Qazirgi Májilis depýtattary praımerızge ózge úmitkerlermen qatar básekege túsedi – Álibek Áldeneı
«Búgin «Nur Otan» partııasynyń praımerızine qatysýshylardyń úgit-nasıhat kezeńi bastalady. Oǵan 11 myńǵa jýyq úmitker qatysady. Báseke tartysty da qyzyqty bolary anyq. Bir orynǵa 4-ten 18 adamǵa deıin úmitker tirkelgen. Bul, azamattardyń qoǵamdyq belsendiligi men eldiń saıası ómirine beı-jaı qaramaıtyndyǵynyń kórinisi ekeni aıqyn», - dep jazdy Facebook-te partııa hatshysy Álibek Áldeneı.
«Nur Otan» hatshysy atap ótkendeı, qazirgi tańda áleýmettik jelide praımerızdiń ótý barysy qyzý talqylanýda. Osy oraıda, ol qoǵamda týyndaǵan saýaldarǵa jaýap berdi.
«Birinshi. «Nur Otan»-nyń praımerızi – partııanyń jarnamasy úshin jasalyp jatyr» degen pikir bar. Muny jańsaq pikir der edim. Bul – partııaishilik demokratııanyń álemde ábden moıyndalyp, tanylǵan saıası mehanızmi. Qazaqstanda praımerız jańasha formatta ári respýblıka kóleminde tuńǵysh ret ótkizilip jatyr. Bizdiń basty maqsatymyz – qoǵamdaǵy ártúrli áleýmettik toptardyń múddesin qorǵaıtyn, bedeldi de bilikti kóshbasshylardy básekeli ortada iriktep, partııalyq tizim jasaý.
Praımerız – saıası ınnovatsııa retinde partııaishilik irikteýdiń naqty mehanızmine aınalady. Bul árıne, keleshekte de kelesi elektoraldy kezeń aldynda praımerızge qatysý úshin depýtattardyń belsendiligin arttyrýǵa, qoǵam aldyndaǵy jaýapkershilikti tereń sezinýge úndep, olardyń saıası bedel-abyroıyn, jeke qarym-qabiletterin nyǵaıtýǵa yntalandyratyn básekelik ustanymdardy qalyptastyrary sózsiz.
Ekinshi. «Nur Otan» partııasynan saılanǵan qazirgi Májilis depýtattary nege praımerızge qatyspaıdy?» degen saýal bar. Túsindireıin. Praımerızge qatysýshy úmitkerler Májilis depýtattyǵyna kandıdattardyń partııalyq tizimine ený úshin úsh túrli irikteýden ótedi. Aldymen, jergilikti jerde tikeleı qupııa reıtıngilik daýys berý uıymdastyrylady. Sodan keıin, aýdandyq jáne oblystyq konferentsııalarda synalady. Barlyq jerde debattar ótýi mindetti. Bul – jarııa saıasattyń obektıvti talaptary. «Nur Otan»-nyń partııalyq tizimine qaıta engisi keletin qazirgi Májilis depýtattary da osyndaı debattarǵa qatysýy tıis. Alaıda olar tek sońǵy kezeńde, ıaǵnı oblystyq nemese qalalyq (Nur-Sultan, Almaty, Shymkent qalalarynda) konferentsııalarǵa qatysady. Bul – qazirgi Májilis depýtattarynda aldyńǵy elektoraldy bekgraýndtyń bolýymen baılanysty. Degenmen, olar qalaıda praımerızge qatysýshy ózge de úmitkerlermen qatar básekege túsetin bolady.
Úshinshi. Qazaqstanda damyǵan azamattyq qoǵam men ashyq pikirtalastyń joqtyǵyn meńzeıtin pikirler bar. Munymen de kelispeımin. Praımerız – elimizde qordalanǵan ózekti máselelerdi jan-jaqty talqylaýǵa zor múmkindik beretini anyq. Tıimdi sheshý joldaryn usyna otyryp, biz barlyq máseleler jóninde ashyq aıtyp, talqyǵa salamyz. Búginde praımerızge qatysýshy 11 myńǵa jýyq úmitkerdiń jas erekshelikteri de, mamandyqtary da ártúrli. Olardyń árqaısysy ózindik kózqarasy, tájirıbesi men ustanymy qalyptasqan azamattar. Biz aldaǵy ýaqytta tájirıbe júzinde pikirler plıýralızminiń aýqymdy baǵytyn kóretin bolamyz degen senimdemin.
