Qazaqstannan 165 mlrd dollar zańsyz shyǵarylǵan – Qaıyrbek Arystanbekov
Belgili ekonomıst Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń «Egemen Qazaqstan» gazetine bergen suhbatyndaǵy mańyzdy tezısterge toqtala kelip, aktıvterdi qaıtarý isiniń barysyna toqtaldy.
«Ózińiz bilesiz, Prezıdent Q.Toqaev elimizdiń ishki-syrtqy saıasaty, áleýmettik-ekonomıkalyq ahýaly, ulttyq qaýipsizdik máseleleri boıynsha keshendi suhbat berdi. Bul suhbattyń ereksheligi — sońǵy bir jyldyń ishinde qoǵam ishinde júrgen suraqtarǵa jaýap bergeninde dep oılaımyn. Halyqaralyq tájirıbege zeıin salsaq, mundaı suhbattar memleket basshysynyń halyqpen keri baılanysynyń bir formasy esepteledi. Demek, muny Prezıdenttiń halyqqa arnaǵan „kishi joldaýy“ dese de bolady. Óıtkeni qoıylǵan suraqtar men jaýaptardyń aýqymy eldiń áleýmettik-ekonomıkalyq aspektilerin túgel qamtyǵan. Sondaı ózekti suraqtardyń biri — Qańtar oqıǵasy. Prezıdenttiń bul oqıǵaǵa bergen baǵasy — tereń, keshendi, ámbebap jáne ulttyń kókeıinde júrgen suraqtardyń talaıyna jaýap aıtyldy dep oılaımyn», — deıdi Ulttyq quryltaı múshesi.
Sarapshy suhbattaǵy qosarlanǵan bılik týraly tezısterdiń oryndy ekenin aıtady.
«Qańtar oqıǵasyna deıin elimizdi shynymen eki kisi basqaryp otyrdy. Bul jerde qazaqtyń „qoıshy kóp bolsa, qoı aram óledi“ deıtin keremet maqaly eske túsedi. Menińshe, sol tusta Qazaqstannyń konstıtýtsııalyq qurylymynda osyndaı jaǵdaı qalyptasty. ıAǵnı, basshy ekeý boldy da, memlekettik apparat, elıta baǵdarynan aıyrylyp qalǵandaı kórindi. ıAǵnı, ekiudaı kúıde júrdi», — deıdi Qaıyrbek Arystanbekov.
Ekonomıkalyq saıasat ınstıtýtynyń dırektory Qańtar oqıǵasynan keıin qolǵa alynǵan mańyzdy sharanyń biri — zańsyz aktıvterdi qaıtarý isi ekenin aıtyp otyr.
«Bul — óte kúrdeli másele. Bul tek qarjylyq, ekonomıkalyq qaýipsizdiktiń ǵana emes, ulttyq qaýipsizdiktiń faktoryna aınalyp bara jatyr. Úkimet janynan komıssııa qurylyp, jumys istedi, ártúrli laýazymdy kisiler kirdi. Biraq budan beter jaqsy jumys isteýge múmkindikter bar dep oılaımyn. Sońǵy derekter boıynsha, 1 trln teńgege jýyq somanyń múlikteri qaıtaryldy. Valıýta baǵamymen eseptesek, sonshalyq kóp emes — shamamen 2 mlrd dollardan astam aktıv qaıtarylǵan. Makroekonomıkada býhgalterlik esepshot deıtin kórsetkish bar, tólem teńgerimi deıdi. Arnaıy býhgalterlik esepshotpen qaraǵan kezde bizden shetelge shamamen 162-165 mlrd AQSh dollary ketip qalǵan. Sondyqtan jańaǵy 2 mlrd dollar degen — óte kishkene soma. Sonymen qatar, zańsyz aktıvterdi qaıtarý úderisi shapshań júretin sharýa emes. Mysaly, qaı memleketke, qaı ofshorǵa, qaı ıýrısdıktsııaǵa aktıvter jóneltilgenin anyqtap, qaıtarý — óte kúrdeli jumys. Keı memlekettermen Parlament arqyly ratıfıkatsııalanǵan kelisimder bar. Ekinshi deńgeı — úkimetaralyq kelisimshart. Eger ondaı kelisim bolmasa, aktıvterdi qaıtarý qıyndaıdy. Meniń oıymsha, qazir ýaqyttyń bári osy sharýalarǵa ketip jatqan sııaqty. Qaı elden tabyldy, qaı ofshordan tabyldy, sol quzyrettermen kelisim júrgizilip jatyr dep oılaımyn», — deıdi ekonomıst.