Qazaqstandaǵy AQSh elshisi: Smartfon qoldana almaıtyn amerıkalyqpyn
Óziniń joǵary laýazymyna qaramastan, Djordj Krol óte qarapaıym adam. Ol áli kúnge deıin kitaphanaǵa baryp, batyrmasy bar eski telefon ustaıdy.
«Men óte qarapaıym adammyn. Tipti smartfonnyń qalaı jumys isteıtinin bilmeımin. Jańa tehnologııalardyń barlyǵy maǵan ózgeshe álem bolyp kórinedi. Kitapty da kitaphanadan arnaıy alyp oqımyn. Jańa tehnologııalarmen jáne ınnovatsııalarmen aınalysatyn jastarǵa qyzyǵamyn. Olar bolashaqtyń Stıv Djobstary men Tomas Edısondary. Men olarǵa suraq qoıýǵa yńǵaısyzdanamyn. Sebebi, olar meni tas ǵasyrynyń adamy dep oılap qalýy múmkin. Bir baladan «Mynaý smartfon ba, álde planshet pe?» dep suraǵanmyn. «Siz ózi qaıdan keldińiz?» dep maǵan qarsy suraq qoıdy. Amerıkadan ekenimdi estigende tań qaldy. Qalaısha? Amerıka - jańa tehnologııalar qarqyndy damyp jatqan el ǵoı. Iá, men sondaı qaradúrsin adammyn. Maǵan kóp nárseni úırený qajet», - dep jaýap berdi elshi QazAqparat tilshisine Ortalyq Azııa boıynsha tuńǵysh ret uıymdastyrylǵan Mini Maker Faire 2018 ıdeıalar jármeńkesinde.
Qazaqstanda jumys istegen úsh jarym jyl ishinde Djon Kroldyń qazaq ulttyq taǵamdry men mýzykasyna boıy úırengen.
«Meniń Astanadaǵy rezıdentsııamda qazaqtyń kıiz úıi ornatylǵan. Kúndelikti densaýlyǵymdy nyǵaıtý úshin bir stakan shubat ishemin. Qazaqtyń halyq mýzykasyn jaqsy kóremin, dombyra men qobyzdyń úni unaıdy. Óz mamandyǵym tarıhshy bolǵandyqtan, qazaqtardyń tarıhy, turmysy men mádenıeti týraly kóp izdenemin. Astana - óte zamanaýı qala, bolashaqta klımattyq qıyndyqtarǵa qaramastan, ekologııa men ınnovatsııalar turǵysynan mańyzdy qalaǵa aınalady. Almaty - Nıý-Iork tárizdi eski jáne órkenıetti qala. Munda úlken bıznes, qarjy jáne shyǵarmashylyq ortalyqtary bar», - dep óz sózin tolyqtyrdy Djon Krol.
AQSh elshisi keıde tanymaldylyqtan sharshaıtynyn da jasyrmady. Anda-sanda elshi resmı kostıýmdy djınsyǵa aıyrbastap, Astana kóshelerin aralaıtynyn jetkizdi
«Bos ýaqytym bolǵanda, qoǵamdyq kólikke minip, qala aralaǵandy unatamyn. Onda men ózimdi yńǵaıly sezinemin, adamdarmen sóılesemin. Amerıkalyq týy bar lımýzınmen júrgendi unatpaımyn. Bári «Mássaǵan, AQSh elshisi!» dep qaraıdy. Al Amerıkada qarapaıym Djon Krollmyn. Týystarym shetelde jumys isteıtinimdi ǵana biledi. Naqty qaıda jumys isteıtinimdi aıtqanda, «Qaıda? Aýǵanstan ba, Pákistan ba?» dep suraıdy. Sodan olarǵa Qazaqstannyń Ortalyq Azııadaǵy úlken memleket ekenin, ejelgi tarıhy men ásem tabıǵaty bar ekenin aıtyp beremin. Olar ózderine beıtanys el týraly asqan qyzyǵýshylyqpen tyńdaıdy, fotosýretterdi qaraıdy», - deıdi ol.
