Qazybek Isa: Prezıdentti bir merzimge saılaý – demokratııaǵa qaraı batyl qadam
«Búgin biz elimizdiń bolashaǵyn aıqyndaıtyn asa mańyzdy, tarıhı sheshim qabyldaýǵa jınalyp otyrmyz. Bul jańa saıası júıe arqyly memleket pen qoǵamdaǵy barlyq jańarýǵa jol ashylatyny anyq.
Prezıdenttiń jalpy ókilettikteri eki merzimnen bir merzimge qysqarady. Bul jańa normalardy bıylǵy prezıdent saılaýyna deıin qabyldaǵan jón. Áıtpese, Konstıtýtsııanyń qazirgi erejeleri boıynsha bıyl prezıdent bolyp saılanatyn adamǵa jańa normalar boıynsha jeti jyldyq merzimge qaıta saılanýǵa múmkindik beretin zań týyndaıdy», - degen depýtat ol sózine AQSh tarıhynan mysal keltirdi.
«Demokratııanyń atasy deıtin Amerıka Qurama Shtattarynda 1947 jyly AQSh Konstıtýtsııasyna engizilgen 22-shi tolyqtyrýda: «Bir adam eki merzimnen tys prezıdent bola almaıdy» degen talap engizedi de, «bul talaptyń engizilgen kezdegi prezıdent bolyp turǵan tulǵaǵa qatysy joq» dep jazyp qoıady.
Osy halyqaralyq dástúrge saı, eger bul konstıtýtsııalyq ózgerister prezıdent saılaýynan keıin bolatyn bolsa, Qasym-Jomart Kemeluly bıyl 2022 jyly 5 jylǵa saılansa, onda jańa saılaý zańyna baılanysty taǵy da 7 jyldyq prezıdent saılaýyna qatysý quqy bolady. Ondaı, úshinshi ret saılaýǵa túsip, ótken jaǵdaıda, Qasym-Jomart Kemelulynyń aldaǵy 7 jyldyq merzimi 12 jylǵa sozylyp, 2029 jyly emes, 2034 jyly aıaqtalar edi. Al buǵan halyqaralyq zańdylyq boıynsha eshqandaı kúmán joq. Osy 5 jyl aıyrmashylyq, artyq merzimdi Toqaev azamattyq erik-jigermen óz qolymen kesip, birrettik prezıdenttikti usynyp, demokratııalyq qadamǵa jol ashyp otyr», - dedi Qazybek Isa.
Májilis depýtaty Memleket basshysynyń atalmysh sheshimin «demokratııalyq alǵa basýdyń aıqyn qadamy» dep baǵalady. Al prezıdent ókilettigi bar adam qaıtadan saılaýǵa tússe, qoldaǵy bıligin paıdalanyp, daýys berý protsesin burmalaý qaýpi bar ekenin eske salyp, tarıhtan dálel keltirdi.
«Birinshiden, prezıdenttikke bir ret qana saılaný – ekinshi kezeńge úmit artý joıylǵandyqtan, prezıdent bar qaırat-qýatyn, bilik-bilimi men iskerligin ómirinde bir ret qana berilgen múmkindiginde barynsha jumsap qalady. Kelesi prezıdenttikke túsýdi oılap, túrli saıası aıla-amaldarǵa barmaıdy.
Ekinshiden, ár prezıdenttiń ekinshi merzimge saılanbaıtyny, eń aldymen, kelesi bolatyn jańa prezıdent úshin jarqyn jol ashý, demokratııalyq zor qadam. Óıtkeni, saılaý eki merzim bolǵan jaǵdaıda, ár prezıdenttiń jańa prezıdenttikke úmitkerden góri qaıta saılanýǵa múmkindigi kóp bolatyny belgili. Sondyqtan Prezıdent Toqaevtyń bir merzimdi prezıdenttikti engizip, kelesi prezıdentke aıqyn jol ashýy tek qoldaýǵa laıyq, kóptegen elder arasyndaǵy alǵashqy lıberaldyq qadam.
Shyndyǵyn aıtaıyq, osy biz prezıdenttikke eshqandaı merzimsiz qaıta-qaıta kóp saılanýdan aýzymyz kúıgen el emespiz be? Otyz jylda elimiz ekinshi prezıdentke zorǵa jetip otyrǵan joq pa? Ózimiz ekinshi prezıdentti kóre almaı ketemiz be dep edik, qudaıǵa shúkir ekinshi prezıdentti de kórdik... Osy jańa normany dál qazir engizsek, 30 jyl emes, 7 jyldan keıin kelesi prezıdentti kóretin bolamyz. Endi prezıdent Toqaevtyń ózi eki merzim saılanýǵa múmkindik qolynda tursa da, bir ret qana saılanýdy ózgermeıtindeı etip, Ata zańǵa jazyp qoıýdy usynyp jatqanda, qoldaýdyń ornyna, «nege prezıdent bir ret qana saılanýy kerek», - dep, qısyq tartyp jatqandarǵa ne deýge bolady», - dedi depýtat.
Onyń paıymynsha, jeti jyl ýaqyt - qandaı jetistikke jetýge de jetkilikti merzim.
«Keshege deıin, «Májilis saılaýy men Prezıdent saılaýy qashan bolady?» dep shýlap edik. Prezıdent qoǵamnyń talabyn eki ese oryndap, eki saılaýdy da jarııalady. Al endi «Prezıdent saılaýy nege bolady?» dep shyqqandar da bar. Saıasatkerlik degen – qaı kezde de qandaı saılaýǵa da daıyn turý. «Biz oıanamyz degenshe, kerýen ketip qapty» degen baıbalam salý eshqandaı saıasatkerlikke júrmeıdi. Sol sekildi «Astananyń burynǵy atyn nege ózgertpeısińder» degender kóp edi. Endi «halyq únine qulaq asatyn memleketke» laıyq depýtattar el aralaǵanda eń kóp aıtylǵan halyq talabyn oryndap jatsa, endi nege «Astana atyn aýystyrasyńdar?» degender de shyǵyp jatyr. Bulardyń bári qoǵamdy turaqsyzdyqqa ıtermelep jatqan teris pıǵyldylardyń áreketi deýge bolady.
Sondyqtan da ulttyq múddeni qorǵaýǵa arnalǵan Prezıdent Joldaýyndaǵy Konstıtýtsııalyq saıası reformalardy qoldap, aq jol tileımiz.
Qadirli halaıyq! Elimizge syn saǵaty týǵanda, atam qazaq qashannan bir týdyń astyna jınalǵan. Sondyqtan, «Yntymaq –yrysqa bastaıdy» degendeı, baǵasy joq Táýelsizdigimizdi saqtap qalý úshin, bárimiz jan-jaqqa tartpaı, osy Konstıtýtsııalyq reformalardy qoldap, Ulttyq birlesýge qadam jasaıyq. Jer tutastyǵyn saqtaý úshin, eń aldymen el tutastyǵy kerek», - dep túıindedi Qazybek Isa.
Vıdeodan alynǵan kadr