«Keleńsizdikke jol bergen prokýror qyzmetten ketedi» - baspasózge sholý
« Egemen Qazaqstan » gazetiniń senbilik sanynda Elbasy N.Nazarbaevtyń ıntegratsııalyq bastamalarynyń baıandylyǵy haqynda ekonomıka ǵylymdarynyń doktory, ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ professory, UǴA akademıgi Saǵyndyq Satybaldınmen aradaǵy suhbat jaryq kórdi. Ǵalym basylym tilshisiniń «ortaq valıýtaǵa» qatysty saýalyna oraı jalpyekonomıkalyq zańdylyq boıynsha, Keden odaǵynyń ózara taýar almasý kólemi ulǵaıa beretindigin mundaı jaǵdaıda memleketter ortaq valıýta jaıly áńgimeni qozǵaýy múmkin ekendigin atap ótken. «Eýro osyndaı alys-beristi ońaılatý úshin ómirge kelgen ǵoı. Mundaı ortaq valıýta bolmys aqıqatyna aınalyp jatsa, oǵan túsinistikpen qaraýǵa tıispiz. Tek ol bir memlekettiń quzyryna baǵynatyn dollar sekildi «dúnıe» bolmaıtynyna alǵysharttar jasaý kerek. Menińshe, Reseı basshylyǵy dollardyń búgingi jaǵdaıyn kóre otyryp, rýbldi dollar batqan batpaqqa batyrýǵa barmas. Jalpy alǵanda, jer betinde qazir aımaqtyq valıýtalar kóbeıip barady. Bul túptiń túbinde «dollar dıktatýrasyn» joıatyn bir alǵyshart retinde qarastyrylady. Qalaı bolǵanda da, ortaq valıýta týraly oı shoshynarlyq «qubyjyq» emes», - dedi ǵalym. Suhbat « Ómirsheń oıdyń órisi » degen taqyryppen berilgen.
Osy basylymda elimizdi kórshi memlekettermen baılanystyratyn tranzıttik joldarymyzǵa qatysty kólemdi maqala jarııalandy. «Batys Eýropa - Batys Qytaı» halyqaralyq tranzıttik avtodálizi búginde damýshy elderdiń nazarynda. Sebebi, qazirgi kúnde dástúrli teńiz tasymaldary arqyly qytaılyq porttardan Eýropa elderine deıin júrý ýaqyty 45-ten 60 kúnge deıin sozylatyn kórinedi. Al Qytaı, Qazaqstan, Reseıdiń «Batys Eýropa - Batys Qytaı» avtodálizi jemisti júzege asyrylsa, júk avtokólikteri bul aralyqty 10-12 kúnde basyp ótedi eken», dep jazady basylym. Sonymen qatar maqala avtorynyń jazýynsha, elimizde sý joldarynan tys 7 birdeı tranzıttik dáliz bar. Onyń altaýy temirjolǵa tıesili. «Sonymen, birinshi - ortalyqazııalyq dáliz. Ol Ózbekstannan Saryaǵashqa kirip, Aqtóbe aımaǵyndaǵy Ozınkı stansasynan Reseı eline ótedi. Ekinshi - Soltústik temirjol dálizi. Ol Qytaı eliniń shekarasyndaǵy Dostyq stansasyn basyp ótip, Soltústik Qazaqstan óńirimen Reseı asady. Úshinshi - Ońtústik transazııalyq dáliz. Bul da atalǵan Dostyqtan ótip, Saryaǵashqa qaraı jol tartady», dep jazady avtor. Tórtinshi - TRASEKA dálizi. Ol Azııa men Kavkazdy, odan ári Shyǵys Eýropany jalǵaıtyn bolady. Besinshi - Soltústik - Ońtústik dálizi. Kádimgi Ózen - Túrikmenstanmen memlekettik shekara temirjoly Reseı men Iran elin tóteleı baılanystyrmaq. Altynshy - Shyǵys-Batys dálizi. Qazirgi qurylysy júrip jatqan temirjoldar tolyǵymen iske qosylǵanda atalǵan tranzıttik dáliz ózi paıda bolady.
