Keı adamdardyń kredıt alyp, qaryzǵa belsheden batý sebebi nede
«Qaryzsyz qoǵam» jobasy ótken jyly mamyrda pılottyq rejımde iske qosyldy. Jobanyń maqsaty – qarjylyq saýattylyqty úıretý. Byltyr qolǵa alynǵan joba elimizdiń 8 óńirinde iske asyryldy, onyń aıasynda 65 myń adam qarjylyq saýattylyǵyn ashty. 5 kúndik kýrs barysynda kelýshilerge qarjylyq saýattylyq baǵytynda teorııalyq bilim beriledi jáne oqý dástúrli formatta (oflaın) ótedi. Sonymen qatar oqý tegin jáne kýrs aıaqtalǵan soń qatysýshylarǵa sertıfıkat beriledi. Sondaı-aq, kýrs barysynda bilim alýshylarǵa qarjylyq saýattylyqpen qatar zań boıynsha keńes usynylady», - dedi Aqmaral Bekmyrzaeva.
Joba jetekshisiniń aıtýynsha, árbir qatysýshynyń keńesti jeke túrde alýyna múmkindik bar.
«Bıyl 5 aqpannan bastap Memleket basshysynyń tapsyrmasyna sáıkes, «Qaryzsyz qoǵam» jobasy elimizdiń barlyq óńirinde iske asyryla bastady. Jyl sońyna deıin 750 myń adamnyń qarjylyq saýattylyǵyn ashý nemese odan ári jetildirý jospary bar. Onyń ishinde 200 myń eresek adam, 100 myń stýdent jáne 450 myń oqýshy men kolledj stýdenti. Kýrstan barlyq azamat óte alady. Qatysýshylarǵa jumys dápteri beriledi, onyń kómegimen oqýdy óz betinshe jalǵastyra alady. Kýrsqa Qogamfin.kz saıty arqyly nemese óńirlerdegi «AMANAT» partııasynyń fılıalyna júginip, ne bolmasa jergilikti ákimdik arqyly tirkelýge bolady», - deıdi ol.
Sondaı-aq, maman qazaqstandyqtardyń kóbine qandaı kredıt alatynyn jáne nesıe qaryzyna batý sebepterin aıtty.
«Jalpy statıstıkaǵa súıensek, azamattar kóbine tutynýshylyq kredıt alady, ıaǵnı zattaı. Odan keıin qarjy uıymdarynan mıkrozaımdar alatyndar kóp. Kóp adam kredıtti asa oılanbastan jalaqydan qaıtaram degen oımen alady, sonymen qatar keıbiri amaldyń joqtyǵynan, ıaǵnı sharasyzdyqtan nesıe alady. Óıtkeni, biz olardan suraǵanda aıtatyny, tabysym jetpeıdi sondyqtan kredıt aldym deıdi. Sondaı-aq, qazaqstandyqtar turmystyq jaǵdaıyn jaqsartý maqsatynda kredıtke súıenedi. Statıstıkaǵa qaıtyp kelsek, turǵyndardyń 11%-y tabysy jetpegendikten al 89%-y basqa da maqsattar úshin nesıe alady. Sonymen qatar azamattar aqsha jınaǵysy kelmeıdi nemese jınaýǵa aqshasy jetpeıdi, osy jerde problemadan shyǵýdyń ońaı joly kredıt alý dep oılaıdy. Bizge oqýǵa kredıttiń qudyǵyna túsip ketken túrli jaǵdaıdaǵy adamdar keledi, keıbiriniń basynda 20 kredıtten bar. Olardyń kóbi – mıkrozaımdarmen áýestengender, al mıkrozaımnyń paıyzy joǵary», - deıdi spıker.
Qarjylyq saýattylyqty arnaıy konkýrs arqyly iriktelip alynǵan qarjy sarapshylary oqytady.
