Qazaqstanda joǵary tehnologııalar mektebi ashylady - Kvame ıAmgnane
— Qurmetti Kvame ıAmgnane,Qazaqstanǵa hosh keldińiz! Siz «42» kompıýterlik baǵdarlamalaý mekterbiniń teń negizin qalaýshy ekensiz. 42 school-dy bilim berý júıesiniń bolashaǵy dep ataıdy. Mekteptiń ereksheligi qandaı? Ol nelikten mundaı tabysty?
— Bul dástúrli emes mektep. Biz EPITECH áriptesterimizben birge ony 2013 jyly Parıjde ashtyq. Odan soń biz ony Sılıkon alqabyna ákeldik. 42 ınnovatsııa mektebi álem boıynsha barlyq bilim berýdiń dástúrli júıesinen túbegeıli erekshelenedi. Mysaly, munda muǵalimder, oqýlyqtar men dıplomdar joq. Oqytý avtomattandyrylǵan jáne oıyn protsesi túrinde usynylady. Stýdent óziniń oqýy úshin ózi jaýap beredi. Dıplom alýdy emes, shynymen bilim alýdy qajet etkender ǵana oqıdy. Aqparat asa qarqyndy, qysqa merzimde, demalyssyz beriledi, nátıjesinde oqý merzimi birneshe jylǵa sozylmaıdy.
— Sonymen qatar siz baǵdarlamalaýǵa oqytý úshin onlaın platformasy bar «QWASAR Silicon Valley» alǵashqy mektebiniń negizin qalaýshysyz. Onyń basqa mektepterden aıyrmashylyǵy nede? Sol týraly aıtyp berseńiz?
— QWASAR Silicon Valley — bul dál qazir Sılıkon alqabyna ne qajet bolsa sol oqytylatyn mektep, baǵdarlamalyq ınjenerlerdi oqytamyz. Árıne, eń úzdik baǵdarlamalaý ınjenerleri Sılıkon alqabynda ekenin bári biledi, biz oqýshylardyń tájirıbesin ol jerden osynda ákelý úshin mektep ashyp jatyrmyz.
— Qazir baǵdarlamalaýdy oqytý boıynsha kóptegen mektepter, kýrstar, onlaın-formattar paıda boldy. Baǵdarlamalaýǵa tıimdi oqytý úshin ne qajet?
— Baǵdarlamalaý — bul ınjenerııa, sondyqtan baǵdarlamalaýdy úırený úshin kóp tájirıbe qajet. Eger biz Qazaqstandy alatyn bolsaq, munda STEM bazasy óte myqty: fızıka-matematıka jaǵy kúshti. Bul baǵdarlamalaý negizderin zerdeleý úshin jaqsy negiz.
— Qazaqstanda 42 school ınnovatsııalyq baǵdarlamalaý mektebiniń mysalynda mektepter nemese onyń fılıaldaryn ashý múmkin be?
— Іs júzinde biz AHQO-ymen birlesip mektep ashýdy josparlap otyrmyz. Óıtkeni biz Qazaqstanǵa joǵary tehnologııalar mektebin ákelýdi maqsat tutamyz, bul sizdiń eldi tsıfrlyq dáýirde jyldamyraq damytýǵa múmkindik beredi. Bul baǵyttaǵy yntymaqtastyqtyń múmkindikteri Qazaqstan Premer-Mınıstri A. Mamınniń jýyrda San-Frantsısko qalasynda bolǵan kezinde alǵash ret talqylandy.
Mekteptiń ashylýy qarjy tehnologııalary salasyndaǵy sapaly kadrlardy daıarlaý arqyly qarjy salasynyń tsıfrlandyrylýyna yqpal etetin bolady, mundaı kadrlar tsıfrlyq ekonomıka talaptaryn eskerýmen banktik emes ónimderdi ázirlep, engize alady.
— Bul mektep Qazaqstandaǵy kóptegen mektepterden nesimen erekshelenetin bolady?
— Mektepti AHQO Bıýrosy bazasynda ashý josparlanǵan. Ol QWANT dep atalady. Mektepte oqýǵa ótinim berý protsesi mekteptiń veb saıtynda onlaın júrgiziledi. Testileýden ótip, suhbat berý qajet. Saıt is júzinde daıyn, men óte kóp ótinimder bolady dep úmittenemin, biz kásibı baǵdarlamalaý ınjenerlerin daıyndaı alamyz.
— Siz atap ótkendeı, AQSh-taǵy 42 mektebinde muǵalimder joq, komandalyq jumys pen teń quqylyq prıntsıpteri basshylyqqa alynady. Qazaqstanda osy jumys qaǵıdattarynyń barlyǵy saqtala ma?