***
Prezıdent N.Nazarbaevtyń bıylǵy 27 aqpanda «Qazaqstanda kásipkerlik qyzmet úshin jaǵdaıdy jaqsartý jónindegi túbegeıli sharalar týraly» Jarlyqqa qol qoıǵany málim. Bul qujat bıznes ókilderin tekserý ataýlyǵa moratorıı jarııalaýmen qatar, Qazaqstanda «Kásipkerler quqyǵy jónindegi ýákil» atty el tarıhynda bolmaǵan jańa ınstıtýtty engizdi. Áıtkenmen, ázirge bul laýazymdy qyzmetke kimniń taǵaıyndalatyny belgisiz. Osy oraıda keshe, Kásipkerler quqyǵyn qorǵaý jónindegi keńestiń otyrysynda qyzyqty jańalyq jarııa boldy. Bul jaıynda « Aıqyn » gazetinde jaryq kórgen « Ózgede joq ókilettilik ombýdsmenge kerek pe? » degen taqyryptaǵy maqalada keńinen baıandalǵan. Basylymnyń jazýynsha, qazaqstandyq bıznes-ombýdsmendi Ulttyq kásipkerler palatasynyń tóralqasy taǵaıyndaýy múmkin. Bul týraly otyrys kezinde Kásipkerler quqyǵyn qorǵaý jónindegi keńestiń tóraǵasy, UKP-nyń Senattaǵy ókili Ǵanı Qasymov habarlady. Osy oraıda ulttyq palata Kásipkerler quqyǵy jónindegi ýákilge qandaı quzyr-quqyqtar berilýi kerektigin anyqtapty. Jalpy, bıznes boıynsha ombýdsmender biraz elde, mysaly, AQSh, Ulybrıtanııa, Reseıde jumys jasaıdy. Áıtkenmen eger UKP usynystary qabyl alynsa, qazaqstandyq osy ýákildiń quzyret-qorjyny eshbir elde joq ǵalamat ókilettiktermen tolmaq!
«Elimizde alǵash ret kúdiktini tutqyndaý emes, oǵan balama retinde kepildikte qaldyrý shartyn qoldaný júzege asa bastady. Byltyrǵy qarashada Bas prokýrordyń arnaıy nusqaýlyǵyna sáıkes engizilgen ózgeris jyl sońyna deıin 20 adamǵa qoldanylypty. Al bıyl tórt aıdyń ózinde 875 adam kepildiktiń «ıgiligin» kórip úlgeripti» dep jazady « Aıqyn » gazeti « Keleńsizdikke jol bergen prokýror qyzmetten ketedi » degen taqyryptaǵy maqalasynda. Basylymnyń jazýynsha, quqyqtyq júıesi damyǵan shetelderde mundaı tásil keńinen paıdalanylsa da, bizdiń qoǵam úshin tańsyq bul jańalyqty keshe elordada Qazaqstannyń ortalyq kommýnıkatsııalar qyzmetinde brıfıng ótkizgen Bas prokýrordyń orynbasary Nurmuhambet Isaev jetkizgen. «Prokýrorlar qyzmetindegi eń ózekti baǵyt - qylmystyq protsestiń sotqa deıingi satysynyń zańdylyǵyn qadaǵalaýǵa túbegeıli ózgertý engizý de týra osy máseleni oryndaýǵa negizdelgen. Osyǵan baılanysty respýblıka deńgeıinde aqparattyq-taldamalyq jumysty barynsha nyǵaıtyp, jergilikti jerlerde qadaǵalaý mindetterin sınhrondy túrde kúsheıtip, prokýrorlardy jańa Qylmystyq is júrgizý kodeksiniń aıasynda jumys isteýge daıyndaýdamyz. Ekinshiden, qylmystardy tirkeýdi tártipke keltirý boıynsha asa aýqymdy jumystar júzege asyryldy. Qazirgi kezde bizder qylmystyq ahýaldyń jaǵdaıyn burynǵydaı ótirik turǵyda emes, shynaıy túrde ekenin aıta alamyz. Mundaı jetistikke ońaılyqpen qol jetkizdik deı almaımyn. Bul - Prezıdent ákimshiliginiń beıindi bólimi men Qaýipsizdik keńesiniń tolyq qoldaýy arqasynda júrgizilgen úsh jyldyq asa aýqymdy jumystyń nátıjesi», - deıdi ol.