kele jatqan, keńes zamanynan qalǵan úlken baspalar alady. Kitapqa qatysty daıyn materıaldy jasaý, betteý, kórkemdeý isine de mamandar kerek, olardyń aqysyn tóleý kerek. Basyp shyǵarýdyń óz shyǵyny bar. Sondyqtan, elde kóp adamnyń kitap shyǵarýǵa qarajaty jetpeıdi, eń kóp degen tırajdyń ózi 5-6 myń dana bolǵan shyǵar. Ázirge memleket qoldaýyn kútpeı, ózimiz demeýshilik taýyp, jańa kitaptardy shyǵaryp jatyrmyz. Qazir áleýmettik jelide ǵana jarnama jasaımyz, onyń ózi kópshilikke jete qoımaıdy. Býk-treıler túsirip, osy kitaptyń bar ekenin jarııalap kórsetip júrmiz. Kitap dúkenderine berip kórdik, ózderiniń ústeme aqysyn qosqandyqtan, baǵa qymbattap ketedi. Sondyqtan óz kúshimizben aıyna shamamen 50-60 kitap satyp júrmiz», - dedi Zańǵar Kárimhan.
Kitaphana túninde teleskoppen juldyz tamashalaýǵa bolady
Festıvaldiń alǵashqy bóliginde túrli otandyq baspalardyń kórme-jármeńkesi, «Art-vision» qolóner sheberleri men sýretshiler pavılony, bookcrossing, photo zone, sheberlik saǵattary, ınteraktıvti, ulttyq oıyndar jáne fleshmob uıymdastyrylǵan edi. Astanadaǵy Úndistan, Túrikmenstan, Ózbekstan, Ázerbaıjan, Belarýs, Mysyr elshilikteri ulttyq pavılondaryn quryp, óz kitaptary men tanymal shyǵarmalaryn tanystyrdy.
Saǵat 18:00-den 22:00-ge deıin «KitapTime – 2023» festıvali «Kitaphana túni» mádenı sharasyna ulasady. Munda bıznes-koýchıng, «Musikal party» klassıkalyq mýzyka keshi, «Quiz» ıntellektýaldyq alańy, poezııa keshi, túngi karaoke, ertegi qoıylymdary, ANTIKAFE «Book & Soffee» syndy mádenı-rýhanı sharalar uıymdastyrylady.
«Juldyzben kitaphanaǵa jol» jobasynda tanymal akterler men telejúrgizýshiler kitaphanaǵa kelýshilerdi tirkeıdi. Sondaı-aq, qazaq tilinde kópshilik aldynda erkin ári tartymdy sóıleý, harızmany kúsheıtý, basqarý psıhologııasy syndy sheberlik synyptary uıymdastyrylady. «Alqa» ádebı-mádenı klýby «Qýyskeýde» kitabynyń tusaýkeserin ótkizedi. Kelýshilerge Astananyń túngi aspanyn teleskoppen tamashalaý múmkindigi beriledi jáne aýqymdy shara Cover show kontsertimen aıaqtalady.