Qazaqstannyń ońtústiginde paıda bolatyn «Alataý» qalasy týraly ne bilemiz
Jetigen — Almaty oblysy Іle aýdanynda ornalasqan aýyl
Aýyldyń tarıhy tereńde – Nıkolaevka atyndaǵy kolhoz HH ǵasyrdyń sońyna qaraı, ıaǵnı 1993 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń onomastıkalyq komısssııasynyń sheshimimen Jetigen aýyly dep aýystyryldy. Búginde onda 25 myńnan astam adam turady.
Munda Jetigen temirjol vokzaly, aerodrom, áskerı bólimder, eki qabatty turǵyn úıler, birneshe saýda ortalyǵy men ákimshilik ǵımaraty bar. Áleýmettik nysandarǵa mektepter men emhana, sport zaly, dúkender, dámhana, meıramhanalar, meshit jáne shirkeý kiredi.
Jetigen aýyldyq okrýginiń aýmaǵy aıtarlyqtaı úlken – jalpy aýdany 151 218 gektar.
Okrýg quramyna 5 eldi meken kiredi: Jetigen, Jańa-arna aýyly, Eńbek, Quıǵan jáne Qaırat aýyly. Bolashaqta olardyń barlyǵy biriktirilip, bir qalaǵa aınalady. Sol kezde halyq sany 50 myńnan asady dep josparlanýda.
«Qazir qaýly jobasy talqylanyp jatyr. Odan keıin qala mártebesin berý jáne ákimshilik-aýmaqtyq qurylymdy ózgertý týraly sheshim qabyldanady. Jetigenniń mártebesi ózgerse, ınfraqurylymymyz qarqyndy damıdy dep oılaımyz. Bul aýyldyq jer jáne munda negizinen jeke turǵyn úı qurylysy, jeke sektor basym. Sońǵy jyldary boı kótergen bul jańa ǵımarattardyń barlyǵy abattandyrýdy qajet etedi», – deıdi Jetigen aýyldyq okrýginiń ákimi Nurlan Ábilev.
Aýyldyq okrýgtiń basty máselesi – asfalt pen aýrýhananyń joqtyǵy
«Bizde sheshimin tappaǵan ózekti máseleler bar. Sonyń biri – aýrýhana qurylysy. Bul úshin biz jergilikti atqarýshy organ retinde barlyǵyn jasadyq. Jer telimin bóldik, joba ázirledik, biraq ony júzege asyrý úshin qarjy qajet», - deqdi ákim.
Jetigende 25 tósekke arnalǵan bir aýrýhana, sondaı-aq dárigerge deıingi alǵashqy medıtsınalyq-sanıtarlyq kómek kórsetetin tórt feldsherlik-pýnkt (aýdannyń árbir eldi mekeninde) jumys isteıdi.
Ákim jol máselesine jeke toqtaldy
«Aýylda jol máselesi áli ózekti. Bıyl jańa yqshamaýdanǵa sý qubyryn tartý boıynsha barlyq jumysty aıaqtadyq. Endi kelesi jyldan bastap osy joldardy qolǵa alyp, jol jamylǵysyn qalpyna keltirmekpiz. Biz birneshe jyldan beri joldy damytý máselesin kóterip kelemiz. Alda kóp jumys bar, jobalardy kezeń-kezeńimen júzege asyramyz», - dedi ákim.
Sonymen qatar aýyldyq okrýgte búgingi tańda 6 orta mektep bolsa, onyń 3-eýi Jetigen aýylynda ornalasqan. Jergilikti bılik «Jaıly mektep» ulttyq jobasy aıasynda Eńbek aýylynda 600 oryndyq mektep salýdy josparlap otyr. Sondaı-aq aýdanda bir memlekettik, 11 jekemenshik mektepke deıingi mekeme bar.
«Jetigen aýylynda da mádenıet oshaǵyn salýdy josparlap otyrmyz. Qazir joba saraptamadan ótýde», - deıdi ákim.
Aýylda shaǵyn jáne orta bıznes damyǵan. Bıyl Ortalyq Azııa elderimen jáne Qytaımen júk tasymalyn damytýǵa yqpal etetin «Jetigen» iri kólik-logıstıkalyq ortalyǵy ashyldy.
Aýdan halqy negizinen jemis-jıdek, kókónis, egin, mal sharýashylyǵymen aınalysady. Aýdandaǵy aýyl sharýashylyǵy jerleriniń jalpy kólemi – 91 597 gektar.
«Jetigende týyp-óstim. Mal jáne egin sharýashylyǵymen aınalysqanyma 30 jyldan asty. Jármeńkelerde et satamyz. Qazir úsh adamdy jumyspen qamtyp otyrmyn. Olardyń árqaısysyna aıyna 500 dollardan tóleımin, jumys ońaı emes, kóp fızıkalyq eńbek pen ýaqytty qajet etedi, oǵan kóp adam kelispeıdi. Biraq adam óz isine súıispenshilikpen qaraıtyn bolsa, onyń joly bolady», – deıdi sharýa qojalyqtarynyń biriniń ıesi Álim Qaraev.
Ol óz kezeginde Jetigen aýylyn oblystyq mańyzy bar qala sanatyna aýystyrý jobasyna qatysty oıyn aıtty.
«Bul keremet jańalyq. Aýylymyz qalaǵa aınalsa nur ústine nur bolar edi. Bul damýdyń múmkindigi», - dedi ol.
Aqjoltaı habardy aýyl turǵyndary qýanyshpen qabyldap jatyr
«Men Jetigende 1971 jyldan beri turamyn. 50 jyl tiginshi bolyp jumys istedim. Sondyqtan men bul jerdi jaqsy bilemin, munda túrli ult ókilderi tatý-tátti ómir súrip jatyr. Aýyl birte-birte damyp keledi, bizdiń kóshege gaz qubyry, jaryq, sý tartyldy. Bizde bári bar. Jaqynda aýylymyz qalaǵa aınalyp, Alataý atanady degendi estidik. Ár óńirden dostarym, týystarym telefon soǵyp, quttyqtap jatyr. Mártebesi ózgerse, eldi mekenimiz odan ári damyp, kórkeıe beredi dep oılaımyn. Kóńil bólip, qoldaý kórsetken ákimdikke, Memleket basshysyna rahmet», – deıdi 79 jastaǵy Saqysh Qurabaeva.
Selolyq okrýgtiń taǵy bir qurmetti azamaty 85 jastaǵy Qurmanjan Atshıev óz pikirin bildirdi.
«Men osy aýyldyń baıyrǵy turǵynymyn. Aýyl jaqsy jaqqa ózgerip jatyr. Buryn bul jerde negizinen kókónis ósirýge mamandanǵan kókónis-sút sovhozy bolǵan. Jalpy, Jetigen jaqsy jer. Jaqynda qalaǵa aınalsa, odan ári damıtyny sózsiz. Munda jańa zaýyttar men fabrıkalar salyp, jumys oryndaryn ashyp, jastardy tartý kerek», - deıdi aýyl aqsaqaly.
Eske sala keteıik, buǵan deıin Almaty oblysyna qarasty Jetigen aýyly oblystyq mańyzy bar qala sanatyna aýystyrylatyny týraly jazǵan bolatynbyz.