Qazaqstandyq áýe kompanııalarynyń Eýropaǵa ushýyna eshqandaı shekteý joq - Talǵat Lastaev
- Talǵat Tileýbekuly, Elbasynyń tapsyrmasyna oraı Japonııa men AQSh-qa tikeleı áýe reısin ashý jumystary qalaı júrgizilýde? Іlgerileýshilik bar ma?
- Iá, Úkimettiń keńeıtilgen otyrysynda Elbasy bergen tapsyrmaǵa sáıkes, Qazaqstan men Japonııa arasyndaǵy turaqty áýe reısin ashý boıynsha jumys júrgizilýde. Jalpy, eki el arasyndaǵy turaqty áýe qatynasyn uıymdastyrý úshin qajetti quqyqtyq negizdemelerdi QR IIDM Azamattyq avıatsııa komıteti 2016 jyly qalyptastyrǵan. Bul, Qazaqstan men Japonııanyń áýe kompanııalaryna ár taraptan esh shekteýsiz aptasyna 14 ret turaqty reısterdi oryndaýǵa quqyq beredi. Qazaqstandyq áýe tasymaldaýshylarǵa arnalǵan baǵyttar - Tokıo, Osaka, Nagoıa qalalary jáne japondyq áýe kompanııalary úshin - Astana, Almaty jáne Qaraǵandy qalalary belgilengen.
Aıta ketý kerek, buryn elder arasynda Qazaqstannan Tokıoǵa ushatyn eshqandaı quqyqtyq negiz bolǵan joq. Qazirgi ýaqytta áýe kompanııalarymen birigip, bıyl Japonııaǵa tikeleı reısti ashý boıynsha jumystar júrgizýdemiz.
AQSh boıynsha da, aýqymdy jumystar atqaryp jatyrmyz. Taıaý arada Azamattyq avıatsııa komıteti Qazaqstan Respýblıkasynyń Úkimeti men Amerıka Qurama Shtattarynyń Úkimeti arasyndaǵy «ashyq aspan» qaǵıdaty boıynsha áýe qozǵalysy týraly kelisimge qol qoıý jumystaryn aıaqtaıdy. Ótken jyly Vashıngtonda Qazaqstan men AQSh avıatsııalyq bıligi arasyndaǵy ekijaqty kelissózder ótkizdik. Qazir amerıkalyq tarappen qol qoıýǵa josparlanǵan áýe qozǵalysy týraly úkimetaralyq kelisimniń mátinin kelisýdemiz. Osy kelisim Qazaqstan men AQSh arasyndaǵy tikeleı áýe reısterin ashýdyń quqyqtyq negizin quraıtyn bolady. Sodan keıin, bekitilgen áýe kompanııalary men áýejaılar AQSh tarapynyń arnaıy aýdıtinen ótedi.
- Elimizdiń avıatsııa salasynyń ótken jylǵy jumysyna baǵa berip, aldaǵy ýaqytta atqarylatyn jumystarǵa toqtalyp ótseńiz.
- Jalpy, Qazaqstannyń azamattyq avıatsııa salasy damýynyń oń dınamıkasy saqtalyp keledi. Ótken jyly qazaqstandyq avıatasymaldaýshylar joǵary kórsetkishterge qol jetkizdi. Bul rette, jolaýshylar tasymalynyń buryn bolmaǵan ósimi baıqalady. 2018 jyldyń qorytyndysy boıynsha qazaqstandyq áýe kompanııalary 7,9 mln jolaýshy tasymaldady. Bul 2017 jylmen salystyrǵanda 7 paıyzǵa artyq. Qazaqstan Respýblıkasynyń áýejaılary ótken jyly 14 mln astam jolaýshyǵa qyzmet kórsetti.
Memleket basshysynyń «Qazaqstannyń úshinshi jańǵyrýy: jahandyq básekege qabilettilik» atty Joldaýyn oryndaý aıasynda 2018 jyly elimiz arqyly saparlaǵan tranzıttik jolaýshylar sany 900 myń adamǵa jetti. Ótken jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 40 paıyzǵa artyq. Bul teńdessiz ósim.
Esterińizde bolsa, Elbasy el turǵyndarynyń áýe kóligimen keńinen saparlaýyn qamtamasyz etýdi tapsyrǵan bolatyn. Osy maqsatta alǵashqy ulttyq loýkoster FlyArystan áýe kompanııasy 2019 jyly óz jumysyn bastaıdy. Áýe kompanııasy alǵashqy jyly 1 mln jolaýshy tasymaldaýdy josparlap otyr.
Ótken jyly ICAO-nyń avıatsııalyq qaýipsizdik boıynsha aýdıti sátti ótip, elimizdiń avıatsııa salasy joǵary nátıjege qol jetkizdi. Osylaısha, IKAO-nyń standarttaryna Qazaqstannyń sáıkestigi 83 paıyzdy qurady. Bul 2009 jylǵy aýdıtorlyq kórsetkishten 21 paıyzǵa artyq. Elimizdegi bul kórsetkish ortasha álemdik deńgeımen (72%) salystyrǵanda 11 paıyzǵa joǵary.
- Halyqaralyq áýe baǵyttaryn damytý jumystary qalaı júrgizilýde?