Djordj Krol Qazaqstannyń naǵyz elshileri - qazaqstandyq stýdentter ekenin basa aıtty.
«Aǵylshyn, orys jáne qazaq tilderin jetik meńgergen stýdentter - shet memleketterde Qazaqstannyń naǵyz betkeustaryna aınalady. Burynǵy Keńes odaǵy aýmaǵynda 26 jyl jumys istedim. Barlyq memleketterdiń ózindik erekshelikteri bar. Biraq, Qazaqstanda ózimdi úıde júrgendeı sezinemin. Dalany kórgende erkindikti sezemin. Qazaq dalalary AQSh-tyń batysyndaǵy savannalarǵa uqsaıdy. Shymkent, Qyzylorda, Taraz mańyndaǵy kóne qalashyqtar unaıdy. Batys Altaı qoryǵy da - erekshe esimde qalǵan oryndardyń biri», - dedi Elshi.
AQSh elshisi Amerıkada qazaq taǵamdaryn saǵynatynyn, al Qazaqstanda muhıtty eske alatynyn aıtty.
«Amerıkadaǵy úıim eń kishkentaı Rod-Aılend shtatynda ornalasqan. Onyń bir jaǵasyn Atlant muhıty shaıyp jatyr. Astanada qar jaýǵanda qalaǵa 15 qabattan qarap turyp, úlken aq muhıtty elestetemin. Teńizdiń aýasyn, tolqyndar men shaǵalalar únin saǵynamyn. Teńiz ónimderin jegim keledi. Biraq, AQSh-ta júrgende jylqy etin, qymyz ben shubatty ishkim keledi», - dep kúldi Djon Krol.
Bir qyzyǵy, AQSh elshisine áli kúnge deıin ulttyq shapan syılanbapty. Esesine, kókparǵa arnalǵan etik pen qamshyny syıǵa alǵan.
«Ózbekstanda júrgenimde ózbekterdiń ulttyq shapanyn tartý etti. Qazaqstanda eshkim shapan syılaǵan joq. Sosyn ózim qoldan tigilgen ádemi shapandy satyp aldym. Odan bólek, qupııa retseptimmen palaý ázirleıtin qazanym bar. Qazaqsha et salatyn aǵash astaýym bar. Biz, amerıkalyqtar kofesúıgish halyqpyz ǵoı, degenmen sút qatqan qazaq sháıin de jaqsy kóremin. Sosyn monshany saǵynyp júrmin. Soltústik óńirde keremet monshalar bar. Jalpy, Qazaqstanǵa kelip, jumys istegenimdi úlken sáttilik dep sanaımyn», - dedi Djon Krol.
Almatyda ótken ıdeıalar festıvalinde Djon Krol árbir jobamen tanysyp, jas ónertapqyshtarǵa rızashylyǵyn jasyrmady. Suhbat sońynda elshi qazaqstandyq jastarǵa mol tabystarǵa umtylýǵa keńes berdi.
«Stıv Djobstyń jolymen júrý - ońaı emes. Tabysqa jetý úshin ózińe-óziń senýiń kerek. Rýhanı jáne qarjylyq qoldaý kerek. Kapıtal kerek. Táýekelge barýdan qoryqpańdar degim keledi. Qıyn synaqtar men qatelikter bolsa da, moıymaý kerek. Tózimdilik pen tabandylyq tabysqa aparady», - dedi elshi.
Djordj Krol - Garvard (AQSh) jáne Oksford (Ulybrıtanııa) ýnıversıtetteriniń túlegi. Qazaqstandaǵy AQSh elshisi qyzmetine 2015jyldyń 8 qańtarynda taǵaıyndalǵan. Oǵan deıin Ózbekstan men Belarýstegi AQSh elshisi bolyp jumys istegen. Sondaı-aq, Djon Krol Varshava, Nıý-Delı, Máskeý, Kıev elshilikteri men Sankt-Peterbýrgtegi bas konsýldyqta qyzmet etken.