Qazaqstannyń Bolon úderisine qosylǵanyna – 1 jyl toldy
Elimiz bul úderiske osydan týra bir jyl buryn, dálirek aıtqanda 2010 jyldyń 11 naýryzda Vengrııa astanasy Býdapeshte ótken Eýropa elderi bilim mınıstrleriniń ІІ forýmynda qosyldy, sóıtip 47-shi memleket bolyp onyń teń quqyly múshesi atandy.
Jalpy, bul mindet - Memleket basshysy Nursultan Nazarbaevtyń otandyq bilim berý júıesin damytý týraly tapsyrmalaryn, sondaı-aq «Eýropaǵa jol» baǵdarlamasynyń baptaryn júzege asyrý aıasynda iske asyryldy. Qazaqstandyq bilim berý júıesi úshin tarıhı sanalatyn osy oqıǵa elimizdiń Eýropalyq joǵarǵy bilim aýmaǵyna kirýiniń bastamasy boldy. Býdapeshtegi forýmda sóz sóılegen sol kezdegi QR Bilim jáne ǵylym mınıstri Janseıit Túımebaev: «Qazaqstandy Bolon úderisine qosý týraly oń sheshimniń qabyldanýy bizdiń elimizde joǵary bilim salasynda júrgizilip jatqan reformalarǵa eýropalyq akademııalyq toptar tarapynan berilgen joǵary baǵa bolyp tabylady», - dep atap kórsetken edi.
Aıtylyp ta, jazylyp ta júrgenimen jurtshylyq arasynda «Bolon úderisi degenimiz ne?» degen mazmundaǵy saýaldyń týyndap jatatynyn estımiz. Sondyqtan da bul uǵymǵa az-kem túsinikteme bere ketýdi jón sanap otyrmyz. Bolon úderisi degenimiz - joǵary bilimniń ortaq eýropalyq keńistigin qurý maqsatynda Eýropa elderiniń bilim júıelerin jaqyndastyrý jáne úılestirý úderisi bolyp tabylady. Bir sózben aıtqanda bul - eýropalyq bilim keńistigin qurýǵa baǵyttalǵan keshendi shara. 1088 jyly Italııanyń Bolonıa qalasynda irgesi qalanǵan Bolon ýnıversıteti álemdegi tuńǵysh joǵary mektep bolyp sanalady. Bolon úderisine qosylý qazaqstandyq joǵary oqý oryndaryna otandyq bilim berý baǵdarlamalaryn eýropalyq standarttarǵa sáıkestendirýge, stýdentter men oqytýshylardyń akademııalyq ıkemdiligin qamtamasyz etýge, qazaqstandyq dıplomdardyń Eýropada tanylýyna jáne túlekterdiń shetelderde jumysqa ornalasýyna múmkindikter beredi.
Qazaqstannyń Bolon úderisine qosylýy barysynda kózdelgen mańyzdy maqsat - eýropalyq bilimge degen qoljetimdilikti qamtamasyz etý jáne qazaqstandyq bilim berý júıesiniń sapasy men básekege qabilettiligin arttyrý boldy. Bolon úderisine qosylý Qazaqstannyń joǵary mektebin modernızatsııalaýdyń negizgi baǵyttary men basymdylyqtaryn anyqtady. Álemdik bilim berý keńistigine kirigý ulttyń ıntellektýaldyq áleýeti men básekege qabilettiligin arttyrýdyń mańyzdy alǵysharty dep esepteledi.
Qazaqstandy álemdik básekege meılinshe qabiletti elge aınaldyrý úshin elimizdi ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq memleket retinde ǵana emes, sondaı-aq ıntellektýaldy memleket retinde de damytý qajet. Osy strategııalyq mindetti ońtaıly túrde júzege asyrý úshin elimizdiń bilim berý saıasaty álemdik eńbek naryǵynda básekege qabiletti joǵary dárejeli mamandardy daıarlaýdy qamtamasyz etýge baǵyttalǵan. Sondaı-aq bul maqsatty baǵyndyrý úshin álemdik bilim berý keńistigindegi yqpaldastyqqa beıimdelgen bilim berý júıesiniń ulttyq úlgisin qalyptastyrýǵa jáne ony bolashaqta jetildirýge kúsh salý qajet.
