Qajylyq sapar Qazaqstanda nege qymbat - Jándilla Bekjigitovpen suhbat
Atalǵan maqsatta Bas múftı bastaǵan delegatsııa elimizden shamamen 3200 adamqajylyqqa barady dep josparlap, osy sanǵa kvota alyp kelisimshartqa otyrǵan edi.Sodan keıin Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasyqajylardy aparatyn 18 týrıstik kompanııaǵa senim artty. Búginde qasıetti saparǵaattanǵan otandastarymyz elge oralyp jatyr. Osy oraıda qajylyq sapar qalaıuıymdastyrylǵandyǵy, azamattarymyzdyń qaýipsizdigi qalaı qorǵalǵandyǵy, qajylyqsapardyń baǵasy qansha bolǵandyǵy jaıynda QMDB Qajylyq bóliminiń meńgerýshisiJándilla Bekjigitovten surap bilgen edik.
- Jándillá Mamythanuly, qasıetti saparǵaattanǵan otandastarymyzdy túrli aýrýlardan, ásirese menıngokokk ınfektsııasynanqorǵaý maqsatynda arnaıy vaktsınalaý júrgizildi me?
- Iá, QR Densaýlyq saqtaýmınıstrliginiń uıytqy bolýymen Saýd Arabııasyna qajylyqqa baratyn azamattarǵaqajettilik úshin menıngokokk ınfektsııasyna qarsy Mensevaks (ACWY) jáne Nımenrıks(ACWY) vaktsınalaryn egý sharalary qolǵaalyndy. Ekpe salýdy júzege asyrýǵa lıtsenzııasy bar medıtsınalyq uıymdarNur-Sultan, Almaty jáne Shymkent qalalarynda, sondaı-aq Atyraý, Jambyl,Qaraǵandy, Qyzylorda jáne Mańǵystaý oblysynda jumys istedi.
Saýd Arabııasynyń talaptarynasaı qajylyqqa barýǵa nıet bildirgen azamattardyń QR Densaýlyq saqtaýmınıstrligi usynǵan arnaıy medıtsınalyq uıymdardan vaktsına alǵandyǵy Qazaqstanqajylyq mıssııasy arqyly qadaǵalandy. Sebebi otandastarymyzdyń atalǵan ekpenisaldyrǵandyǵyn rastaıtyn sertıfıkaty Koroldiktiń shekarasynan óterde sol eldińDensaýlyq saqtaý mınıstrligi tarapynan jiti tekseriledi.
- Otandastarymyzdyń úlken saparǵa rýhanıdaıyndyǵy qalaı júrgizildi?
- Respýblıkamyz boıynsha2630-ǵa jýyq meshit bolsa, sonyń 530-y - aýdandyq, qalalyq, oblystyq statýstaǵymeshitter. Osy 530 meshitte qajylyq saparǵa baılanysty semınar-sabaqtarjúrgizildi. Onda qajylyqtyń paryzdary, jalpy qajylyq rásimi qalaı atqarylady,qurbandyq shalý, táýap etý, Arafat taýy, mına jazyǵyndaǵy amaldar syndy barlyqjasalatyn sharttar túsindirildi. Semınarda arnaıy beınejazbalar kórsetilip,suraqtarǵa jaýaptar berildi. Ihram kııý, shash aldyrý sııaqty sharıǵı dúnıelerjaıynda aıat-hadıster keltirilip, qajylarǵa mańyzdy málimetter berildi.
Sonymen qatar Qazaqstanmusylmandary dinı basqarmasynyń «Qajylyq qory» esebinen Úlken qajylyqty óteýgebaratyn árbir qajyǵa úlken kómekshi qural bolatyn «Qajylyq jáne umra úkimderi»atty kitap pen «Qajylyq jáne umra duǵalary» atty kitapsha daıyndalypúlestirildi.
