Qazaqstannan Ázerbaıjanǵa qaı taýar túrleriniń eksportyn arttyrýǵa bolady
Qazaqstan Prezıdentiniń Bakýǵa resmı saparynyń aıasynda birneshe qujatqa qol qoıyldy. Sonyń arasynda Qazaqstan Respýblıkasy jáne Ázerbaıjan Respýblıkasy arasyndaǵy strategııalyq qatynastardy nyǵaıtý jáne odaqtastyq ózara is-qımyldy tereńdetý týraly Deklaratsııa bar. Eki el arasyndaǵy 2022-2026 jyldarǵa arnalǵan yntymaqtastyqty damytý jónindegi keshendi baǵdarlama da eskerilgen. Munymen qosa, Qazaqstan Respýblıkasynyń Úkimeti men Ázerbaıjan Respýblıkasynyń Úkimeti arasyndaǵy saýda-ekonomıkalyq yntamaqtastyq týraly kelisimge qol qoıyldy.
Osy oraıda QR Premer-Mınıstriniń orynbasary-Saýda jáne ıntegratsııa mınıstri Serik Jumanǵarın Qazaqstan men Ázerbaıjan arasyndaǵy taýar aınalymyn arttyrý áleýetine qatysty pikir bildirdi.
- Qazaqstan men Ázerbaıjan arasyndaǵy ózara saýda áleýetin qalaı baǵalar edińiz? Jalpy, qazirgi saýda aınalymy kóńil kónshite me?
- Byltyr eksport áleýeti 332 mln AQSh dollary kólemindegi saýda aınalymyn qurady. Atap aıtqanda, 2012 jyly bul kórsetkish 480 mln dollar shamasynda bolǵan edi. Biz áli de 2012 jylǵy deńgeıge jetken joqpyz. Meniń oıymsha, bıyl osy kórsetkish asyra oryndalady. Alty aıdyń qorytyndysy boıynsha saýda kólemi 194 mln dollarǵa jetti. Bul turǵyda Qazaqstannan Ázerbaıjanǵa jetkiziletin bıdaı, azyq-túlik, elektrovozdar men relster jáne basqa da ónimder bar.
Byltyr tıisti zertteý júrgizilgen bolatyn, ıaǵnı Ázerbaıjan satyp alatyn taýarlar men Qazaqstan eksporttaıtyn ónimder zertteldi. Bakýde saýda mıssııasy bolyp, 38 mln dollarǵa sharttar bekitildi. Al búgin kelip túsken málimetterge qaraǵanda, iskerlik keńes aıasynda eki kompanııa arasynda 11 mln dollar somasyna sharttar bekitiledi. Bul turǵyda maı ónimderi men vagondardy jetkizýge qatysty bolyp tur. ıAǵnı naqty iske asyrylatyn sharttar kelisildi. Osy oraıda Qazaqstan eksportyn arttyrý josparlanyp otyr.
- 2021 jyly Ázerbaıjanǵa tıesili taýar ımporty 11,7 mlrd AQSh dollaryna jetti. Olarǵa negizinen Reseı (17,7%), Túrkııa (15,8%), Qytaı (14%), Germanııa (5,4%) jáne Ýkraına (4%) taýar jetkizedi. Ázerbaıjan keden statıstıkasynyń málimetinshe, atalǵan el naryǵyna negizgi taýar eksporttaıtyndar arasynda Qazaqstan tek 20-shy orynda tur. Bul kórsetkishke qatysty túsinik berseńiz ?
- Qazaqstan halqynyń sany 19 mıllıonnan assa, Ázerbaıjan turǵyndary 10 mıllıon adamnan asyp otyr. Sondyqtan naryq aýqymyn eskere otyryp, taýar aınalymyn salystyrǵan jón. Meniń oıymsha, qazirgi kezde taýar aınalymy laıyqty deńgeıde. Sonymen birge, munda tek ekonomıkalyq áleýetten bólek, tranzıttik áleýet te júzege asyrylyp jatyr. Bul túsinikterdi ózara bólip qaraý kerek.
Qazirgi kezde Transkaspıı halyqaralyq kólik baǵdary Qytaıdan Batys Eýropaǵa ónim jetkizý turǵysynda eń qysqa ári tıimdi bolyp tur. Osy baǵytta ózimizdiń tranzıttik áleýetti iske asyryp jatyrmyz.
- Qazaqstanda suranysy bola tura, Ázerbaıjannan qandaı ónimder elimizge jetkizilmeı jatyr dep oılaısyz?
- Ázirge, naqty aıta almaımyn. Qazirgi kezde Ázerbaıjannan polıetılen, polıpropılen alyp jatyrmyz, ıaǵnı bul ónimder boıynsha bizdiń naryqta suranys bar. Ázerbaıjan avtokólikti satyp alady, negizgi jetkizýshi Germanııa bolyp tur. Farmatsevtıkada ónimder Reseıden jetkiziledi. Bıdaı tasymaly da RF úlesinde. Degenmen bizdiń el men Ázerbaıjanyń ımporty men eksportynda ózara uqsas taýarlar da kezdesedi.
- Ázerbaıjan naryǵynda elimizdiń qaı taýarlarynyń kólemin arttyrýdy josparlap otyrsyzdar?
- Birinshi kezekte aýyl sharýashylyǵy taýarlary men qaıta óńdelgen ónimderdiń kólemin arttyrǵan jón. Bul turǵyda avtomobıl, kólik bólshekteri men aýyl sharýashylyǵy tehnıkasyn qamtý kerek. Sonymen qatar, óńdelgen metall ónimin jetkizýdi ulǵaıtqan durys. Bizge farmatsevtıka ónerkásibi jelisi boıynsha daıyn ónimdi tasymaldaý kólemin arttyrý kerek.
Aıta keıteıik, Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev pen Ázerbaıjan Prezıdenti Ilham Álıev keńeıtilgen quramda kelissóz júrgizdi.
Qasym-Jomart Toqaev Ázerbaıjanǵa ekijaqty yntymaqtastyqty jańa deńgeıge shyǵarý úshin arnaıy mıssııamen kelgenin aıtty. Qazaqstan Prezıdenti ekijaqty saýda-ekonomıkalyq baılanystardy damytý máselelerine egjeı-tegjeıli toqtaldy.
«Keıingi jyldary taýar aınalymynyń aıtarlyqtaı, úsh esege jýyq óskenine qýanyshtymyn. Biraq bul, árıne, jaıbaraqat júrýge negiz emes ekenin atap ótkim keledi. Saýdany arttyrýǵa múmkindikter bar dep esepteımin. Bizdiń úkimetterimiz jaqyn arada elderimiz arasyndaǵy taýar aınalymyn 1 mıllıard dollarǵa deıin ulǵaıtý úshin jumys isteýi kerek», – dedi Memleket basshysy.