Bul rette, bilim berý júıesin halyqaralyq standarttarǵa sáıkestendirip, álemdik bilim keńistigindegi bolashaq yqpaldastyqqa jol salatyn birqatar sharalar sátti túrde júzege asyrylǵanyn aıtyp ótý qajet. Atap aıtqanda, bilim berý júıesiniń kredıttik tehnologııasy, bakalavr-magıstr-PhD doktory satylaryn qamtıtyn mamandar daıarlaýdyń úsh deńgeıli ádisi, halyqaralyq úlgi boıynsha mamandandyrylǵan akkredıtatsııa ótkizý jáne bilim berý sapasyn baǵalaý men baqylaýdyń jańa júıeleri engizildi. Qazaqstannyń 18 joǵary oqý orny Bolon úderisiniń negizi sanalatyn Ýnıversıtetterdiń Uly Hartııasyna (ÝUH) qosyldy. QR Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń bastamasymen 2009 jyldyń 5-6 aqpanynda ÝUH-nyń bas hatshysy Bastıan Baýman men Eýropa Keńesiniń ókilderi qatysqan Qazaqstan Respýblıkasynyń Bolon úderisine qosylýy jónindegi semınar ótkizildi.
Elbasy Joldaýynan týyndaǵyn mindetterge sáıkes Qazaqstan 2020 jylǵa deıingi bilim berý kredıtteriniń biryńǵaı júıesin engizýi tıis, mamandardy daıarlaý isiniń sapasyn qamtamasyz etý qurylymdaryn qurýy qajet, ortaq bilim keńistigi aıasynda berilgen mamandyqtardyń sheteldik jáne otandyq eńbek naryǵynda jaramdy bolýyna múmkindik beretin kásibı biliktilik nusqalaryn júıeleýdi júzege asyrýy kerek.
Úsh deńgeıli bilim berý júıesi negizinde bakalavr, magıstr, doktor dárejeleri boıynsha bilim alyp shyqqan mamandar elimizdiń eńbek naryǵyndaǵy sapaly adam resýrstaryn quramaq. Bakalavr mamandary qatardaǵy jumysshylar men qyzmetkerler sanatyndaǵy basty jumys kúshin qurasa, magıstrlar men PhD doktorlary elimizdiń ıntellektýaldy zııaly qaýym qaımaǵyn qalyptastyrmaq. Sonymen qatar Bolon úderisi bilim alýdyń múmkindikterin keńeıtetindikten, bakalavr boıynsha bir mamandyqty ıgerip, magıstr boıynsha ekinshi bir biliktilikti oqyp meńgerýge keń kólemdi múmkindikter beredi.
Qazaqstannyń bilim berý júıesin halyqaralyq standarttarǵa saı damytý men bilim berý sapasyn arttyrý sharalaryn júzege asyrý maqsatynda negizi qalanǵan Ulttyq bilim berý sapasyn baǵalaý ortalyǵy respýblıkadaǵy bilim sapasyn baǵalaı otyryp, álemdik tájirıbeniń utymdy jaqtaryn saralap, sapaly bilim berýdiń ulttyq úlgisin qalyptastyrý strategııasyn oryndaýda mańyzdy bolyp otyr.
Osylaısha jahandaný úrdisine bilim kúshimen beıimdele bilgen Qazaq eli sanaýly jyldar ishinde zańǵar bıikti baǵyndyrǵan zııatker ult retinde zaıyrly memlekettiń mártebeli kelbetin jasap keledi.
Bul sózimizge myna mysal dálel bola alady. Táýelsizdiktiń 20 jyldyǵynda Qazaqstanda júzege asyrylǵan mańyzdy jobalardyń biri - Prezıdenttiń «Bolashaq» halyqaralyq baǵdarlamasy. Osy baǵdarlama arqyly jastar bolashaǵyna, eldiń jarqyn keleshegine sara jol salyndy. Bul gýmanıstik saıasat -ózgeristen jasqanbaıtyn, jas ári jasampaz, «ýaqytty máńgilik dosyndaı qarsy alatyn» Qazaqstannyń jeńisti qadamy bolǵandyǵyn búgingi kún aıqyn dáleldep otyr.