Qazaqstanda volonterlik qozǵalysqa 50 myńnan astam adam tartylǵan - Álııa Ǵalymova
— 2020 jyl Qazaqstandaǵy volonterler jyly dep jarııalanǵany belgili. Volonterlikti memlekettik deńgeıde moıyndaýdyń aldynda qandaı jumys atqaryldy?
— «100 qadam» Ult jospary aıasynda 2016 jyly volonterler qyzmeti týraly arnaıy zań qabyldandy. Bul zań alǵash ret elimizde volonterliktiń turaqty, júıeli damýynyń irgetasyn qalady deýge bolady. Osy sátten bastap volonterlik bastamalar zańnamalyq negiz ben ornyqty damýǵa ıe boldy. Volonterlik uıymdardyń ózderi atap ótkendeı, Memleket basshysy Qasym-Jomart Kemeluly Toqaev ózine ótinish bildirgen birqatar volonterlik uıymdardyń bastamasyn qoldap, turaqty damý maqsatynda Volonterler jylyn jarııalaý týraly ıdeıany qoldady.
— Búginde Qazaqstanda volonterler qozǵalysy qalaı damýda? Ótken jyldyń qorytyndysy qandaı? Qandaı jobalardy erekshelep aıtýǵa bolady?
— Jalpy, statıstıkany qaraıtyn bolsaq, volonterler qozǵalysy qazirgi tańda Qazaqstanda qarqyndy damyp keledi. Eger 2017 jyly 100-ge jýyq uıym belsendi áreket etse, búgingi tańda 200-den astam uıym ózderiniń volonterlik qyzmetin júzege asyrýda. Budan ózge, jekelegen bastamashylyq toptar bar ekenin atap ótý qajet. Jalpy, bizdiń málimetterimiz boıynsha, volonterler qozǵalysyna 50 myńnan astam adam tartylǵan.
Men birneshe jyldar boıy toqtamaı jumys istep kele jatqan turaqty jobalardy atap ótkim keledi. Olardyń biri — Aqpeıildiler klýby (Klýb dobrıakov). Ol elimizdiń barlyq óńirinde — árbir qalada, árbir eldi mekende jumys isteıdi. Erikti jastar kúndelikti mezettik kómekti qajet etetin adamdarǵa kómektesedi. Volonterler jyldam birigip, qandaı kómek qajet ekenin anyqtap, azamattardyń belgili bir sanattaryna kómektesedi.
Sondaı-aq búgingi tańda 2 myńnan astam adamdy qamtıtyn «28 petel» klýbyn atap ótkim keledi. Elimizdiń barlyq aımaqtarynda Klýb bólimsheleri bar. Oǵan qosa, bul qozǵalys basqa elderge de — Ázerbaıjan, Reseı, Baltyq jaǵalaýy elderinde taralǵan. Salmaǵy 500 gramm jáne odan joǵary shala týǵan balalarǵa arnalǵan 130 myńnan astam kıim jıyntyǵy toqyldy. Bul Klýb áleýmettik, jas aıyrmashylyǵy, demografııalyq mártebesi ár túrli adamdardyń basyn qosady. Shala týǵan balalarǵa arnalǵan kıimderdi toqıtyn tek áıel adamdar emes, er azamattar da bar.
Biz jelilik qurylym dep ataıtyn Klýb bar. Bul — joǵalǵan adamdardy izdeýmen aınalysatyn «Kóshbasshy» (Lıder) uıymy. Bólimsheleri Óskemen men Nur-Sultan qalalarynda bar.
Sonymen qatar, «Men — almatylyqpyn» (ıA — almatınets) qozǵalysyn atap ótkim keledi. Arys qalasynda qaıǵyly oqıǵa oryn alǵan kezde, dál osy volonterler uıymy alǵashqylardyń biri bolyp ún qatyp, Arys turǵyndaryna alǵashqy kómekti dál osy qozǵalys kórsetti.
Sondaı-aq men elimiz boıynsha 80-nen astam volonterlik uıymdy biriktiretin Ulttyq volonterler jelisi uıymyn atap ótkim keledi. Olardyń da birqatar qyzyqty jobalary bar. Atap aıtqanda, óte mańyzdy jáne salmaqty «Jeńis» jobasy. Bul – Uly Otan soǵysynyń ardagerlerine kómek kórsetý.
— Elimizdegi volonterler qozǵalysy qandaı baǵyttar boıynsha damıtyn bolady?
