Qazaqstandyqtardyń saıası belsendiligi artyp keledi - OSK múshesi L. Súleımen
- Lázzat Jańylysqyzy! Memleket basshysy aldaǵy saılaýdy taza, ashyq ári ádil ótkizý qajettigin aıtyp, quzyrly organdarǵa osy máseleni qatań qadaǵalaýdy tapsyrdy. Ortalyq saılaý komıssııasy saılaýdy ádil ótkizý úshin qandaı sharalar atqarýda?
- Ústimizdegi jylǵy 3 naýryzdan bastap kezekten tys Prezıdent saılaýyna qatysatyn kandıdattardyń úgit-nasıhat jumystaryn júrgizý naýqany bastaldy. Bul óte mańyzdy kezeń. Jalpy «QR Saılaý týraly» zańynda úgit-nasıhat jumystaryn júrgizýdiń tártibi, buǵan jumsalatyn qarjy shyǵyndary, barlyǵy tolyq kórsetilgen. Bul baǵyttaǵy jumystar, árıne, ashyq ári jarııaly bolýy kerek. Eń bastysy, ol zańǵa saı júrgizilýi qajet. Kandıdattar saılaýaldy úgit-nasıhat jumystaryn negizgi úsh baǵytta júrgize alady. Birinshi, buqaralyq aqparat quraldary arqyly júrgiziletin jumystar. Ekinshiden, kandıdattar saılaýshylarmen tikeleı kezdesýler ótkizý arqyly olardy ózderine daýys berýge shaqyra alady. Úshinshiden, kandıdattar ártúrli sımvolıkalar shyǵaryp, taratýǵa quqyly. Osy sharalardyń barlyǵynyń aqysy tólengen bolýy kerek jáne aqparat quraldarynda jarııalanǵan árbir materıaldyń qansha kólemde bolǵany, oǵan qansha qarjy tólengeni naqty kórsetilýi tıis. Osy rette aıta keteıik, kandıdattardyń ózderin buqaralyq aqparat quraldary arqyly nasıhattaýdyń eki joly bar. Birinshiden, olar aldyn ala qurylǵan saılaý qorlarynyń qarjysyn paıdalanyp, nasıhat júrgize alady. Budan bólek olardyń aqparat quraldarynda ózderin nasıhattaýy úshin memleket tarapynan beriletin kepildikter bar. Ol kepildikterge sáıkes, árbir kandıdatqa 6 mıllıon 300 myń teńgege jýyq qarajat bólinedi. Bul rette memleket kandıdattarǵa teńdeı kepildik beretindigin atap ótken jón.
- Prezıdenttikke kandıdattar saılaýaldy úgit-nasıhat jumystaryn júrgizý kezinde ózderiniń saılaý qorlarynyń múmkindikterin paıdalana ala ma? Jalpy saılaý qorlaryn paıdalanýdyń tártibi qalaı?
- Kandıdattyń saılaý qory úsh negizde qurylady. Birinshiden qor kandıdattyń jeke qarjysynyń esebinen qurylady. Ekinshiden kandıdattysaılaýǵa saıası partııa usynǵan bolsa, sol saıası partııa bólgen qarjynyń, úshinshiden azamattardyń erikti túrde bergen qaırymdylyq qarjysynyń negizinde qurylady. Bul qordaǵy qarjynyń mólsheri 432 mıllıon teńge shamasynda bolýy tıis. Qor arqyly bólingen qarjyny Prezıdenttikke kandıdat úgit-nasıhat jumystary barysynda tolyq paıdalana alady. Aıtalyq, kandıdat ózderiniń saılaýaldy qorynyń qarjysyn paıdalanyp aqparat quraldarynyń betinde maqalalalar jarııalaı alady jáne ózge de saılaýaldy sharalaryn ótkizýge quqyly. Qordyń kiris-shyǵystary Ortalyq saılaý komıssııasynyń baqylaýynda bolady. Onyń árbir tıynyna baılanysty shyǵystar saılaý bitkennen keıin buqaralyq aqparat quraldarynda jarııalanady. Osy oraıda men mynadaı máseleni eskerte keteıin: kandıdattar saılaýaldy úgit-nasıhat jumystary kezinde daýystardy satyp alý degen sııaqty qandaı da bir zań buzýshylyqtarǵa jol beretin bolsa, Ortalyq saılaý komıssııasy kandıdatty tirkeýdiń kúshin joıa alady.
