Qazaqstannyń halyqaralyq arenadaǵy róli qandaı – japon ǵalymynyń pikiri
Tanaka Akıhıko Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń janyndaǵy Memlekettik basqarý akademııasy men Nazarbaev Ýnıversıtetinde dáris oqydy. Ol halyqaralyq júıeler teorııasyna, Shyǵys Azııadaǵy qazirgi halyqaralyq qatynastarǵa, Japon-Amerıka qatynastaryna jáne Japon-Qytaı qatynastaryna mamandanǵan.
«Meniń lektsııalarymnyń taqyryby Shyǵys Azııa men Japonııadaǵy halyqaralyq saıasatqa arnalǵan. Dáris barysynda Shyǵys Azııanyń sońǵy tórt-úsh onjyldyqtaǵy ereksheligi týraly aıttym. Shyǵys Azııa Japonııa, Koreıa túbegi, Qytaı jáne Ońtústik-Shyǵys Azııadan turady. Sondaı-aq, Shyǵys Azııanyń ekonomıkalyq damýy týraly da áńgime qozǵadym. Bul aımaqtyń ekonomıkalyq damýyn «Shyǵys Azııadaǵy ekonomıkalyq ǵajaıyp» dep te aıtady. 1960-jyldary Shyǵys Azııanyń Japonııadan basqa bóligi kedeı aımaq bolyp sanalǵan. Al qazir Shyǵys Azııa – qarqyndy damyp kele jatqan aımaqtardyń biri. Sonymen qatar, meniń dáristerim Ortalyq Azııadaǵy saıası qaýipsizdik taqyrybyn da qamtıdy», - deıdi Tanaka Akıhıko.
Ǵalym Japonııanyń syrtqy saıasatyna da toqtalyp ótti. Onyń aıtýynsha, «kúnshyǵys eliniń» syrtqy saıasatynyń damý negizi Ekinshi dúnıejúzilik soǵystan keıin, AQSh-pen tyǵyz baılanys ornatylǵannan soń bastalǵan. Japonııa AQSh-pen qarym-qatynasta bola otyryp, Shyǵys Azııa aımaǵyn damytýǵa kúsh salǵan.
Tanaka Akıhıko Ortalyq Azııamen, sonyń ishinde Qazaqstanmen qarym-qatynastyń damý deńgeıine qatysty pikir bildirdi.
«Japonııanyń Premer-mınıstri Sındzo Abe basqaratyn qazirgi ákimshilik «Erkin jáne ashyq úndi-tynyq muhıty aımaǵy» dep atalatyn jańa kózqarasty alǵa tartýda. Japonııa basqa aımaqtardy, atap aıtqanda Ortalyq Azııany nazardan tys qaldyrmaıtynyn aıtqym keledi. Japonııa «Ortalyq Azııa + Japonııa» dıalogyna kirdi, sol sebepti biz Qazaqstanmen de tyǵyz qarym-qatynasta bolamyz», - deıdi Akademııalyq ınstıtýttyń rektory.
Eske sala ketsek, byltyr qazan aıynda QR Tuńǵysh Prezıdenti – Elbasy Nursultan Nazarbaev Japonııanyń ımperatory Narýhıtonyń taqqa otyrýyna arnalǵan resmı sharaǵa qatysqan bolatyn.
Ǵalymnyń aıtýynsha, Elbasynyń byltyr Japonııaǵa barýy eki el qarym-qatynasynyń joǵary deńgeıde ekenin ańǵartady.
«Byltyr qazan aıynda Qazaqstannyń Tuńǵysh Prezıdenti Japonııa ımperatory Narýhıtonyń taqqa otyrýyna arnalǵan resmı sharaǵa qatysty. Men Japonııa halqy Nursultan Nazarbaevtyń dostyq nıetin sezetinderine senemin. Japondyqtar tarıhqa úńiler bolsa, japon jáne qazaq halqy qanshalyqty uqsas ekenin baıqaýǵa bolady. Tipti, japon tili men qazaq tiliniń qurylymynda uqsastyq kóp», - deıdi Tanaka Akıhıko.
GRIPS rektory bilim salasyndaǵy eki jaqty qarym-qatynas týraly da aıtty.
«Stýdentter arasyndaǵy qarym-qatynas nyǵaıa túsýde. Muny Japonııa azamatynyń búgingi tańda Nazarbaev Ýnıversıtetin basqarýymen baılanystyrýǵa bolady. (Shıgeo Katsý –avt.). Dıplomatııa salasyna qatysty bizde másele de, kedergi de joq. Eki eldiń bolashaǵy - jarqyn», - deıdi ol.
Spıker qazaqstandyqtar Tokıodo ornalasqan Saıası zertteýler ınstıtýtynda (GRIPS) oqyp jatqanyn jetkizdi.
«Qazaqstanda dáris oqý múmkindigi berilgeni men úshin – mártebe. Memlekettik qyzmetkerlerdi oqytýmen aınalysatyn Saıası zertteýler ulttyq ınstıtýtyn basqaramyn. Qazaqstandyq azamattar da jyl saıyn bizde oqyǵysy keledi. Mysaly, Nur-Sultanǵa kelgeli bizdiń ınstıtýtty bitirgen 9 túlekpen kezdestim. Ártúrli saladaǵy kásibı mamandar bizdiń ınstıtýtta oqıtynyna senimdimin», - deıdi T. Akıhıko.
GRIPS basshysy Qazaqstannyń halyqaralyq arenadaǵy róline qatysty da pikirin bildirdi.
«Qazaqstan – Ortalyq Azııada jer kólemi boıynsha ǵana emes, ekonomıkalyq damý jaǵynan da alyp memleket. Bul el halyqaralyq qatynasqa aıtarlyqtaı áser ete alatyn baı resýrstarǵa ıe. Jalpy, AQSh-pen yntymaqtastyq týraly aıtqan kezde Donald Tramptyń basshylyǵymen keıbir elderde halyqaralyq saıasat kózqarastarynda aıyrmashylyqtar bolýy múmkin ekenin atap ótýge bolady. AQSh – álemdegi mańyzdy jáne yqpaly mol memleket. Sondaı-aq, Tuńǵysh Prezıdent Nursultan Nazarbaev halyqaralyq saıasatta uly bitimger retinde tanymal. Qazaqstan Ortalyq Azııadaǵy negizgi memleket retinde halyqaralyq qoǵamdastyqta syndarly ról atqarady», - deıdi ol.