— Biz volonterlikti damytý boıynsha jeti negizgi baǵytty iriktep aldyq. Bul – bilim berý, medıtsınalyq, ekologııalyq volonterlik, ómirlik qıyn jaǵdaıǵa tap bolǵan adamdarǵa tálimgerlik, tehnogendik apattardy, tótenshe jaǵdaılardy joıý kezindegi eriktilik, qart adamdarǵa, arnaıy kútim kórsetiletin mekemelerde júrgen adamdarǵa, erekshe qajettilikteri bar adamdarǵa kómek kórsetý, sondaı-aq rýhanı-mádenı jáne tarıhı qundylyqtardy saqtaý boıynsha volonterlik.
Biz bilim berý volonterligi aıasynda barlyq óńirlerden eriktiler aýyldyq jerlerge shyǵyp, aýyl mektepteriniń balalaryna pánder boıynsha olımpıadalarǵa daıyndalýǵa, UBT-ny sátti tapsyrýǵa jáne mejelik baqylaýlarda jaqsy kórsetkish kórsetýge kómektesetin bolady dep boljaımyz. Volonterler kompıýterlik tehnologııalar, robotty tehnıka jáne basqa da ınnovatsııalyq baǵyttar boıynsha jańa daǵdylardy úırete alady. Biz «Birgemiz. Bilim» jobasy aıasynda árbir óńirde aýyl mektepteriniń 1000 oqýshysynan — barlyǵy 14 myń oqýshy eriktiler tarapynan osy kómekpen qamtylatyn bolady, olar bilim deńgeıin arttyrýǵa kómektesedi.
Medıtsınalyq volonterler aıasynda eriktiler hospısterde de, onkologııalyq ortalyqtarda da jumys isteıtin bolady. Máselen, bizde Atyraý qalasynan Arman Qasymov munaı kásipornynda vahtalyq ádispen jumys isteı otyryp, bos ýaqytynda (eki apta, ol eńbek vahtasynda emes) jedel medıtsınalyq járdem brıgadasynyń quramynda jumys istep kómekteskeni sııaqty jaqsy faktiler bar. Ol medıtsına qyzmetkerlerine de, azamattarǵa da kómektesedi. Osyndaı mysaldardy nasıhattap, barshaǵa kórsetip, halyqty volonterlik qyzmetke tartatyn bolamyz.
Sondaı-aq biz óte bir aýqymdy baǵytty kórip otyrmyz — bul tehnogendik apattardy, tótenshe jaǵdaılardy joıý kezindegi eriktilik. Eger mundaı jaǵdaılar oryn alsa, azamattarymyz, volonterlarymyz tabıǵı apat nemese tehnogendi apatqa jumyldyrylyp, qarsy turýǵa daıyn bolady.
Biz úshin taǵy bir mańyzdy baǵyt – «Qamqor». Osy baǵyt aıasynda eriktiler qart adamdarǵa, arnaıy kútim jasalatyn mekemelerde jatqan adamdarǵa, erekshe qajettilikteri bar jandarǵa kómektesetin bolady.
Qazirgi tańda Qazaqstanda ekologııalyq volonterlik, ómirlik qıyn jaǵdaıǵa tap bolǵan adamdarǵa tálimgerlik — «Birgemiz. Sabaqtastyq» jobasy belsendi damyp keledi. Sondaı-aq rýhanı-mádenı jáne tarıhı qundylyqtardy saqtaý jónindegi «Asyl mura» baǵyty qarqyndy damıtyn bolady.
— Memleket basshysy eriktilerdi daıarlaýdyń bilim berý ortalyqtaryn ashý, áleýmettik jelilerde volonterlik ınfraqurylymyn qurý qajettigin atap ótti. Osy baǵyttar boıynsha qandaı jumystardy atqarý josparlanyp otyr?
— Mınıstrlik «Qazvolunteer.kz» platformasyn qurdy. Bul platforma volonterlik uıymdar men jobalardy izdestirýdi jeńildetý úshin qurylǵan. ıAǵnı, erikti bolǵysy keletin kez kelgen adam osy platformaǵa tirkele alady. Volonterlik uıymdar, organdar nemese mekemeler jobaǵa qandaı da bir baǵyt boıynsha volonterdi shaqyra alady. Volonter ózine júktelgen fýnktsııalar men mindetterdi oryndaǵan jaǵdaıda ony shaqyrǵan organ volonterdiń jumysyn baǵalaı alady. Ári qaraı, eriktiniń portretine qaraı otyryp, kez kelgen basqa uıym burynǵy tájirıbesi men burynǵy volonterlik uıymnyń baǵasyn eskere otyryp, ony basqa jobalarǵa shaqyra alady.
— Qazaqstandyq volonterdiń portretin sýretteı alasyz ba? Onyń boıynda qandaı negizgi qasıetter bolýy kerek?