— Árıne, saqtalady. Oqý baǵdarlamasy da «belsendi oqytý», tepe-teńdikti andragogıka, jobalyq oqytý, geımıfıkatsııa jáne róldik modeldeý qaǵıdattaryna negizdeledi. Bul qaǵıdattardyń barlyǵy birneshe jyl boıy EPITECH ýnıversıtetinde tekserildi. Mekteptiń ereksheligi, oqý protsesiniń fasılıtatory jáne baqylaýshysy retindegi pedagogtyń bolmaýy. ıAǵnı, oqý úshin jaýapkershilik pen nátıjesi tolyqtaı stýdentke júkteledi, bul tapsyrmalardy sheshýde kreatıvtilik úshin múmkindikter ashady, kommýnıkatsııa daǵdylaryn damytady, komandada jumys isteýge úıretedi, nátıjege baǵdarlaıdy.
— Tsıfrlyq tehnologııalar bilim berýdi qalaı ózgertýde?
— Kóptegen protsester júrip jatyr. Ǵylymnyń bilim berýge yqpaly barynsha artyp keledi. Oqytý tásilderi ózgerýde, stýdentterdiń bilim alýy da ózgerýde. Mysaly, 20 nemese 30 jyl buryn bilim alý úshin mindetti túrde ýnıversıtetke túsý kerek bolatyn, óıtkeni adamdardyń basqa eshqandaı bilim resýrsyna qoly jetimdi bolmady. Búginde munyń barlyǵyn onlaın iske asyrýǵa bolady, qazir Google bar. Eger birdeńe jaıly bilgiń kelse, Google-ge ataýyn engizip, bul týraly aqparatty ońaı taba alasyń. ıAǵnı, álemniń kez kelgen núktesinen bilim qoljetimdi. Bul tehnologııa yqpaldarynyń biri - ınternet alyp kelgen aýqymdy ózgeristerdiń biri.
— XXI ǵasyrda adam qandaı quzyretterge ıe bolýy kerek?
— Qazirgi sátte XXI ǵasyrda qajetti qabiletter - bul shynymen kreatıvti bolý, paıdalanýshylarmen jumys isteý, óziń bastaǵan iste novator bolý. Eń mańyzdysy - seniń bilgenińnen artyq emes, biraq dál osy máselede ınnovatsııaly jáne kreatıvti bolý.
— Baǵdarlamalaýdy oqytýdaǵy qandaı trendterdi atap óte alasyz?
— Baǵdarlamalaýdy bizdiń oqytýymyzǵa oraı, úlken ózgerister oryn alýda. Baǵdarlamalaý - bul eki mańyzdy quraýysh. Birinshi - kompıýterlik ǵylymdar, munda matematıkany bilý mańyzdy. Ekinshi jaǵynan, baǵdarlamalaý ınjeneri qalaı bolýy kerektigin bilý. Baǵdarlamalyq qamtý ınjeneri - bul kompıýterlik ǵylymdardaǵy seniń bilikteriń men quzyretteriń ǵana emes, bul seniń baǵdarlamalardy qurýǵa qabiletterin, qarqyndylyǵyń, zamanaýı tehnologııalarmen jumys isteý, óz jobańdy basqara bilýiń. Sondyqtan, bul tek kompıýterlik ǵylymdar týraly ǵana emes. Biz jasaıtyn úlken ózgeristerdiń biri - Qazaqstanǵa úlken tehnologııalardy jetkizýimiz, bul barynsha kóp turǵyndardy oqytyp, osy jaıttardy bárine úıretýge múmkindik beredi.
— Qazaqstandaǵy tsıfrlandyrý protsesin siz qalaı baǵalaısyz?
— Qazaqstannyń tsıfrlandyrý salasynda áleýeti zor, óıtkeni sizderge tsıfrlandyrýǵa ótý úshin barlyq tarıhı kezeńderden ótý qajet emes. sizder naqty ekonomıka salasynda tehnologııalardy engizý arqyly bolashaqqa zor serpilis jasaı alasyzdar. Sizder qazirden TOP-qa shyǵyp, tsıfrlyq ekonomıkada eń joǵarǵy deńgeıge qol jetkize alasyzdar. Sizder ekonomıka salasynda úlken ózgerister jasaı aldyńyzdar, onyń dáleli AHQO ashylýy bola alady. Qazir sizder tsıfrlandyrý boıynsha zor ózgerister jasap jatsyzdar. Sondyqtan, men qazir bolyp jatqan jaıttar arqyly sizder qazirgi deńgeıden tsıfrlandyrýdyń eń joǵarǵy deńgeıleriniń birine sekiris jasap jatsyzdar dep oılaımyn. Bul taǵy 5-10 jyl ýaqytty alady, odan keıin sizder joǵary deńgeıge shyǵasyzdar.
