Qazaqstanǵa naryqtyq qatynastar jaǵdaıynda sapaly ekonomıkalyq ósýde údemeli qozǵalys qajet – ekonomıst
Ekonomıst Ǵalymjan Aıtqazın Úkimet pen Ulttyq bank baǵanyń kúrt ósýi jaǵdaıynda qarama-qarsy baǵytta áreket ete bastaıdy dep esepteıdi.
«Prezıdent Úkimettiń keńeıtilgen otyrysynda eldegi ekonomıkalyq mańyzdy máselelerdi taǵy da kóterdi. Óz kezegimde ekonomıkalyq ósý men naryq jaǵdaıyna kóshý taqyrybyn bylaısha qarastyrar edim. Birinshiden, ortasha tabysqa keler bolsaq, 2013-2014 jyldar aralyǵyndaǵy jan basyna shaqqanda jalpy ishki ónimniń (JІÓ) eń joǵary máni 13 myń AQSh dollaryna jetken ekonomıkamyz qaıda ketti? Bul jerde Qazaqstan áli de munaı sektorynyń kirisine asa táýeldi bolyp qalatynyn jáne osy naryqtaǵy kez kelgen silkinister eldiń ekonomıkalyq jáne qarjylyq turaqtylyǵyn buzýy múmkin ekenin atap ótý kerek. Sondyqtan, meniń oıymsha, ekonomıkamyzdy belgili bir salalarǵa shoǵyrlandyryp, onyń damýyna barynsha jaǵdaı jasaý kerek», – dedi Ǵalymjan Aıtqazın.
Onyń pikirinshe, kún saıyn barlyq salada mańyzdylyǵy artyp kele jatqan jańartylatyn energııaǵa nazar aýdarý kerek.
Aıtýynsha, Qazaqstan ǵylymda belgili barlyq derlik tabıǵı resýrstarǵa ıe, biraq elde ony damytý úshin tehnologııalar men sapaly kadrlar jetispeıdi. Damýdyń mysaly retinde Qytaıdy alýǵa bolady, atalǵan memleket sheteldik ınvestıtsııalar arqyly bilim men tehnologııany meńgerdi. Sonyń negizinde QHR óziniń kásibı kadrlaryn daıarlady. Tehnologııany quryp, zaýyt salǵandyqtan, adamı kapıtaldy damytýǵa ınvestıtsııa salý jáne olardyń jaıly ómir súrýine jaǵdaı jasaý óte mańyzdy.
«Prezıdent sózindegi taǵy bir mańyzdy ekonomıkalyq aspekti retinde baǵany belgileý men naryqty basqarý protsesine kóshý taqyrybyn ózime túrtip aldym. Kóptegen jyldar boıy bıznes pen halyqty qoldaýdyń memlekettik baǵdarlamalarynan bastap, janar-jaǵarmaı, turǵyn úı kommýnaldyq sharýashylyǵy baǵasynyń tómendeýine deıingi áleýmettik salalardy sýbsıdııalaýǵa qomaqty qarajat jumsady. Munyń bári, shyn máninde, ekonomıkalyq agentterdiń ıgiligi boldy. Biraq olardyń uzaq merzimdi baǵasy olardy jańǵyrtýǵa tıisti ınvestıtsııalardyń bolmaýy jekelegen jaǵdaılarda kúıreýge ákeldi», – dep atap ótti Ǵalymjan Aıtqazın.
Onyń aıtýynsha, kez kelgen ekonomıkadaǵy sapaly ınfraqurylym azamattar úshin qolaıly jaǵdaılar jasap, bıznestiń úzdiksiz jumys isteýi men damýy úshin qajettilikpen qamtýdaǵy mańyzdy irgetas. Infraqurylymdy ýaqtyly jańǵyrtý jáne ony ekonomıkalyq oıynshylardyń qajettilikterine qaraı keńeıtý onyń draıverlerine qaramastan bolashaq sapaly ekonomıkalyq ósýdiń negizgi faktorlary.
«Prezıdenttiń sózinen taǵy bir mańyzdy máseleni atap ótkim keledi. Bul memlekettik apparat tarapynan jıi baǵalanbaıtyn ınflıatsııamen kúres. Birinshiden, memlekettik organdar qabyldaǵan sharalardyń tıimdiligin tejeıtin nemese tómendetetin úılestirý elementiniń bolýy óte mańyzdy. Onyń dáleli salyq stavkalary men memlekettik shyǵystardyń kólemin baqylaıtyn fıskaldyq organ jáne monetarlyq organ Ulttyq bank pen Úkimet arasyndaǵy úılestirý jónindegi jumystyń álsizdigi. Ol óz kezeginde ekonomıkadaǵy aqshanyń quny men mólsherine áser etedi», – deıdi ekonomıst.
Ǵalymjan Aıtqazın óz pikirin aıta kele, birneshe mysal keltirdi. Baǵalar kúrt óse bastaǵanda, Ulttyq bank tutynýdy yntalandyrý jáne aqsha únemdeý úshin ekonomıkadaǵy aqshanyń qunyn arttyrady. Bul keıinnen ekonomıkanyń salqyndaýyna jáne baǵanyń birtindep tómendeýine ákelýi múmkin. Biraq, mundaı tetik Qazaqstan keısinde birneshe sebepter boıynsha, sonyń ishinde Úkimettiń keri áreketterine baılanysty álsiz jumys isteıdi. Bul rette jeńildetilgen baǵdarlamalardy iske qosady jáne memlekettik shyǵystardy arttyrady. Bul shyǵyndar, saıyp kelgende, ekonomıkanyń sapaly ósýine áser etpeıdi, tek taýarlar men qyzmetter ımportynyń ósýine yqpal etedi. Buny Ulttyq banktiń jaqynda júrgizgen zertteýi kórsetip otyr.
«Sondyqtan, joǵaryda aıtylǵandardyń bárin eskere otyryp, Qazaqstanǵa onyń negizgi oıynshylary úı tapsyrmasyn oryndap, naryqtyq qatynastar jaǵdaıynda sapaly ekonomıkalyq ósý jaǵyna qaraı údemeli qozǵalysty bastaýy tıis», – dep tolyqtyrdy Ǵalymjan Aıtqazın.
Prezıdenttiń elimizdiń áleýmettik-ekonomıkalyq damýy jónindegi keńeıtilgen keńeste sóılegen sózin myna silteme arqyly oqýǵa bolady.