Qazaqtyń dástúrli «Qara jorǵa» bıi Gınnestiń rekordtar kitabyna jazyldy
Joғalyp tabylғan, өship baryp janғan sol halyқ қazynasy jaңa ғasyrda jaңasha leppen halyқ ortasyna oralyp, kөpshilik қaýymdy bir қýantyp tastaғan bolatyn. Endi mine Қytaıdaғy қazaқ қandastarymyzdyң ұltjandylyғynyң arқasynda 10 myңnan astam adam bılep shyққan «Қara jorғa» bıi Gınnestiң rekordtar kitabyna jazylғandyғy týraly қýanyshty habar kelip jetti.
Ұltymyzdyң basyna tөngen nәýbet zamannyң alasapyran jyldary әkelgen қasiret berekesi ұıyғan ұlysty tarydaı shashyp, ғasyrlar boıy қalyptasқan mәdenıet pen dәstүrdiң keı nұsқalaryn joғaltýғa deıin jetkizdi. Bұl үrdis қazaқ halқynyң tәýelsiz memleket bolyp ornyғýynan keıin ғana toқtady. Ұlt қazynasynyң bary men joғyn tүgendep, қasterlep saқtap otyrýy, Alash ұranyn shaқyryp, әlemdegi bar қazaқty elge oralýғa үndeýi de osy tәýelsizdiktiң arқasynda ғana mүmkin bolғany barshamyzғa aıan. Al bүgin tymaғyn aspanғa atқyzyp, әr қazaқtyң jүregine қýanysh ұıalatқan «Қara jorғa» bıi de sol ata jұrtyna at basyn bұrғan aғaıynnyң өzderimen birge ala kelgen, dәstүrimizdiң joғalyp tabylғan bir parasy bolatyn. Қazaқtyң kөneden kele jatқan baıyrғy «Aққý» bıi, «Қyz ұzatý», «Kөbelek», «Asaý үıretý», «Kıiz basý» degen tәrizdi dәstүrli bıleriniң қatarynda «Қara jorғa» bıi de atalady. Қytaılyқ қandasymyz Damý Әbilқajınұlynyң aıtýynsha, «Қara jorғa» bıiniң tarıhy XII ғasyrdan aryғa ketetin kөrinedi. Al Қazaқstanғa osy bıdi alғash әkelip dәripteýshi Arystan қajy Shәdetұly bıdiң өzge týysқan ұlttardyң nemese қazaқtyң basқa da bılerine ұқsamaıtyn өzindik dara қasıeti - ony bılegen kezde adamnyң barlyқ býyndarynyң қozғalysқa enetindiginde deıdi. Kezinde Қytaı aýyp Tүrkııaғa barғan қazaқtardan tүrik eli «өzderiңe tıesili mәdenıetteriңdi kөrsetiңder» degende, Arystan aғamyz «Қara jorғa» bıin bılep, kөrermenin taңdandyrғan eken. Jalpy bұl bı қazaқtyң namysyn osy ýaқytқa deıin de қorғaғan, ұlttyқ mәdenıetimizdiң өresi bıik jaýһarlarynyң қataryna jatatynyn aıtýғa tıispiz. Қazirgi kүni keң taralғan Қytaıdaғy қandastarymyzdyң өzinde bұl bı ұmytylyp baryp, soңғy 10-20 jyldyң kөleminde ғana қaıta jaryққa shyғypty. Sol jaқtaғy aғaıyndar bıdi үlken sahnalarғa kөterip, oғan әn sөzin jazyp қosty. Bүgingi kүni ol jaқta үlkendi-kishili toılardan bastap, shaғyn bas қosý, jastar baratyn tүngi bı, saýyқ-keshterine deıin «Қara jorғasyz» kөңil ashý қımyly өtpeıtin bolғan. Onyң osyndaı keң taralýy da, қandaı ortada bolsyn kәri men jasқa birdeı jatyrқaýsyz bılenetindigi de, sonymen қosa mýzykasynyң yrғaқtylyғymen adamdy өzine baýrap alatyndyғy da bıdiң өzindik dara қasıetin kөrsetse kerek. Osy bir jaқsy үrdis қazir Қazaқstannyң aýyldarynda da aқyryn-aқyryn қalyptasyp kele jatқanyn toı-tomalaқtarda baıқap ta jүrmiz.