- Halyqaralyq baǵyttardy damytý boıynsha jumystar da tyńǵylyqty júrgizilip keledi. Máselen, jyl basynan beri qazaqstandyq jáne sheteldik áýe kompanııalar Atyraý-Frankfýrt, Astana-Qazan, Astana-Tıýmen, Astana-Vılnıýs, Astana-Chelıabınsk, Astana-Krasnodar, Astana-Tomsk, Astana-Dýshanbe, Astana-Sochı, Almaty-Rıga («Air Baltic»), Novosibir-Pavlodar («Sıbır»), Krasnoıarsk - Almaty («Angara»), Máskeý-Qyzylorda («Aeroflot»), Helsınkı-Astana («Finnair») baǵyttarynda 14 jańa áýe qatynasy ashyldy. Qazirgi ýaqytta Qazaqstan álemniń basqa elderimen áýe qatynasyn 96 halyqaralyq baǵyt boıynsha baılanystyrady.
Eger 2013 jyly 73 halyqaralyq baǵyt boıynsha reıster oryndalsa, qazirgi tańda 96 baǵyt bar (2013 jyly - 73, 2014 - 89, 2015 - 87, 2016 - 88, 2017 - 96, 2018 - 96). Qazirgi tańda elimizge turaqty halyqaralyq jolaýshylar reısterin oryndaıtyn 23 sheteldik áýe kompanııa ushyp keledi.
EXPO-2017 kórmesin ótkizý men Qazaqstanda «ashyq aspan» qaǵıdatyn engizý aıasynda 6 jańa áýe tasymaldaýshy óz jumysyn bastady. Olar - Air China, LOT, WizzAir, Finnair, Air Baltic, Ýralskıe avıalınıı. Sonymen qatar, Turkish Airlines jáne Aeroflot elimizge oryndaıtyn reısterdiń sanyn jáne aýqymyn keńeıtti. Otandyq áýe tasymaldaýshylar da jańa baǵyttardy ashyp, halyqaralyq reısterdiń sanyn arttyrýda. Qazaqstandyq áýe kompanııalardyń Eýropa elderine ushýyna eshqandaı shekteýler joq. Qazirgi ýaqytta jeti áýe kompanııa - Air Astana, Prime Aviation, KazAirJet, SCAT, Comlux-KZ AK, JetAirlines jáne FlyJet.kz - EASA talaptarynan sátti ótken jáne Eýropaǵa ushýǵa tolyq quqyqtary bar.
EXPO-2017 kezeńinde Astanada «ashyq aspan» jobasy iske asyryldy. 2017 jyly berilgen Qazaqstan arqyly tranzıtpen ótetin Qytaı azamattary úshin 72 saǵattyq vızasyz rejım 2018 jyly uzartylǵan bolatyn. Ótken jyldan bastap Úndistan azamattary úshin dál osyndaı vızasyz rejım berilgen edi. Bul tártip bıyl da jumys isteıtin bolady.
- ElimizdegiáýejaılardyIKAOsanatynakóterýjumystaryqalaıjúrgizilýde? Shaǵynavıatsııanydamytýbarysyqalaı?
- Qazirgi ýaqytta elimizde IKAO sanatyna jatatyn áýejaılardyń sany 15-ke jetti. 2018 jyldyń sońynda Semeı áýejaıynyń ushý-qoný jolaǵy jáne termınalyn qaıta salý jobasy aıaqtaldy. Sonymen qatar, Qostanaı áýejaıynyń ushý-qoný jolaǵyn qaıta jóndeý jumystary bastaldy. 2020 jylǵa qaraı eldiń barlyq áýejaılarynda ushý-qoný jolaǵyn qaıta qurý jumystary aıaqtalady.
Sondaı-aq, ákimdiktermen birlese otyryp, jergilikti áýe jelilerin qalpyna keltirý úshin óńirlerdegi eldi mekenderdi anyqtaý jumystary júrgizilýde. Qazirgi ýaqytta Úrjar, Zaısan jáne Úsharal jergilikti áýe jelileriniń aerodromdary jumys isteıdi. Sonymen qatar, Pavlodar oblysynyń Baıanaýyl aýdanynda jolaýshylarǵa qyzmet kórsetý úshin ushý-qoný jolaǵyn qaıta jóndeý jumystary júrgizilýde.
Shaǵyn avıatsııanyń L-410 tıpti alǵashqy eki ushaǵyn «Jetisý» áýe kompanııasy lızıngke satyp aldy. 2021 jylǵa qaraı mundaı kemelerdiń flotyn 20 birlikke jetkizý josparlanýda. Bul aımaqtyq avıatsııanyń damýyna serpin beretin bolady.
2018 jyldyń 14 maýsymynda «E-freight» «Áýe júk tasymaly salasyndaǵy qaǵazsyz qujat aınalymyna arnalǵan aqparattyq júıeni engizý jáne beıimdeý» boıynsha Qazaqstandaǵy kólikti tsıfrlandyrý salasyndaǵy memlekettik-jekeshelik áriptestiktiń alǵashqy jobasyna qol qoıyldy. Bul júk rásimdeý ýaqytyn 1 kúnnen 1 saǵatqa deıin qysqartady. Jeltoqsan aıynda ótken Indýstrııalandyrý kúninde osy jobany Elbasy iske qosty.
- Suhbatyńyzǵa rahmet!