«Sarapshylarǵa qoıylatyn talap – óz isiniń mamany bolýy jáne kelýshilerge qarapaıym tilmen úıretýi. Keıbir adamdar tabysynyń qaıda ketip jatqanyna ózine esep bermeıdi jáne aqshasyn ne úshin jumsap jatqanyn da bilmeıdi. Osy oraıda qarjylyq saýattylyq aýadaı qajet. Ár azamat aldymen ózine esep berý kerek, mysaly «Bir aılyq tabysym qaıda jumsaldy?» degen suraqtan bastaǵan abzal. Bizdiń maqsat – azamattardyń aqshany oryndy, orynsyz jumsaýdaǵy oıyn ózgertý. Taǵy bir aıta ketetin jaıt, qaryzǵa batý máselesin sheshýde keshendi baǵdarlama qajet jáne bul – bir ǵana organnyń jumysy emes. Bul másele árbir quzyrly jáne jergilikti atqarýshy organdardyń birlesip kúresýin talap etedi. Sol sııaqty qoǵamdy qaryzdan qutqarý memlekettik saıasatqa aınalýy kerek jáne ol 5 kúndik kýrspen sheshilmeıdi, bul jerde uzaqmerzimdi jospar kerek jáne ol únemi júrgizilip otyrýy tıis», - deıdi ol.
«Qaryzsyz qoǵam» jobasy jetekshisiniń aıtýynsha, bankter de azamattardyń qaryzǵa kirip, kredıtti ýaqtyly qaıtarmaýyn qoldamaıdy.
«Elimizde kredıt alyp, qaryzdanýshylardyń orta jasy – 36 men 42 jas aralyǵy. Sondaı-aq, jýyrda belgili bolǵandaı Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrliginiń málimetinshe, stýdentterdiń 80%-da kredıt bar. Jaǵdaıdy qıyndata túsetini – olardyń ata-anasy balasynyń kredıti baryn bilmeıdi. Keıbir stýdentterdiń qaryzynyń paıyzy ósip ketken, ony úıindegilerge aıtpaıdy. Osy jerde taǵy bir kedergi – olardyń jumysqa ornalasýy, sebebi kredıttik qaryzy bar túlekterdi eshkim jumysqa alǵysy kelmeıdi. Onyń ústine qaryzy kóbeıgen adamnyń bank shottary buǵattalady, bank kartasy joq adam qalaı jumys isteıdi? Osy aıtylǵan problemalar jetkinshekti ártúrli teris oılarǵa alyp keledi, óıtkeni jas bala moraldyq turǵydan tez synady. Osyǵan baılanysty biz tabysy joq stýdentterge kredıt bermeý týraly usynys jasaǵymyz kelip otyr nemese nesıe ata-anasynyń ruqsatymen ǵana berilsin. Kelesi usynys tutynýshylyq kredıttiń stavkasyn tómendetý, qazir ol joǵary. Bizdiń tarapymyzdan barlyq usynys jyldyń sońynda beriledi», - dedi ol.
Sondaı-aq, spıker óz kásibin ashyp, bıznespen aınalysamyn deýshilerge arnalǵan memlekettik baǵdarlamalardyń baryn aıtty.
«Bizge bir áıel keldi, kásip ashamyn dep qarjy uıymynan qaryz alǵan, biraq bıznesi júrmeı bereshegi óse bergen, onyń ústine otbasylyq problemalar týyndaǵan. Aýyr jaǵdaıyn aıtyp, bizden kómek surady. Qarjy uıymdary mıkrozaımdardy az ýaqytqa beredi jáne ony tez qaıtarǵan jón, sebebi onyń ústemaqysy joǵary. Osy oraıda kásippen aınalysqysy keletinder úshin memlekettik baǵdarlamalar men granttar bar ekenin aıtqym keledi. Ol týraly jergilikti atqarýshy organdar men «Atameken» ulttyq kásipkerler palatasynyń óńirlik fılıalynan bile alady», - deıdi A. Bekmyrzaeva.
«Qaryzsyz qoǵam» jobasynyń byltyrǵy taldaý jumystarynyń qorytyndysy boıynsha qaryzǵa batqan turǵyndar kóbine Túrkistan, Jambyl, Aqtóbe jáne Qaraǵandy oblystarynda.
«Biz júrgizgen taldaý jumystarynyń qorytyndysy boıynsha elimizde kóbine áıelder kredıt alady, biraq olar er adamdarǵa qaraǵanda ýaqtyly jaýyp otyrady», - deıdi ol Aqmaral Bekmyrzaeva.