— Volonterler – bul tek jastar degen taptaýryndy seıiltetin shyǵarmyn. Búgingi tańda, bizdiń málimetterimizshe, eriktiler – bul 35-40 jastaǵy óte belsendi azamattyq ustanymy bar tulǵa. Kásibı tájirıbesi, jumys orny, bilimi bar. Volonterler – bul eń aldymen óz taǵdyryna, óz ólkesiniń taǵdyryna, jalpy qorshaǵan ortasyna nemquraıly qaramaıtyn jandar. Árıne, volonterler – bul meıirimdi, qaıyrymdy adamdar, sózben emes, ispen jaqyndaryna, qoǵamǵa kómek kórsetýge, qorshaǵan ortany, óz elin jaqsy jaqqa qaraı ózgertýge daıyn azamattar.
— Elimizde is-sharalarǵa óz erkimen qatysatyn qansha volonter bar? Bolashaqta Qazaqstanda eriktiler qozǵalysyn qansha adam qamtı alady?
— Árıne, jekelegen is-sharalarǵa kóptegen adamdar tartylýy múmkin. Mysaly, Ekspo-2017 kórmesine shamamen 7 myń volonter tartyldy. Biz sandarǵa jumys istemeımiz. Biz úshin volonterliktiń júıeli jáne turaqty damýyna yqpal etý mańyzdy. Volonterler turaqtylyǵy degenimiz ne? Bul – adamnyń belgili bir ýaqytty, bir-eki saǵatyn apta saıyn volonterlik qyzmetke bólýi. Kóptegen adamdardy jumyldyrýǵa bolady. Máselen, volonterlik uıymdardyń ózderi 6 jyl ishinde Aqpeıildiler klýby (Klýb dobrıakov) 300 myńǵa deıin eriktini tartqanyn aıtady. Degenmen, bul rette turaqty eriktiler, ıaǵnı turaqty negizde volonterler qyzmetin júzege asyratyndar sany shamamen 10 myń adam. Jalpy, biz Qazaqstanda volonterliktiń bolashaǵy zor ekenin jáne azamattardyń máselelerdi sheshý úshin birigýge, óz tájirıbesimen, ýaqytymen, daǵdylarymen bólisýge daıyn bolǵan kezde pozıtıvti jumyldyrý deńgeıi óte joǵary ekenin kórip otyrmyz. Qazir qoǵamda osyndaı joǵary suranys bar. Oǵan qosa, eger memleket tarapynan tıisti jaǵdaılar jasalatyn bolsa, biz volonterliktiń osyndaı úlken keleshegi bolady dep oılaımyz. Biz qazir eń jaqsy mysaldar men tájirıbelerdi kótermeleý, kópshilikke kórsetý, volonterlik qyzmet tájirıbesin taratý túrinde moraldyq yntalandyrýǵa jaǵdaı jasap jatyrmyz.
Aıta keterligi, baǵyttardyń biri – korporatıvtik volonterlikti damytatyn bolamyz. Bul bıznes-ortadaǵy volonterlik. Ol qazirdiń ózinde qazaqstandyq kompanııalarda, sheteldik qatysýmen jumys isteıtin kompanııalarda bar. Biz atalǵan jaqsy tájirıbeni qazaqstandyq bıznes-kompanııalar shaǵyn jáne orta bızneske kórsetse eken deımiz. Bıznestiń volonterlik bastamamen qoǵam úshin qandaı paıdaly daǵdylardy engize, kómektese alatynyn kórsetkimiz keledi.
— Halyq arasynda volonterlik bastamalar qalaı yntalandyrylatyn bolady? Qandaı josparlardy baıqadyńyz? Erikti stýdentter qandaı syıaqyǵa ıe bola alady?
— Birneshe aspekti bar. Volonterdiń eńbegi – aqysyz eńbek. Sonymen qatar, biz volonterlik múldem aqshany qajet etpeıdi degen ańyzdy seıiltkimiz keledi. Alaıda, eriktiler nemese volonterlik uıymdar jumsaǵan shyǵyndarǵa qarajat qajet. Belgilengen jerge barý úshin belgili-bir qarajat qajet. Volonterlik qyzmet sheńberinde osyndaı shyǵyndar bolady. Eger biz janýarlarǵa arnalǵan panadaǵy volonterlik eńbek týraly aıtatyn bolsaq, munda janýarlar úshin azyq qajet.
Іzdeýshiler úshin kommýnıkatsııa quraldary – ratsııalar, kólik quraldary, taný kıimderi — keýdesheler qajet. Sonymen qatar, ár óńirde ótkiziletin «Jańa bastama» baıqaýy uıymdastyrylady. Ár óńirden 10-ǵa jýyq volonterlik bastamalar iriktelip alynady, olar moraldyq jáne materıaldyq jaǵynan yntalandyrylady. Materıaldyq turǵydan — volonterge nemese volonterlik uıymǵa qajetti ár túrli shyǵystarǵa arnalǵan shyǵyndar yntalandyrylady. Biz mundaı kótermeleý volonterler uıymy, bastamalar nemese eriktiler úshin shamamen 1 mln teńgeni quraıdy dep kútemiz. Jumys jaqyn arada uıymdastyrylady.
