Qazaqstanda jasóspirimderdiń 17% býllıng qurbany bolǵan – sarapshy
«Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan halqyna Joldaýynda áleýmettik qoldaý jáne azamattardyń múddesin qorǵaý máselelerine keńinen toqtaldy. Sonyń ishinde otbasy jáne bala ınstıtýtyn qoldaý boıynsha mańyzdy sharalar týraly aıtyldy. Ásirese, Prezıdent balalar qaýipsizdigi men quqyqtarynyń qorǵalýy máselesine erekshe kóńil bólinýi kerektigin aıtyp ótti. Shynynda da Іshki ister mınıstrliginiń málimetine sáıkes, jyl basynan beri kámeletke tolmaǵandarǵa qarsy 879 qylmys tirkeldi, onyń 402-i jynystyq zorlyq-zombylyqpen tikeleı baılanysty. Jyl saıyn bul sıpattaǵy qylmystar sany ósip keledi», - deıdiń sarapshy.
Aıta ketsek, 2019 jylǵy «Syndarly qoǵamdyq dıalog – Qazaqstannyń turaqtylyǵy men órkendeýiniń negizi» Joldaýynda Memleket basshysy jynystyq zorlyq-zombylyq, pedofılııa, esirtki taratý, adam saýdasy jáne basqa da aýyr qylmystarǵa, ásirese, balalarǵa qatysty qylmystarǵa qoldanylatyn jazany shuǵyl túrde qataıtý qajettigin kótergen edi. Búginde Prezıdenttiń bul tapsyrmasy oryndalyp, kámeletke tolmaǵandarǵa qarsy jynystyq sıpattaǵy is-qımyl úshin qylmystyq jaýapkershiliktiń áldeqaıda qataıtylǵany málim.
«Alaıda, másele áli de ózekti ekenin memleket te, qoǵam da bilip otyr. Prezıdenttiń aıtýynsha, mundaı qylmyskerler budan da qatań jazaǵa tartylýy tıis, tipti keshirim men merziminen buryn bosatý quqyqtarynan da aıyrý qajet. Sonymen qatar QR Bala quqyqtary jónindegi ýákil Arýjan Saınnyń balalarǵa qatysty qylmys faktilerin jasyrý jónindegi alańdaýshylyǵy da búgingi Joldaýda kórinis tapty. Qasym-Jomart Toqaev áleýmettik quqyq qorǵaý organdarynyń áreketsizdigi men beı-qam qaraýy qatań jazalanyp, árbir is prokýratýra organdarynyń erekshe baqylaýynda bolatynyn eskertti», - dedi M. Bektenova.
Qoǵam belsendileri men quqyq qorǵaý organdaryn alańdatyp júrgen taǵy bir aýqymdy másele – mektepte nemese ınternet alańyńda balalardy qýdalaý (býllıng).
«Qazirgi qoǵam úshin adam quqyqtaryn bilý, balalardyń quqyǵyn qorǵaý, olardy býllıng pen kıberbýllıngten saqtaý óte mańyzdy. Býllıng sózi aǵylshyn tiliniń «bully», ıaǵnı qorqytý uǵymyn beredi. Bul fızıkalyq agressııany ǵana emes, psıhologııalyq qysym, qorqytý, tartyp alý, qorlaý degendi bildiredi. ıÝNISEF málimetinshe, álemde 150 mıllıon bala mektep qabyrǵasynda jáne odan tys jerde qurdastary tarapynan zorlyq kórip, qýdalaýǵa ushyraıdy. Arnaıy zertteýler kórsetkishterine sáıkes túrli elderde býllıngten balalardyń 19-30 paıyzǵa deıin zardap shegedi. Qazaqstandaǵy jaǵdaı da máz emes. QR DSM Qoǵamdyq densaýlyq saqtaý ulttyq ortalyǵy ótkizgen zertteýlerge súıensek, 11-15 jastaǵy jasóspirimderdiń 17%-y mektepte aıyna bir nemese birneshe ret býllıng qurbany bolǵan», - dedi spıker.
Sonymen birge jańa tehnologııalar damyp, áleýmettik jelilerdiń tanymal bolýymen býllıngtiń jańa túri – kıberbýllıng paıda boldy. Kıberbýllıngke qorlaý habarlamalaryn jiberý (mátin nemese ınternet arqyly), áleýmettik jelilerde kemsitetin pikirler jarııalaý, qorlaıtyn fotosýretterin ornalastyrý jáne elektrondy nysanda bireýdi qorqytý jatady.
«Búginde 11-15 jastaǵy jasóspirimderdiń 12%-y kem degende bir ret nemese odan da kóp ret kıberbýllıngke ushyraǵany belgili boldy. jasóspirimderdiń 11%-y kem degende bir ret basqa adamdardy kıberbýllıng qurbany etýge qatysqan.
Kıberbýllıng adamǵa orasan zııanyn tıgizedi, onyń úmitsizdik pen sharasyzdyq kúıge túsýine sebep bolady. Keı kezderi býllıng kesirinen adamdar sýıtsıd jaıynda oılap, ózine qol jumsaýy múmkin. Máselen, bir kezderi «Sınıı kıt», «Rozovyı son» sııaqty balalardy ólimge ıtermelegen oıyndar qaptady. Osyǵan oraı kıberbýllıng máselesin qatań qadaǵalaýǵa alyp, zań turǵysynan onyń taralýyna shekteý qoıylsa degen pikirler sarapshylar men qoǵam belsendileri tarapynan kóp aıtylyp júr. Memleket basshysy óz Joldaýynda azamattardy, ásirese balalardy kıberbýllıngten qorǵaý boıynsha zańnamalyq normalardy qabyldaýdy tapsyrdy», - dedi M. Bektenova.
Árıne, tek zań turǵysynan bul másele túbegeıli joıylmaıdy. Bul úshin bala tárbıesi, býllıngti aldyn alý boıynsha baǵdarlamalardy engizý, balalar men jas óspirimderdiń bos ýaqytyn tıimdi ári paıdaly turǵyda uıymdastyrý jóninde júıeli jumystardyń da qajet ekeni anyq.
«Bul turǵyda Prezıdenttiń ár oblys, aýdan ortalyqtarynda jappaı sport sektsııalaryn ashý, shyǵarmashylyq pen qolóner úıirmeler jumysyn qolǵa alý jónindegi tapsyrmalary da óte ózekti ári ýaqytyly dep esepteımiz.
Sondaı-aq býllıng pen kıberbýllıng qurbandaryna qoldaý kórsetý qyzmetin damytý mańyzdy. Kez kelgen bala, azamat ózine, óziniń ómirine qaýip tóngenin baıqasa nemese qorlaýǵa ushyrasa, arnaıy oryndarǵa habarlasyp, kómek suraýǵa tolyq quqyly ekenin bilýi abzal», - dedi Mádına Bektenova.