Qajylyqty uıymdastyrý – zor mártebe ári úlken jaýapkershilik. «Halqymyz «qajy» degen atty qurmettep, qajylyqqabarǵan azamattardy ardaqtap, olarǵa iltıpat kórsetip keledi. Qajylyqqa barǵanqajylarymyz da jaýapkershilikti túsiný qajet. Muhammed Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.)bir hadısinde: «Jaqsy adam – qoǵamǵa paıdasy tıgen pende» – degen. Demek,qoǵamǵa paıdaly bolǵanyń – jaqsy musylman bolǵanyń. Qoǵamǵa paıdasy tııýdeqasıetti mekendi zııarat etip kelgen qajylarymyz aldyńǵy qatarda turýy tıis.Óziniń ónegesimen, kórkem minezimen, adaldyǵymen, ádildigimen qashanda ónegebolý tıis». Osy maqsattyń oryndalýy úshin qajylyq sapary kezinde ýaǵyz-nasıhatjumystary barynsha jan-jaqty júrgizilýin Dinı basqarma qolǵa aldy. Árbirazamattyń qajylyq saparǵa úlken daıyndyqpen baryp, boıyna qasıetti mekennińáserin ýaǵyz-nasıhatpen sińirip jaqsy keıipte ózgerip qaıtýyn mindet sanaǵandin qyzmetkerleri úzdiksiz qajylarǵa qyzmet kórsetti. Soǵan saı QMDB elimizdińár aımaǵynan iriktelgen bilikti ımamdardy qajylyqqa attandyrdy.
- Qajylardyń barý-qaıtý ýaqytyna qatystymálimettermen bólisip ótseńiz...
- Qajylyq maýsymy kezinde jerlesterimizge otandyq «Scat» pen Saýd Arabııasynyń«Flynas» áýe kompanııalary qyzmet kórsetip, 50/50 sharty boıynsha qajylardytasymaldady. Osy eki áýe kompanııanyńushaqtary Nur-Sultan, Almaty, Shymkent, Aqtaý qalasynan jerlesterimizdi tikeleıSaýd Arabııasyna qajylyqqa alyp baryp, keri qaıta alyp keldi. Saýd Arabııasynyń «Flynas» áýe kompanııasy 400 oryndyq bortpen 4 reıs jasaý arqyly 1600otandasymyzdy tamyzdyń 2-5 aralyǵynda jetkizip, 17-20-tamyz kúnderi Qazaqstanǵaalyp qaıtyp jatyr.
Al otandyq «Scat» áýekompanııasy 290 jáne 149 oryndyq áýe kemelerimen Shymkentten 5, Aqtaýdan 2 reıs,Nur-Sultannan 1, Almatydan 1 reıs jasap, 1600 otandasymyzdy jalpy 9 reıs jasaýarqyly Saýd Arabııasyna 30 shilde men 5 tamyz aralyǵyndaalyp baryp, 19-23-tamyz aralyǵynda alyp kelýde.
- Qazaqstan qajylyq mıssııasynyńjumysy qandaı baǵytta júrgizildi?
- Qazaqstan qajylyqmıssııasynyń negizgi quramynda 12 kisi bar. Onyń ishine basshylyq quram,ýaǵyzshy-ımamdar, pátýashy-ǵalymdar, jýrnalıster men dárigerler kiredi. Mıssııa ózjumysyn uıymdastyrýshylyq, ýaǵyz-nasıhat, aqparat jáne alǵashqy dárigerlik kómekbaǵyty boıynsha atqardy.
Negizgi jumystar«Qajylyq-2019» maýsymyn uıymdastyrýshy qajylyq kompanııalarynyń jumysynúılestirý, qadaǵalaý sharalary aıasynda órbdi. Al elimizden baratyn 3200 qajynyńdensaýlyǵyna qaraý mıssııa quramyndaǵy dárigerlerge júkteldi. Mekke jáne Medınaqalalarynan jáne Mına jazyǵy men Arafat aımaǵynan elimizge tyń aqparat jetkizý,qajylarmen suhbat qurý mıssııa quramyndaǵy BAQ ókilderine tapsyryldy. Sondaı-aqmıssııa qataryndaǵy ýaǵyz-nasıhat tobynyń músheleri men mańyzdy sharıǵı suraqtarǵajaýap beretin pátýashy-ǵalymdardyń da atqaratyn jumystary bekitildi.
