QAZAQSTANDYQ BATYRLAR: Esen Oraqbaev
Soǵysqa Fýrmanov (qazirgi Jalpaqtal aýyly) pedagogıkalyq ýchılışesiniń 3-kýrsynda oqyp júrgen jerinen óz erkimen suranyp attandy. Keńes Armııasy qatarynda 1942 jyly alynyp, 1943 jyly Rostov zeńbirek ýchılışesin bitirdi. 610-atqyshtar polkynyń (2-Ýkraına maıdany, 53-armııa, 203-atqyshtar dıvızııasy) vzvod komandıri Esen Oraqbaev kóptegen urystarǵa qatysty, jaýdyń birneshe tankisi men ózge qarýyn, adamdaryn joıyp jiberdi.
1944 jylǵy qarashanyń 7-sinde E.Oraqbaevtyń shabýyldaýshy toby dushpannyń tolassyz jaýdyrǵan oǵynyń astymen zeńbirekterin Tıssa ózeniniń batys betine alyp ótti. Sharýd (Vengrııa) eldi mekeniniń mańyna bekinip, nemistiń zeńbiregin, eki pýlemetin joıyp, atqyshtar dıvızııasy bólimderiniń alǵa jyljýyna jol ashty. Tankke mingen fashıster keńes áskerin ózenge qaıta shegindirýge birneshe márte áreket jasady. Osy urysta Esen Oraqbaevtyń zeńbiregi tank pen brondy transporterdi jaryp jiberdi. Keshke taman tolas tapqan shaıqas tańǵa qaraı orasan kúshpen qaıta jalǵasty. Urysta serikterinen aıyrylǵanyna ári aýyr jaralanǵanyna qaramastan Esen Oraqbaevtyń zeńbiregi eki jaý tankisin, bir ózdiginen júretin zeńbirekti, eki brondy transporterdi isten shyǵardy, bir rotaǵa jýyq jaýdyń jaıaý áskerin jer jastandyrdy.
Áskerı tapsyrmany úlgili oryndaǵany jáne asqan erlik kórsetkeni úshin Esen Oraqbaevqa 1945 jylǵy naýryzdyń 24-inde Keńes Odaǵynyń Batyry ataǵy berildi.
1946 jyly zapasqa shyqqan ol 1949 jyly Almatydaǵy Joǵary partııa mektebin bitirip, áýeli Chapaev aýdany «Alǵabas» keńsharynyń, sosyn Jańaqala aýdany "Krasnogor" keńsharynyń dırektory boldy. Lenın, 1-dárejeli Otan soǵysy, Qyzyl Juldyz ordenderimen, medaldarmen marapattalǵan ol beıbit kezeńde de erge tán minezben ekpindi eńbek etken. Buǵan óz zamandastarynyń jyly lebizderi, estelikteri dálel.
Batyr basqarǵan sharýashylyq negizinen mal ósirýmen shuǵyldandy. Sol kezde jumys qolynyń jetispeýshiligi úlken másele edi. Esen Shegireıuly mamandarmen aqyldasyp, úı sharýasyndaǵy qyz-kelinshektermen sóılesti. Nátıjesinde traktor júrgizýshilerin daıarlaıtyn kýrs ashyldy. Oqýǵa tilek bildirýshiler az bolǵan joq. Sóıtip, mal azyǵyn daıyndaıtyn qyz-kelinshekterdiń "Sáýle" brıgadasy uıymdastyryldy. Brıgadany basqarý Dámeli Óteshqalıevaǵa júktelse, tálimgerlik jasaý Kúnzıra Temirǵazıevaǵa tapsyryldy. Sharýashylyqtaǵy qoǵamdyq malǵa qajetti jemshóptiń 95 paıyzyn "Sáýle" brıgadasy daıyndady. Keıin brıgada Qazaqstan Lenın komsomoly syılyǵynyń laýreaty atandy. Brıgada tálimgeri K.Temirǵazıeva Lenın, "Eńbek Qyzyl Tý" ordenimen marapattaldy. Belgili kompozıtor Áset Beıseýov 1982 jyly Esen Oraqbaev 60 jasqa tolǵanda, keıin respýblıkaǵa keńinen taraǵan «Aǵalarym» ánin Batyrǵa arnasa, "Sáýle" brıgadasyndaǵy qyz-kelinshekter qurmetine «Aqqý qyzdar» týyndysyn jazdy. Qyzylobalyqtardyń bastamasy qoldaý taýyp, aýdan sharýashylyqtarynda qyz-kelinshekterdiń traktor brıgadalary uıymdastyryla bastady.
Qoǵamdyq malǵa irikteý, suryptaý, genetıkalyq-selektsııalyq jumystar júrgizý de Esen Oraqbaevtyń basshylyǵymen qolǵa alyndy. Sharýashylyqtaǵy qazaqtyń aqbas tuqymdy etti iri qara maly sútti kóp beretin sımmental tuqymdy sıyrlarmen tolyqty. Bııazy júndi kavkaz tuqymdy qoılar tabıǵat jaǵdaıyna tózimdi edilbaı tuqymdy qoılarmen aýystyryldy. Keńshar Kóshim tuqymdy jylqy ósiretin zaýytqa aınaldy. Esen Oraqbaevtyń basqarýyndaǵy sharýashylyq et, jún, sút tapsyrýdan respýblıka kólemine belgili boldy. Ol sondaı-aq dándi daqyldardyń egis alqabyn kóbeıtip, odan jaqsy ónim alýǵa qol jetkizdi.
Keńes Odaǵynyń Batyry Esen Oraqbaev 2002 jyly Oral qalasynda qaıtys boldy. Ózi turǵan úıge eskertkish taqta ornatylsa, Uly Jeńistiń 65 jyldyǵy qarsańynda Oraldaǵy Şors kóshesine E.Oraqbaevtyń esimi berildi.
Jańaqala aýdany ákimdiginen habarlaǵandaı, eki maıdannyń eri Jańaqalada da qurmettelip keledi. Qyzylobadaǵy orta mektep E.Oraqbaev atynda bolsa, aýdan ortalyǵyndaǵy kóshege Batyr esimi berildi. Jeńistiń 65 jyldyǵyna oraı erdiń músini quıylyp, óziniń mektebine qoıyldy.