Qazaqstannyń «jasyl» damýyna basymdyqtar arta túsetin bolady
«Barlyq damyǵan elder balamaly jáne «jasyl» energetıkalyq tehnologııalarǵa ınvestıtsııany ulǵaıtýda. 2050 jylǵa qaraı alǵannyń ózinde olardy qoldaný barlyq tutynylatyn energııanyń 50 %-na deıin óndirýge múmkindik beredi. Kómirsýtegi ekonomıkasynyń dáýiri birte-birte aıaqtalyp kele jatqany anyq. Adamzattyń ómir tirshiligi tek bir ǵana munaı men gazǵa emes, energııanyń jańǵyrtylatyn kózderine negizdeletin jańa dáýir kele jatyr. Qazaqstan jahandyq energetıkalyq qaýipsizdiktiń basty elementteriniń biri bolyp sanalady. Munaı men gazdyń álemdik deńgeıdegi asa iri qorlaryn ıelenetin bizdiń elimiz óziniń energetıkalyq saladaǵy senimdi strategııalyq áriptestik pen ózara paıdaly halyqaralyq yntymaqtastyq saıasatynan bir qadam da keıin sheginbeıtin bolady», - degen edi Elbasy Joldaýynda.
QR Prezıdenti aıqyndaǵan saıasatqa sáıkes, elimiz «jasyl» energııaǵa barynsha basymdyq berýge baǵdar ustanyp, bul máselemen egjeı-tegjeıli aınalysý quzyreti Qorshaǵan ortany qorǵaý mınıstrligine júktelgen bolatyn. Óz quzyreti aıasynda mınıstrlik jaqynda «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine jańartylatyn energııa kózderin paıdalanýdy qoldaý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» zań jobasyn daıyndap, qujatty búgin Parlament Senaty qabyldady.
Qorshaǵan ortany qorǵaý mınıstri Nurlan Qapparovtyń aıtýynsha, Qazaqstanda jańartylatyn energııany damytý úshin birqatar faktorlar bar. Olar: jańartylatyn qýat kózderiniń zor áleýeti; mundaı energııanyń ekologııalyq tazalyǵy; qazba shıkizatty qajet etpeıtindigi. Eń bastysy, jańartylatyn energııanyń turaqtylyǵyn da eskerý kerek. Demek, olardyń damý qarqyny rettelse, energetıka júıesinde turaqtylyq qamtamasyz etiledi.
Osyǵan oraı, Parlament qabyldaǵan zań jańartylatyn energııa kózderin paıdalanýǵa qatysty birqatar máselelerdi sheshetin bolady. Atap aıtqanda, birinshiden, jańartylatyn energııa kózderiniń nysandaryn salý qurylysyna jer telimderin berý retteledi. Bul úshin Jer kodeksine arnaıy ózgerister qarastyrylady. Toqtala ketetin jaıt, qazirgi tańda jańartylatyn energııa kózderiniń nysanyn salýda birshama qıyndyqtar bar. «Máselen, balama qýat alý úshin asa yńǵaıly sanalatyn ózen alqaptary jáne olarmen irgeles jatqan orman qoryna kiretin jer ýchaskelerinen shaǵyn sý elektrstansalaryn salý júzege asa bermeıdi. Atap aıtqanda, shaǵyn sý elektr stansalaryn salýǵa ruqsat alý úshin jerdi orman qorynan shyǵaryp, basqa sanatqa aýystyrý kerek. Bul basqa jel elektr stansalaryn salýǵa qatysty da týyndaıtyn jaǵdaı», - deıdi mınıstr N. Qapparov. Soǵan oraı, Jer kodeksiniń 90-babyna jańartylatyn energııa kózderiniń túrli nysandaryn salýdy erekshe jaǵdaıǵa jatqyzý qamtylady.