- Bıyl qajylyq saparynyń baǵasy qanshaboldy?
- Musylmannyń bes paryzynyńbiri – qajylyq. Aqyl esi tolyq, balıǵat jasyna tolǵan, qajylyqqa baryp kelýgeqarjylaı shamasy jetetin jáne sapardan oralǵansha otbasynyń nápaqasy bar múmingeqajylyqqa barý mindet.
Búgingi tańda kópshiliktińqajylyqqa degen yntasy men nıeti jyl ótken saıyn artyp keledi. Degenmen qajylyqbaǵasynyń qymbat bolýy halyq arasynda túrli pikir týdyrýda. Munyń árıne,birneshe sebepteri bar. Búgingi tańdakvota alǵan 18 qajylyq kompanııasy óz kezeginde ekonom, standart jáne joǵarysanattaǵy paket túrlerin qajylarǵa usynady. Ár sanattyń qyzmet sapasy menshyǵynyna oraı baǵasyn ár kompanııa ózi belgileıdi. Bul jerde basty aıtatynmásele qaı sanat bolmasyn qajylyq jasaýshydan kompanııa shamamen 50 myń teńgegejýyq paıda kóredi. Qajylyq jasaýshydan alynǵan qalǵan qarajat qajynyńshyǵyndaryna jumsalady. Eger qajylyq jasaýshydan kompanııa ókilderi 50-60 myńteńgeden astam paıda kózdeıtin bolsa, sapaly qyzmetkórsete almaıdy. ıAǵnı talǵamy joǵary qazaqstandyqqajylarǵa tıisti deńgeıde qyzmet kórsetilmese, durys qonaq úı, jańa avtobýs,mına-arafatta jaıly shatyrlar alynbasa, otandyqqajylardyń narazylyǵyn týdyrady. Demek talap kúsheıip, talǵam ósken jerde qajylyqbaǵasynyń qymbat bolýy da zańdylyq.
Shyndyǵynda kórshiles eldermensalystyrǵanda bizdegi qajylyqtyń quny 1000-1500 AQSh dollaryna joǵary. Biraq osyqarajatty otandyq kompanııalar qaltasyna basyp jatyr deý qısynsyz. Kerisinshe, árbir tólengenartyq qarajatqa saı olar da sapaly qyzmet alyp jatyr. Óıtkeni keı memleketterde baǵa arzan bolǵanymen, Qasıetti orynǵa barǵanda tamaq, jatyn oryn, tasymaljaǵy tym tómen ekeni baıqalady. Bıylǵy qajylyq maýsymynda qyzmet kórsetken 18týrıstik fırmanyń altaýy ǵana qajylarǵa óte joǵary sanattaǵy (VIP) pakettúrlerin usyndy. Osy ozyq úlgide qyzmet kórsetetin týrıstik fırmalarǵa adamdarqajylyq maýsymy ashylmaı turyp, ondaǵy qajylyqtyń baǵasyna qaramaı jazylypqoıady. ıAǵnı mundaı quny da, sapasy da joǵary týrıstik fırmalarmen barý kez kelgen qajyǵabuıyra bermeıdi. Oryndary shekteýli týrıstik fırmalarmen barǵysy keletin joǵarytalǵamdy talap etetin qajylar óte kóp. Aqıqatynda qajylyqqa nıet etken adamkeminde eki aı buryn ózine yńǵaıly fırmaǵa qujat ótkizip, uly saparǵa daıyndalǵanyabzal. El aýzynda júrgen kórshiles elderdegi qajylyq qunymen otandyq týrıstikfırmalar da paket túrlerin usyna alady. Biraq ondaı arzan baǵadaǵy pakettúrlerine jalpy barýshylar arasynda suranys az.
