Kemeńger týǵan kıeli meken. Abaıdyń týǵan jeri Syrt Qasqabulaq qalaı jandandy

ÓSKEMEN. QazAqparat – Abaı Qunanbaıulynyń 175 jyldyǵy aıasynda elimizde talaı ıgi sharalar atqaryldy. Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń tapsyrmasymen hakimniń ózi nasıhattaǵandaı, mereıtoıda bos ysyrapshylyqqa jol berilmedi. Bul rette, uly aqynnyń kindik qany tamǵan jer – Syrt Qasqabulaq ta nazardan tys qalǵan joq. Osy maqalamyzda tarıhı mańyzy zor kıeli mekenniń qalaı jandanǵany týraly sóz qozǵamaqpyz.

Etnoaýyl mádenı kesheni salynýda

Syrt Qasqabulaqtaǵy ózgerister jaıly bizge Abaı aýdany ákiminiń orynbasary Meıirjan Smaǵulov aıtyp berdi. Onyń sózinshe, munda bıyl kúrdeli jóndeý jumystary júrgizilgen.

– Abaı Qunanbaıuly dúnıege kelgen bul meken uzaq jyldar boıy eleýsiz, eskerýsiz qalǵan edi. 2019 jyly Abaı aýdandyq Mádenıet úıiniń balansyna alynǵan. Qazirde hakim sý ishken bulaq basy tolyǵymen abattandyrylyp, adam tanymastaı ózgerdi. Shyrsha, shynar aǵashtary otyrǵyzylyp, Abaı dombyrasynyń pishininde zaman talabyna saı jasalǵan nysan basynda aqynnyń ulaǵatty 45 sózi jazylǵan mármár tastar qoıyldy, – dedi ol.

«Týǵanda dúnıe esigin ashady óleń» degen stella turǵyzylǵan. Sondaı-aq Syrt Qasqabulaqqa kireberistegi 1,7 shaqyrymdyq jolǵa asfalt tóseldi.

– Mádenıetimizdi, salt-dástúrimizdi dáripteý, ishki týrızmdi damytý maqsatynda etnoaýyl mádenı keshenin salý jumystary da qolǵa alynǵan. Alleıa salynyp, qudyq qaıta jańartyldy. Osylaısha bul jer kelýshilerge rýhanı demalys syılaıtyn orynǵa aınaldy, – dedi Meıirjan Smaǵulov.

Ańyz boıynsha Syrt Qasqabulaqtaǵy qudyq sýynyń qasıeti bar. Munda dala rýhynan nár alyp, Abaıdaı dara tulǵany syılaǵan kıeli jerdiń qudiretin sezingisi keletinder keledi. Jolaı ótip bara jatqandar qudyq basyna arnaıy toqtap, quran oqyp, sý alady.

Sonymen qatar elimizde tuńǵysh ret hakimniń ákesi Qunanbaıǵa arnap onyń ómir joly men qaıratkerligin dáripteıtin mýzeı salynǵan. Aqshoqydaǵy Qunanbaı mýzeıiniń ishi zaman talabyna saı keletin konferents zaly, ekspozıtsııalyq zal, mýzeı meńgerýshisiniń bólmesi, namazhana, ashana, 2 qonaq bólmesi jáne sanıtarlyq torappen jasaqtalǵan.

– Syrt Qasqabulaqty abattandyrýǵa bıyl 50,3 mln teńge bólingen. Aldaǵy ýaqytta osy bir qasıetti jerge keletin týrıster sanyn arttyrý úshin birqatar sharalar qolǵa alynýda. Dúıim jurtqa nasıhat júrgizý maqsatynda aqparattar taratylyp, áleýmettik jeliler arqyly da jumys júrgizilýde. Budan bólek, mereıtoıǵa oraı aýdan ortalyǵy Qaraýylda 300 oryndyq jańa mektep boı kóterdi. Bilim ordasy Nazarbaev zııatkerlik mektebiniń standarttaryna saı salynǵan, – dedi aýdan ákiminiń orynbasary.

Abaı men Shákárim jerlengen jer

Elimizdegi eń úlken mýzeı - Abaıdyń memlekettik tarıhı-mádenı jáne ádebı-memorıaldyq qoryq mýzeıi. Jalpy aýmaǵy 64 sharshy shaqyrymdy quraıtyn bul mýzeı qazir mádenı memleketke aınaldy desek jarasyp-aq tur. Onyń quramyna Semeıdegi keshen ǵana emes, Jıdebaıdaǵy Abaı, Bórilidegi Muhtar Áýezov, Maqanshydaǵy Áset Naımanbaıuly jáne Áýezov mýzeıindegi «Alash arystary» úı-murajaılary da kiredi.

Qurylys jumystaryn bastar aldynda ıAsnaıa Polıanadaǵy Lev Tolstoı murajaıynyń tájirıbesi negizge alynǵan. Al ondaǵy basty kıeli oryn - Jıdebaıdaǵy Qunanbaı áýletiniń úıi. Dál osy jerde Abaı ómiriniń sońǵy on jyldyǵy ótti, taǵylymy mol «Qara sózder» jazyldy.

Odan 2 shaqyrymdaı qashyqtyqta aq tústi kesene kesheni kórinis beredi. Munda Abaı men Shákárim jerlengen. Mereıtoıǵa oraı «Jıdebaı» kesheninde aýqymdy rekonstrýktsııalaý jumystary júrgizildi. Dese de sáýletshiler bundaǵy tarıhı mańyzdy jerlerge ózgertý engizbegen. Kelýshiler aqynnyń shyǵarmashylyǵymen tanysyp qana qoımaı, ólkeniń tarıhyn bilýge de múmkindik almaq. ⠀

– Jıdebaıdaǵy memorıaldyq keshen qaıta jańǵyrtýdan ótip, tolyqtaı mármár taspen kómkerildi. 200-ge jýyq shyrsha otyrǵyzylyp, amfıteatr tóbesi kúmbezdelip, keshen aýmaǵy tolyqtaı jaryqtandyryldy. Sondaı-aq mereıtoıǵa oraı respýblıkalyq bıýdjetten qarjy bólinip, Qaraýyldaǵy sonaý 1976 jyldan beri jóndelmegen, tozyǵy jetken sý qubyrlaryn jańǵyrtý jumystary qolǵa alyndy. Joba aıaqtalǵan soń turǵyndar tolyqtaı taza aýyzsýmen qamtamasyz etiledi, – dedi Meıirjan Smaǵulov.

Onyń aıtýynsha, Qaraýyl tóbede «Abaı 175» jazýy úlken áriptermen qoıyldy. Túnde janatyn bul jazýdyń qasyna bıiktigi 8 metrlik Memlekettik Tý ornatylǵan.

*

Qoryta aıtsaq, Abaıdyń 175 jyldyǵyn keń kólemde atap ótý kópshilik úshin uly aqynnyń týyp-ósken jerin tamashalaýǵa túrtki bolǵany ras. Mádenı ortalyqqa aınalǵan hakimniń kindik qany tamǵan jer álemniń túkpir-túkpirinen keletin týrısterdi laıyqty qabyldaı alatyndyǵy sózsiz.