Jańa zańda qamtylǵan basty máselelerdiń biri jańartylatyn energııa kózderinen alynatyn qýattarǵa turaqty tarıf engizýge qatysty bolyp tabylady. Bul rette N. Qapparov qoldanystaǵy zańnama boıynsha «jasyl» energııamen óndiriletin elektr qýatynyń baǵasyn belgileýde júıelik kemshilikter bar ekenin aıtady. Mysaly, qazir ár joba úshin ınvestıtsııalyq tarıftiń deńgeıi men ótelý merzimderi tehnıkalyq ekonomıkalyq negizdemeni daıyndaý kezinde jeke qarastyrylyp, ol ókiletti nemese jergilikti atqarýshy organmen kelisiledi. Bul rette jabdyqtardy tańdaý, olardy ornalastyrý ornyn belgileý boıynsha jobalardyń barlyǵy tıimdi bola bermeıtini de baıqalǵan. Mundaı jaǵdaıda tıimsiz jobany júzege asyrýǵa ruqsat bermeý múmkindigi de qaralmaǵan. Túptep kelgende, búgingi kúni balama energııa boıynsha tarıf belgileýde túrli satydaǵy ákimshilik kedergiler, olardy memlekettik organdarmen kelistirý, sonyń negizinde baryp qana tarıf belgileý tetiginiń barlyǵy sybaılas jemqorlyqqa beıimdilikti tanytady. Sonyń saldarynan joǵary tarıfti jobalar da usynylyp jatady. Al tıisti ólshemder bolmaǵandyqtan, mundaı jaǵdaıda beı-bereket tarıf bekitýge tosqaýyl qoıý múmkin bolmaıdy. Al jańa zańda mundaı olqylyqtardy joıý úshin jańartylatyn energııa kózderinen óndiriletin elektr qýatyna turaqty tarıf engiziletin bolady. Onyń basymdyǵy turaqty tarıf engizilse, ınvestorlardyń jobaǵa salatyn qarajatyn qaıtarýǵa kepildik bolady. Endeshe, salaǵa ınvestorlardy qyzyqtyrýǵa da múmkindik bar degen sóz.
Jańa zańdaǵy úshinshi basty másele - jurtshylyq arasynda jańartylatyn energııa qýatyn paıdalanýǵa yntalandyrý tetigin qamtý. «Osy baǵytta memleket qazaqstandyq óndirýshilerden 5 kılovattan aspaıtyn jańartylatyn energııa qondyrǵylaryn satyp alǵan jeke paıdalanýshynyń shyǵynyn 50 paıyzǵa óteýdi moınyna alatyn bolady. Zańnyń osy normasy Qazaqstanda jańartylatyn energııa kózderin damytýǵa jáne otandyq óndirýshilerdiń naryǵyn qorǵaýǵa jaǵdaı jasaıtyny anyq. Bul kóbinese aýyldyq eldi mekenderdi, shalǵaıdaǵy fermerlik sharýashylyqtardy qoldaýǵa baǵyttalady», - deıdi mınıstr.
Bul rette jeke paıdalanýshylar jańartylatyn energııany qoldaný barysynda ózderinen artylǵan qýat kózin jalpy paıdalanýshylarǵa satý múmkindigine ıe bolady. Nurlan Qapparov mundaı tetiktiń jurtshylyq arasynda jaǵymdy jańalyqqa aınalyp, halyq arasynda jappaı taralýyna qol jetkizetinin aıtady.
«Mysaly, Germanııa men AQSh-ta biraz jyldar boıy turǵyn úılerdiń shatyryna kún batareıalaryn ornatýdy qoldaıtyn memlekettik baǵdarlamalar júzege asyp keledi. Onyń ishinde Germanııada úı ıesi bastapqyda kún batareıasyn ornatý úshin bir mezgilde aıtarlyqta qomaqty qarjy jumsaıdy. Sosyn ol óndirilgen energııany turaqty tarıf baǵasymen biryńǵaı energııa júıesine jiberip turady, al ózi tutynatyn elektr qýatyn jalpy jeliden naryqtyq tarıfpen paıdalanyp otyrady. Sonyń arqasynda álgi tutynýshy paıdalanǵan kún batareıasy birneshe jylda-aq ózin-ózi aqtap shyǵa keledi», - deıdi ol.
Eske sala ketsek, Qorshaǵan ortany qorǵaý mınıstrligi buǵan deıin Qazaqstan Respýblıkasynyń «jasyl» ekonomıkaǵa kóshý tujyrymdamasyn ázirlep, buǵan Elbasy qol qoıǵan bolatyn. Tujyrymdamaǵa sáıkes, 2014 jylǵa qaraı Qazaqstannyń energetıkalyq teńgerimindegi «jasyl» energetıka úlesin 1 paıyzǵa, al 2020 jylǵa qaraı 3 paıyzǵa jetkizý josparlanady. Uzaq merzimdi perspektıvada Qazaqstanda jańartylatyn energetıka tehnologııalary birtindep arzandaı bastaıdy jáne odan ári damıdy. Bul energııany generatsııalaý kezinde balamaly qýat kózderin keń kólemde qoldanýǵa múmkindik beredi. Tujyrymdamaǵa sáıkes, 2030 jylǵa qaraı jalpy energııa tutyný kóleminde jańartylatyn energııa úlesin 10 paıyzǵa jetkizý josparlanady. Al orta merzimde jeke tutynýshylardyń jańartylatyn energııa kózderine qatysty jobalaryn júzege asyrýdy qoldaý jáne aýqymdy «jasyl» jobalardy Qazaqstannyń energetıka júıesine ıntegratsııalanýyn qamtý kózdeledi.
Túptep kelgende Parlament qabyldaǵan zań Qazaqstannyń «jasyl» damýyna basymdyqtardy arttyra túsetin bolady.