Volonterlermen qarym-qatynas ornatqan kezde, biz olardan qandaı kótermeleý, yntalandyrý túri olar úshin mańyzdy ekenin suraımyz. Biz úshin jaǵymdy jańalyq jáne tosyn syı bolǵany volonterlerdiń olarǵa moraldyq yntalandyrý jáne kótermeleý, olardy baıqap, nazar aýdaryp, olar týraly adamdarǵa kóbirek jetkizý mańyzdy ekenin aıtqany boldy. Sondyqtan biz jyl qorytyndysy boıynsha yntalandyrý maqsatynda «Jyldyń úzdik volonteri» syılyǵyn belgileýdi josparlap otyrmyz.
Bir jyl aıasynda biz, sondaı-aq, ózimizdiń volonterlik uıymdar tájirıbemen almasyp, qazaqstandyq tájirıbe týraly aıtýy úshin shetelge iri suhbat alańdaryna, volonterlik konferentsııalarǵa shyǵa alýy úshin birneshe múmkindikterdi qarastyrmaqshymyz. Mysaly, aǵymdaǵy jyldyń shilde aıynda Nıý-Iorkte volonterlik máseleleri boıynsha úlken jahandyq tehnıkalyq keńes ótedi dep josparlanyp otyr. Biz Qazaqstan óziniń volonterlik qyzmetiniń tájirıbesin tanystyrady dep boljap otyrmyz jáne birqatar volonterlik uıymdardyń da osyndaı iri jobalarǵa qatysqanyn qalaımyz. Sonymen qatar, bıyl Dýbaıda Ekspo-2020 úlken kórmesi uıymdastyrylady. Qazir olar álemniń barlyq elderinen eriktilerdi shaqyryp jatyr. Meniń oıymsha, Qazaqstanda Ekspo uıymdastyrý tájirıbesi mol elimizdiń eriktileri munda eleýli segment bolady.
— Volonterlik qyzmettiń rólin arttyrý boıynsha qandaı sharalar qolǵa alynýda? Volonterlikti orta statıstıkalyq qazaqstandyq úshin qalaı tartymdy etýge bolady?
— QR Bilim jáne ǵylym mınıstrligi ótken jyly bizdiń mınıstrlikpen birlesip áleýmettik stýdenttik nesıe jobasyn iske qosty. Volonterlik qyzmetke tartylǵan, belsendi aralasatyn kúndizgi oqý formasyndaǵy joǵary oqý oryndarynyń stýdentterine áleýmettik stýdenttik kredıttiń mynadaı túrleri usynylady: 1) 20 saǵattyq qyzmeti úshin 20 000 teńgege kredıt; 2) 50 saǵat qyzmeti úshin 50 000 teńgege kredıt. Stýdent stıpendııaǵa ústeme aqy túrinde nemese eger ol aqyly negizde oqyp jatsa, osy stýdenttik vaýcher nemese óz oqýyn tóleýge kredıt berý túrinde yntalandyrylýy múmkin. Bul stýdentter bizdiń «Qazvolunteer.kz» platformasyna tirkelýi qajet. «Psıhologııa», «Pedagogıka» mamandyqtarynyń stýdentteri bes áleýmettik baǵyt boıynsha qyzmet kórsete alady, olar — áleýmettik pedagog, devıantty minez-qulyqty balalarǵa kómek kórsetetin pedagog, repetıtorlyq qyzmet kórsetetin volonterler, bos ýaqytty uıymdastyrýshylar yntalandyrylýy múmkin. Bul jyl osyndaı negizgi messedjben — jaqsy ister jyly retinde ótedi. Bul shaǵyn ǵana is bolýy múmkin. Degenmen, shaǵyn isterden bir úlken is qalyptasady. Biz osy jyl ishinde adamdar birigip, yntymaqtasyp, bir-birine senip, aq peıilmen, ózderiniń naqty, shaǵyn isterimen óz ólkesine, óz Otanyna degen súıispenshiligin kórsetkenin qalaımyz. Bul jyl barlyq bastamalar úshin óte jaqsy jyl jáne jalpy alǵanda, alǵa basyp kele jatqan ıgi isterdiń damýynyń tıimdi joly dep oılaımyn. Men jaqsy ister jalǵasyn tabaryna senimdimin. Osy jyly barlyq ıgi ister bizdiń belsendi, meıirimdi azamattar, volonterlik uıymdardyń arqasynda geometrııalyq progressııada ósetin bolady dep úmittenemin.
— Suhbat bergenińiz úshin alǵys aıtamyz!