- Saılaý qorlaryn kezekten tys Prezıdenttik saılaýǵa túsetin kandıdattardyń qaısysy qura aldy?
- Saılaýaldy úgit-nasıhat jumystary endi ǵana bastaldy. Osy ýaqytta kandıdattardyń ishinde tek Memleket basshysy Nursultan Nazarbaevtyń ǵana saılaý qory bar. Al ózge kandıdattardyń qor qurǵandyǵy jóninde ázirge eshqandaı málimet joq.
- Kandıdattardyń úgit-nasıhat jumystaryn uıymdastyrýyna baılanysty qandaı da bir ózgerister bar ma?
- Úgit-nasıhat jumystaryna baılanysty bul joly eshqandaı ózgerister joq. Barlyq sharalar burynǵy tártippen júrgiziledi. 3 naýryzda bastalǵan úgit jumystary saılaýǵa 2 kún qalǵanda, ıaǵnı 1 sáýir kúni túngi saǵat 24-00-de aıaqtalady.
-Shet memleketter, onyń ishinde halyqaralyq uıymdar Qazaqstandaǵy kezekten tys Prezıdent saılaýyn baqylaýǵa qanshalyqty qyzyǵýshylyq tanytyp otyr?
- Qazaqstan qazir álemge tanymal memleket. Keshe ǵana dúnıe júzindegi eń bedeldi uıymdardyń biri - EQYU-ny basqaryp, onyń 11 jyl boıy ótkizilmegen Sammıtin uıymdastyrdy. Al bıyl 57 memleket múshe Islam konferentsııasy uıymynyń tizginin ustaǵaly otyr. Osyndaı jetistikterdiń nátıjesi ǵoı dep oılaımyn, elimizdegi saılaý úderisteri jóninde bilgisi keletinder óte kóp. Qazirgi tańda OSK-da kezekten tys Prezıdent saılaýyn baqylaý úshin barlyǵy 74 baıqaýshy tirkeldi. Onyń 44-i EQYU Demokratııalyq ınstıtýttar men adam quqyqtary jónindegi bıýronyń mıssııasynan. Sondaı-aq TMD-nyń Parlamenttik Assambleıasy men atalmysh uıymnyń mıssııasynan 12, UQShU Parlamenttik Assambleıasynan 2 jáne shet memleketterden 14 baıqaýshy, Halyqaralyq respýblıkalyq ınstıtýtttan 2 baıqaýshy tirkelgen.
Aldaǵy ýaqytta TMD-dan 400-den astam, EQYU-dan 436 baıqaýshy keledi dep kútip otyrmyz. Budan ózge sheteldik aqparat quraldarynyń ókilderi bar. Ótken saılaýda baıqaýshylar sany 1 myń 600-den asqan bolatyn. Bul joly da odan kem bolmaıdy degen oıdamyn.
- Ortalyq saılaý komıssııasynda uzaq jyldar qyzmet etip kelesiz. Birneshe Prezıdent saılaýynyń kýágeri boldyńyz. Ótken saılaýlardan qandaı oı túıdińiz?
- Saılaýlardyń barlyǵyn baqylap, qarap otyrsańyz saıası tehnologııalar ýaqyt ótken saıyn damyp, kúrdelenip keledi. Eldegi árbir saıası protseske degen azamattardyń kózqarastary da áralýan. Bul halyqtyń saıası saýatynyń artyp, eldegi saıası protsesterge degen belsendiliginiń jetilip kele jatqandyǵynyń nátıjesi dep bilemin. Bul demokratııaǵa, órkenıetti qoǵamǵa degen umtylys desek artyq aıtqandyq emes.
- Ýaqytyńyzdy bólip, suhbat bergenińizge rahmet !