«Kimniń kıimin kıip júrsiz?» - baspasózge sholý
*** «Shyndyǵyna kelsek, bárimiz de ózgeniń kıimin kıip júrmiz. Iá, kórshilerdiki, odan qaldy kórshiniń kórshisiniki. Ne kerek, áıteýir bizdiki emes. Senbeseńiz, ústińizge úńilip kórińiz...
Uıalǵan tek turmastyń jaıymen bazarǵa baǵyt aldyq. «Qazaqstanda jasalǵan» kıim izdep júrmiz. Jaǵalaı ımport. Álemdik brendterdi bylaı qoıǵanda, sheteldiń arzanqol taýarlarynan-aq kóz súrinedi. «Mynalar qaı jaqtan?» degenimizshe bolǵan joq, satýshy zýyldaı jóneldi: «Qandaıy kerek, bizde bári sapaly, Túrkııa, Reseı, Germanııa...». «Ózimizdiki joq pa?». «Á-á, arzan izdedińizder ǵoı, onda Qytaı, Qyrǵyzdan bar...». «Qazaqstannan she?». «Qazaqsha kıim? Ondaılar ekinshi qabatta, qamzol, shapan, bári sonda bar». «Qazirgi zamanǵy kıimder she?». Joq!»,-dep jazady « Egemen Qazaqstan» basylymy búgingi sanynda. Jeńil ónerkásip máselesin arqaý etken osy maqala «Kimniń kıimin kıip júrsiz?» degen taqyryppen oqyrman nazaryna usynylyp otyr.
Osy basylymda Ońtústik Qazaqstan memlekettik pedagogıkalyq ınstıtýtynyń professory, pedagogıka ǵylymdarynyń doktory Dosymhan Rahymbektiń «Bilim standartyndaǵy ala-qulalyq muǵalimder daıyndaý isin mandytpaı otyr» atty kólemdi maqalasy jarııalandy. «Birinshi kezekte aıtarymyz, mektep bitirýshi túlekterdiń ishinen eń bilimdi de, talantty jastardyń qyzyǵýshylyǵyn oıatý jáne olardy muǵalimdik mamandyqqa tartý jaıy. Olaı deıtinimiz, qazirgi kezde muǵalimdik mamandyqta oqyp júrgen stýdentterdiń kópshiligi «qaldyq prıntsıpi» boıynsha, ıaǵnı suranysy joǵary mamandyqtarǵa ótpeı qalǵan, ortasha ǵana bilimdiler. Al, aqyly negizde oqıtyndardyń jaǵdaıy túsinikti, olardyń kópshiligi mektepte ortadan tómen deńgeıde oqyǵandar. Budan shyǵatyn qorytyndy, pedagogıkalyq mamandyqtarda oqıtyn stýdentter quramy negizinen orta nemese ortadan tómen deńgeıde ǵana bilimi bar mekteptiń túlekteri bolyp otyr. Ortasha bilimdi muǵalim ortasha bilimdi oqýshy daıarlaıdy»,-deıdi professor.
***
«Aıqyn» gazetiniń jazýynsha, óńir basshylary ózi basshylyq etetin aımaqtaǵy densaýlyq saqtaý nysandarynyń ýaqytynda salynyp, paıdalanýǵa berilýine tikeleı jaýapty ekenin umytyp kete beretin sekildi. Máselen, Soltústik Qazaqstan oblysy ıAvlınka jáne Býlaevo kentterindegi 2 aýdandyq emhana 2013 jyly paıdalanýǵa berilýi tıis edi. Alaıda bul nysandar áli el ıgiligi úshin jumysyn bastaǵan joq. Bul týraly Úkimet janyndaǵy Densaýlyqty saqtaý jónindegi ulttyq úılestirý keńesiniń otyrysynda aıtyldy. Premer-mınıstrdiń orynbasary Gúlshara Ábdiqalyqovanyń tóraǵalyǵymen selektorlyq rejımde ótken keńeste «100 mektep jáne 100 aýrýhana qurylysy» jáne «350 dárigerlik ambýlatorııa, feldsherlik-akýsherlik pýnkt jáne emhana qurylysy» jobalaryn iske asyrý barysy qaralǵan bolatyn. Otyrysta sóz alǵan Densaýlyq saqtaý vıtse-mınıstri B.Tókejanovtyń dereginshe, «100 mektep, 100 aýrýhana qurylysy» jobasy boıynsha búginderi 71 nysan qurylysy aıaqtalǵan. Al 28 nysannyń qurylysyn 2016 jyldyń sońyna deıin aıaqtaý kózdelip otyr. Osy másele arqaý bolǵan maqalany «Qurylystyń aıaqtalýyna ákimder jaýapty» degen maqaladan oqı alasyzdar.