Alla taǵalanyń qajylyqsaparyn qarjylaı múmkinshiligi jetetin pendesine paryz etkeni aqıqat. Soljaqtaǵy ýaqyftardyń (qaıyrymdylyq mekemeleri) tegin qonaq úılerinde jatatynkórshi elderdegi qajylyq qunyn mysal qylyp, máseleni syrttan izdegimizkeledi. Amerıka men Eýropanyń birqatarelderinen keletin qajylardyń joǵary sapany talap etý sebebinen 20-30 myń AQShdollaryn qınalmaı tóleıtinin aıta ketýimiz kerek. Sapa talap etilgen jerdeqajylyqtyń quny tómen bolýy múmkin emes.
- Sózińizde kórshi elderge qaraǵandaQazaqstanda qajylyq baǵasynyń qymbat ekenin aıttyńyz. Sonyń sebebin naqtytúsindirip berseńiz.
- Saýd Arabııasynda Qajylyqmınıstrligine qarasty mekeme (mýassasa) negizgi jumysty júrgizedi. Osy mekemeburyn ekonom qyzmet túrimen kelgen qajylardan múldem aqy almaıtyn. Búgindeekonom paketimen kelgenderdiń árqaısysynan 300 AQSh dollary kóleminde baǵabelgiledi. Al standart paketine baǵa 2 esege ósti. Olar muny osydan 3 jyl burynózderiniń ishki zańdaryna ózgerister engizý arqyly negizdep aldy.
Otandastarymyzdy áýe jolymen tikeleıtasymaldaý máselesi sheshilgennen keıin áýe qatynasynyń qyzmet baǵasy da ósti.Mysaly, buryn qajylarymyz Ystanbul, Shardja, Dýbaı arqyly sapar shekse, búgindeelimizdiń Almaty, Nur-Sultan, Shymkent sııaqty iri qalalarynan tikeleı charterlikreıster ashyldy. Áýe kompanııalarynyń ushaqtary osy shaharlarǵa bos ushyp kelip,bizdiń adamdarymyzdy Saýd Arabııasyna tasymaldaıdy. Bir baǵytqa jolaýshysyzushatyn bolǵandyqtan bul da baǵaǵa áser etpeı qoımaıdy. Munyń barlyǵyqajylarymyzǵa minsiz qyzmet kórsetý úshin jasalǵan sharalar. Sondaı-aq,jolaýshylardy áýejaılardan qonaq úılerge jetkizý, qala ishinde jáne Mına menMuzdalıfaǵa tasymaldaý quny da 3 esege ósti. Alaıda qyzmet etý sapasy da edáýirartty.
2015 jyldan bastap elimizdeteńgeniń erkin aınalymy engizilip, ulttyq valıýtamyz 1 AQSh dollaryna shaqqandaǵybaǵasy 180 teńgeden 380 teńgege deıin kóterilip, buryn-sońdy bolmaǵan dárejedequnsyzdandy. Saýd Arabııasynyń qyzmet túrleriniń barlyǵy AQSh dollarymenesepteledi. Bul jaǵdaı da baǵanyń kóterilýine óz áserin tıgizip otyr.
Halyq arasynda kórshi elderdeqajylyq qyzmetiniń baǵasy bizge qaraǵanda arzandaý degen pikir qalyptasqan.Alaıda, muny tikeleı sapaǵa baılanysty dep aıtýǵa bolady. Mysaly, qyrǵyz elibirtalaı jyldardan beri Saýd Arabııasynyń ýaqyptar qorynyń tegin qonaq úılerin paıdalanypkeledi. Olardyń ornalasqan jeri Haramnan (Qaǵba) óte alys jerde. Ózbekstandaǵybaǵany da bizden arzan deýge kelmeıdi. Qazaqstanda ortasha baǵa 4500-5000 AQShdollary bolsa, Ózbekstanda da osymen shamalas. Al Reseı qajylary qazaqstandyq qajylar talap etetin qyzmetsapasyn suramaıdy. Sondyqtan edáýir arzan qonaq úı alady, charterlik reısten400-500 AQSh dollarǵa arzan reıstik áýe ushaqtarymen tasymaldanady.
- Suhbatyńyzǵa raqmet!