Qazir laýreat emes jastardy sırek kezdestiresiz - Esenǵalı Raýshanov
«Tarıhtan málim, qaı qoǵamda da jastar saıasaty nazardan tys qalǵan emes. Bul durys ta. Bizdiń elimizde 5 mıllıonǵa jýyq adam jastar bolyp eseptelinedi eken. Bul Jer betindegi shaǵyn bir memleket halqynyń sanymen birdeı degen sóz. Tek keleshek qazaqstandyqtardyń mańdaıyna biz kórgen aýmaly-tókpeli, ótpeli-ketpeli kezeńder jazylmasa eken. Eldiń amandyǵy, jurttyń tynyshtyǵy sol jastarǵa baılanysty. Túsingen adamǵa, Elbasymyz óz sózinde tek jarqyn bolashaq týraly ǵana emes, sonymen qatar jaýapkershilik týraly da aıtty. Árbir qazaq Qazaqstan úshin jaýapty. Árbir jas onyń Qazaqstannan basqa Otany joǵyn ár kún saıyn, ár saǵat saıyn sezinýi tıis. Qazaqtyń Otany Qazaqstan ǵana. Ol bireý. Basqa Otan joq», - deıdi belgili aqyn Jastar jyly týraly aıtqan pikirinde.
Onyń sózine qaraǵanda, qazir shyǵarmashylyq jastar úshin barlyq jaǵdaı jasalǵan. Mundaı mamyrajaı zaman buryn sońdy bolǵan emes. Osy rette Esenǵalı Raýshanov burynǵy kezeńdi de salystyryp ótti.
«Biz ósken keshegi Keńes úkimeti kezinde shyǵarma jazý qandaı qıyn bolsa, jazǵan dúnıeńdi jaryqqa shyǵarý odan áldeneshe ese qıyn bolǵan edi. Buny aıtsaq búgingi jastarǵa ertegideı bop kórinýi múmkin. Búkil Qazaqstanda qazaqsha óleń basatyn eki aq gazet boldy, olar «Lenınshil jas» pen «Qazaq ádebıeti» edi. Ózge basylymdar tili qazaqsha bolǵanmen, dili ardaqty kommýnıstik partııa men aıaýly komsomoldyń sózin sóıleýmen-aq kúnderin ótkizetin. Zań solaı, zaman solaı boldy. «Juldyz» jýrnaly aǵa býynnyń roman, povesterin jarııalaýdan bosamady. Eki aıda bir shyǵatyn «Jalyn» almanaǵy jastardy jarııalap úlgermeıtin. Eger jas aqyn shyǵarmasy respýblıkalyq basylymda jylynda bir ne eki ret jarııalansa, malaqaıyn aspanǵa atyp qýanatyn. Al búgingideı topyrlatyp aı saıyn bir toptamasyn jaryqqa shyǵarý degen baqyt eshkimniń de peshenesine jazylmady. Egemendik alǵaly qazaqsha shyǵatyn qanshama basylymdar paıda boldy? Mundaı «molshylyq» buryn-sońdy bolmady deıtinimiz sodan. Bul bir. Ekinshiden, siz jan jaǵyńyzǵa kóz salyp qarańyz, kórshi respýblıkalardaǵy kórkem ádebıetke degen kózqaras qandaı, olarda qandaı ahýal qalyptasyp otyr? Bul aqparattar tasqynynyń zamany, áleýmettik jeliler dáýreni ony bilý qıyn emes», - dedi aqyn.
Esenǵalı Raýshanov búgingi Qazaqstandaǵydaı erkindik esh jerde joq ekenin atap ótti. Onyń paıymynsha, kórkem ádebıettiń taralýyna memelket qarjysyn bólip otyrǵan el - Qazaqstan ǵana.
«Qazaqtyń jas qalamgeri kitap shyǵarý úshin keshegi zamandaǵydaı jyldar boıy kezek kútý degenniń ne ekenin bilmeıdi. Kórshi memleketterdegideı jazǵan kitabyn jaryqqa shyǵarý úshin ár mekemeni bir saǵalap, baı baǵlandarǵa suramsaqtanyp, qarjy qarajat izdep tabanynan tozbaıdy, tipti baspany da qajet etpeıdi. Búgin jazǵan dúnıesi sııasy keppeı jatyp, erteń baspasózde jarııalandy, araǵa jyl salmaı kitap bolyp shyǵady. Berilip jatqan syılyqtardyń esep-qısaby joq. Qazir laýreat emes jastardy sırek kezdestiresiz. Olardyń kóbi osylaı bolýy qalyptaǵy jaǵdaı dep túsinedi. Buǵan úkimettik jáne úkimettik emes uıymdar qarjylandyryp jatatyn músháıraılar men jarystardy qosyńyz»,- dedi ol.
Aqynnyń paıymdaýynsha, mundaı jaǵdaıda sapa qurıdy. Keıbir jastardyń kitap sany Ábdijámil Nurpeıisov, Tólen Ábdikov, Dýlat Isabekovtardyń kitaptarynan kóp.
«Tólende kóp bolsa alty ne jeti kitap bar, al álgi «tolyspaǵan Tolstoı, shala Shekspırlerdiń» aldy on bes kitap shyǵaryp úlgergen. Bizdiń ádebıet qazir san bolsa sapa da bolady degen jańsaq prıntsıppen damyp (eger damyǵany ras bolsa) keledi. «Joq, áýeli sapa kerek!» degen zamanǵa da kelermiz. Munyń bárin nege aıtamyz? Qolda bar altynnyń qadirin bileıik degendi qaıtalap aıtqymyz keledi. Biz jastarǵa suraǵan erkindiginiń bárin berdik, biraq bul olarǵa nashar jazý erkindigi, betimen ketý, erinshektik, beker mal shashpaqtyq, dańǵoılyq ta qosa berildi degen sóz bolmasyn. Jastar jylynda jaqsy betburystar men ózgeristerdi jastardyń ózinen kútemiz», - dedi Esenǵalı Raýshanov.
Eske sala ketsek, keshe Prezıdenttiń qatysýymen Qazaqstanda Jastar jyly resmı túrde bastalǵan bolatyn.