Osy basylymda «Jerden 162 mlrd. teńge jepti» degen materıal berilgen. Byltyr qazaqstandyq jer qoınaýyn paıdalanýshylardyń satyp alýdaǵy buzýshylyq kólemi 162 mlrd. teńgege artqan. Bul týraly «Cloud Service» JShS kontraktilik agenttigi fılıalynyń dırektory Jan Nurbekov habarlady. «2012 jyly buzýshylyq 2,7 trıllıon teńgeniń 0,7 paıyzyn, ıaǵnı 18,3 mıllıard teńgesin qurasa, 2013 jyly ol birshama artyp, satyp alý erejesin buzý 162 mıllıard teńgeni quraǵan» dedi J.Nurbekov munaı-gaz kompanııalary forýmynda. Ol buzýshylyqtardy jiberýde kósh bastap turǵan «CNPC - Aqtóbemunaıgaz» ekendigin atap ótti. «Mınıstrlik jyl saıyn, aı saıyn anyqtap otyrǵan buzýshylyqtar qaıtalanyp otyr, ol satyp alýǵa bizdiń kásiporyndarymyzdyń qatysýyna qoldan kedergilerdiń jasalýy. Mysaly, mynadaı faktiler bar, satyp alynǵan taýarlardy, jumys pen qyzmetti jetkizý talaptaryn bile tura oryndamaý» dep tolyqtyrdy ol.
***
«Túrkistan» gazetinde «Jýrnalıstiń janaıqaıyn estir qulaq joq» atty maqala berilgen . Áleýmettik jelilerde kóp talqylanyp, qoǵamda pikirtalas týdyrǵan búgingi kúnniń ózekti máseleleriniń biri - jýrnalısterdiń memleket tarapynan qarastyrylatyn áleýmettik jeńildikterge muqtajdyqtary jáne olardyń quqyqtarynyń konstıtýtsııa sheńberinde qorǵalýy hám qadaǵalanýy. Bıliktiń tizgininde júrgen shekpendiler jýrnalısterdiń kásibı merekesi qarsańynda azyn-aýlaq syı-sııapat kórsetip, bir japyraq qaǵaz berip (Alǵys hat), aldap qoıatyny bolmasa, BAQ mamandaryna, «Tórtinshi bılik» ýákilderine memlekettik eshbir baǵdarlama járdemshi bola almapty. Syrt qaraǵanda jýrnalısterden asqan baı-baǵlan joq. «Іshkeni aldynda, ishpegeni artynda sekildi. Amal neshik, halyqtyń nazarynda júrgen soń, jyltyraq kıinip, jamap-jasqap, árli kórinýge tyrysady da. Jýrnalısterdiń arasynda saýalnama júrgizý arqyly anyqtaǵanymyzdaı, túrli buqaralyq aqparat quraldarynda qyzmet etetin 30 jýrnalıstiń 22-si turǵylyqty páteri bolmaǵan soń, bala-shaǵalaryn aýyldaǵy ata-ájesiniń qolyna jibergen eken. Ózderi kádýilgi kezbeniń kúıin keship, páterden-páter jaldap júredi. Al sol jaldamaly páterdiń kuny da árkelki, turaqsyz. Bir kóńilge medeý bolatyny biren-saran depýtattar anda-sanda moıyn qyltıtyp, ún shyǵaryp qoıady bizdiń jaqqa. Mysaly, N. Sabılıanov: «Biz keıde jýrnalısterdi synap jatamyz. Orynsyz jazady dep. Turǵyn úımen qamtý máselesine kelgende, jýrnalısterdiń de múddelerin umytpasaq degim keledi». Bul osydan 2 jyl buryn aıtylǵan sóz. Ózgerip ketken túgi joq. Baıaǵy jartas - sol jartas»,-dep jazady maqala avtory.
***
«Ekspress K» basylymynyń búgingi sanynda «Krýgovorot babla v prırode» degen maqala basyldy. Endi qazaqstandyqtar aqsha sanaý, qol qoıardyń aldynda kelisimsharttardy tyńǵylyqty oqyp shyǵýdy arnaıy úırenetin bolady. Keshe almatylyq qoǵamdastyqtar respýblıkada Qarjylyq qyzmetter tutynýshylarynyń odaǵyn qurý jaıynda jarııalady. Jańa uıym qarjylyq salanyń jaı-japsaryn egjeı-tegjeıli bilmeıtin azamattardyń quqyǵyn qorǵaýǵa ýáde etýde.