Endi құlaғymyzdy eleң etkizgen jaңalyққa kelsek, alғashқy aқparatқa Қytaıdyң Sınhýa agentiginiң 30-shy tamyz kүngi taratқan, Altaı aımaғynyң Shiңgil aýdanynan bergen shaғyn habarynan құlaғdar boldyқ. Onda aýdandyқ partııa komıtetiniң hatshysy Jaýjıeniң: «Қazaқ ұltynyң dәstүrli bıi «Қara jorғany» 10 myң adamnyң bılep shyғý saltanatyn Қytaı kommýnıstik partııasynyң alda kele jatқan 60 jyldyқ toıyna oraılastyryp өtkizdik, sonymen birge ұzaқ tarıhқa ıe қazaқ dәstүrli mәdenıetin Gınnestiң dүnıe jүzilik rekordtaryna engize otyryp, әlemge tanytýdy kөzdedik», degen sөzine silteme jasalғan edi.
Biz tolyғyraқ mәlimet alý үshin Қytaıdyң Shiңgil aýdanynda tұratyn tanysymyz Mұқııat Serkeshұlymen telefon arқyly baılanysқa shyқtyқ. Aýdan әkimshiliginde jұmys isteıtin bұl kisi osy 10 myң adam bir mezgilde bılegen «Қara jorғaғa» өzi de қatysypty. Ol kisiniң aıtýy boıynsha Altaı aımaғyndaғy Өr Altaı dep atalatyn қazaқtar shoғyrly қonystanғan Shiңgil aýdanynda өtken «Қara jorғa» toptyқ bıine қazaқ, қytaı, moңғol ұlttarynan құralғan 13288 adam қatysқan. Қatysýshylardyң basym denin өz қandastarymyz құraғan. Қazaқtyң dәstүrli өnerin әlemge tanytyp, Gınnestiң rekordtaryna ený үshin aldyn-ala өtinish bildirip, 3-4 aı kөleminde jattyғý jasalғan eken.
Sөz soңynda Mұқııat Serkeshұly: «Қazaқstan bұl jaңalyқty әli tolyқ estimegen bolar, sizder tezirek jetkiziңizder. Al bұl jaқtaғy қazaқtyң қýanyshynda shek joқ, biz ұlttyқ salt-dәstүrimizdi әrkez қadirlep saқtaýғa өz үlesimizdi қosa beremiz!» - dep, aғynan jarylғan tilegin bildirdi.
Osyғan қosa aıtar taғy bir jaңalyғymyz, «Қara jorғa» bıin bılegen adamnyң barlyқ býyndarynyң қozғalysқa tүsetindigin eskere otyryp, Қytaıdaғy қandastarymyz Altaı aımaғynyң 7 aýdanyndaғy әr ұlttyң mektep oқýshylaryna arnap, sabaқ aralyғyndaғy gımnastıka retinde «Қara jorғa gımnastıkasyn» jasap shyғarғan. Bұl aımaқtyқ әkimshilik jaғynan bekitilip, әr mekteptiң mindetti tүrde oryndaıtyn radıo gımnastıkasy bolyp engizilgen. Onda «Қara jorғa gımnastıkasy» bıdiң negizgi әreketin saқtaı otyryp, mektep oқýshylarynyң deneshynyқtyrý өlshemine saı қaıta jasalғan. Bұrynғy mýzykasyna dombyra, қobyz қatarly ұlttyқ aspaptardyң sүıemeldeýin қosyp, әri әn sөzin oқýshylarғa arnap өzgertken.