Tsıfrlyq ekonomıkadaǵy eń mańyzdysy - adam kapıtalyn damytý máselesi. Myqty tsıfrlyq ekonomıkadaǵy eń mańyzdysy - adamdar. Sondyqtan, sizderde kóp baǵdarlamalaý ınjenerleri, óz elin tsıfrlyq dáýirge, jańa deńgeıge jetkize alatyn adamdar bolýy qajet. Óıtkeni, qazir bári bir-birimen baılanysty, mundaǵy adamdar AQSh-taǵy, Shyǵys Eýropadaǵy, Azııadaǵy, Ortalyq Azııadaǵy, barlyq aımaqtardaǵy adamdarmen jumys isteıtin bolady. Sondyqtan osyny isteıtin adamdar bolýy kerek, sol sebepti biz muny Qazaqstanǵa ákelgimiz keledi.
— Qazaqstan Úkimetiniń osy baǵyttaǵy jumysyn siz qalaı baǵalaısyz?
— Men Qazaqstan Úkimetiniń tarapynan eshqandaı problema joq dep oılaımyn. Ol týra jolda. Men munda jumys isteıtindikten, muny sezemin. Mysaly, eki aı buryn Sılıkon alqabynda men sizderdiń Premer-Mınıstrmen kezdestim. Demek, sizdiń Úkimet Sılıkon alqaby tárizdi ekojúıede ne bolyp jatqanyn túsinedi degen sóz. Bul óte mańyzdy. Meniń oıymsha, Qazaqstannyń Tuńǵysh Prezıdenti N. Nazarbaev eldiń alǵa ilgerileýi úshin zor úles qosty. Memleket basshysy Q. Toqaev bul ıdeıany qoldap, ony joǵary deńgeıge deıin jetkizdi. Biz Qazaqstanda jańa qarjy ortalyǵyn qurý úshin qolda bar múmkindikterińizdi kórip otyrmyz, sizder Sılıkon alqaby tárizdi jetilgen ekojúıege kelgende, onyń qalaı jumys isteıtinin túsine alasyzdar. Men Qazaqstandy jańa deńgeıge shyǵarý úshin shynymen ázirlenip jatyrsyzdar dep oılaımyn. Bul endi iske asyrý máselesine ǵana kelip tireledi. Ózgerister bolady, meniń oıymsha, munda problema joq.
— Bul sizderdiń Qazaqstanmen alǵash ret jumys isteýińiz. Nelikten siz Qazaqstandy tańdap aldyńyz?
— Biz basqa eldermen jumys istep jatyrmyz, mysaly, Afrıkada fılıalymyz bar. Biraq biz úshin Azııa - jańa aımaq. Birinshiden, Ortalyq Azııa elderi álem úshin tolyq ashylǵan joq. AHQO ashylǵanǵa deıin sizderdiń elge kelý qıyn boldy, Qazaqstanda bıznes damytý qıyn edi, óıtkeni munda erejeler basqa. AHQO ashylǵan soń bizge biraz jeńilirek boldy, bizdiń múmkindikterimiz kóbeıdi, bizge bıznespen aınalysý jeńildedi. Sizdiń el únemi damyp otyr, óziniń evolıýtsııasyn bastan keshirdi. Biraq qazir ol tsıfrlyq ınnovatsııalar fazasyna ázir dep oılaımyn, biz sol úshin mundamyz.
— Erteńgi forýmda ınnovatsııalar jáne tsıfrlandyrý salasynyń eń kórnekti ókilderi jınalady. Sizder forýmda salanyń basqa ókilderimen qandaı bastamalardy talqylaǵyńyz keledi?
— Bizdiń paneldik sessııamyz bolady, onda tsıfrlyq tehnologııalardyń bilim berýge yqpalyn talqylaıtyn bolamyz, sondaı-aq mekteptiń ashylýy týraly áńgimelesemiz.
—Suhbat bergenińiz úshin rahmet!
— Menimen suhbattasqanyńyz úshin rahmet! Men munda kelgenimen qýanyshtymyn. Maǵan qazaqstandyqtardyń qonaqjaılylyǵy óte unaıdy. Sizderge osyndaı bolyp qalyp, forýmnyń maqsattaryna tezirek qol jetkizip, tsıfrlyq dáýirde jyldam kóterilýdi tileımin.