Tórtinshi. Partııalyq tizimge kirý kvotasyna qatysty áli de túrli saýaldar týyndap jatyr. Sol suraqtardyń barlyǵyna jaýaptar Erejede naqty jazylǵan. Praımerız jeńimpazdarynan 70% máslıhattardyń, 50% Májilistiń «Nur Otan»-nyń partııalyq tizimine kiretin bolady. Qalǵan oryndar ortalyq pen aımaqtardaǵy partııanyń jetekshi organdary maquldaǵan kandıdattar arasynda kvota boıynsha bólinedi. Bul – bastapqy kezde belgilengen partııaishilik sheshim.
Partııalyq tizimdi jasaqtaýda mundaı kvotalar bıliktiń ókiletti organdarynyń jumysyndaǵy sabaqtastyqty saqtaýǵa baǵyttalǵan strategııalyq mánge ıe. Ol bıýdjettik úderisterdi saraptaı biletin, zań shyǵarý jumysynda tájirıbesi bar, bilikti saıasatkerlerdi tizimge tikeleı qosýǵa múmkindik beredi.
Besinshi. Qazaqstandyq tanymal azamattardyń praımerızge qatysýyna baılanysty «Bul – «Nur Otan»-nyń elektoraldyq tartymdylyǵyn arttyrý úshin arnaıy josparlanǵan qadam» degen de pikirler aıtylyp júr. Sondaı-aq, saıasatta tájirıbesi joq, qarapaıym azamattardyń praımerızge qatysyp jatqanyna da syn aıtýshylar bar.
Alaıda, praımerızge qatysýshy úmitkerler arasynda tanymal azamattar kóp emes. Sapalyq quramǵa kelsek, úmitkerlerdiń 72%-y ózin-ózi usynǵandar. Olardyń basym bóligi – bilim jáne ǵylym salasynyń mamandary (31%), shaǵyn jáne orta kásip ıeleri (14%), mádenıet pen sport (8%), qyzmet kórsetý (7%) jáne aýylsharýashylyǵy men densaýlyq saqtaý salasynyń (6%-dan) ókilderi. Sondaı-aq, áıelder – 36,9%, 35 jasqa deıingi jastar – 29,6% quraıdy. Úmitkerlerdiń orta jasy – 43. Praımerızdiń qazaqstandyq úlgisi barlyq úmitkerler úshin partııaishilik irikteýge qatysýǵa teńdeı múmkindik týǵyzyp otyr.
Altynshy. «Nur Otan» partııasy praımerızben ǵana aınalysyp, el damýyna keshendi, baǵdarlamalyq deńgeıde jumys istep jatqan joq» degen de pikir aıtyldy.
Kerisinshe, Májilis pen máslıhattar saılaýyna biz tuńǵysh ret árbir qala, oblys, aýdanǵa qatysty saılaýaldy aýqymdy baǵdarlamalarmen qatysqaly jatyrmyz. Mysaly, onda «aýdanda qansha shaqyrym jol salynady, aýylda qashan jańa mektep salynǵaly jatyr nemese balalar baqshasy qashan jóndeýden ótedi?» t.b. degen naqty sheshimder kórsetiledi. Búgin, 7 qyrkúıekte, praımerız barysynda talqylaý úshin 216 joba jarııalandy. Talqylaýdan keıin olar usynystardy eskere otyryp tolyqtyrylady.
Alda – praımerızdiń eń qyzyqty da, tartysqa toly úgit-nasıhat kezeńi. Praımerızge qatysýshy azamattarǵa sáttilik tileımin!», - dep jazdy Á.Áldeneı.