Qazaqstanda saılaýaldy úgit jumystary bastaldy
Aıta keterligi, bul jolǵy Konstıtýtsııalyq merzimge saı ótkizgeli otyrǵan Májilis saılaýyna elimizde tirkelgen 5 saıası partııa, atap aıtqanda, «Aýyl» halyqtyq-demokratııalyq patrıottyq partııasy, «Nur Otan» partııasy, «ADAL» saıası partııasy, Qazaqstannyń «Aq jol» demokratııalyq partııasy, «Qazaqstannyń Halyq partııasy» kandıdattardyń partııalyq tizimderin usynyp, olardyń barlyǵyn elimizdiń Ortalyq saılaý komıssııasy tirkedi. Barlyǵy 312 kandıdat, onyń ishinde: «Aýyl» halyqtyq-demokratııalyq patrıottyq partııasynan 19; «Nur Otan» partııasynan 126; «ADAL» saıası partııasynan 16; Qazaqstannyń «Aq jol» demokratııalyq partııasynan 38 jáne «Qazaqstannyń Halyq partııasynan» 113 adam.
Partııalyq tizimder boıynsha Parlament Májilisi saılaýynda daýys berýdi ótkizý kezindegi jerebe qorytyndysy boıynsha saılaý bıýlletenindegi saıası partııalardyń ataýlary mynadaı tártippen ornalastyrylatyn bolady:
1. «Qazaqstan Halyq partııasy» qoǵamdyq birlestigi.
2. «Nur Otan» partııasy» qoǵamdyq birlestigi.
3. «Aýyl» Halyqtyq-demokratııalyq patrıottyq partııasy» qoǵamdyq birlestigi.
4. «Aq jol» Qazaqstannyń demokratııalyq partııasy» qoǵamdyq birlestigi.
5. «ADAL» saıası partııasy» qoǵamdyq birlestigi.
Sonymen qatar 2020 jylǵy 1 jeltoqsandaǵy jaǵdaı boıynsha Saılaýshy azamattardyń biryńǵaı elektrondyq tizilimine sáıkes Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy saılaýshylardyń jalpy sanynyń bir paıyzy rezervin qosa, daıyndalýǵa jáne saılaý ýchaskelerine jetkizilýge tıis saılaý bıýlletenderiniń sany partııalyq tizimder boıynsha saılanatyn Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtattaryn saılaý boıynsha 12038433 (on eki mıllıon otyz segiz myń tórt júz otyz úsh) danany quraıtyn bolyp belgilendi.
Al endi saılaý aldy úgit jumysyna keler bolsaq, «Qazaqstandaǵy Saılaý týraly» Konstıtýtsııalyq zańnyń 28-babyna sáıkes, memleket azamattarǵa, qoǵamdyq birlestikterge Qazaqstan Respýblıkasynyń osy Konstıtýtsııalyq zańyna, ózge de zań aktilerine sáıkes belgili bir kandıdatty, saıası partııany jaqtap ne qarsy kedergisiz saılaý aldyndaǵy úgit júrgizý quqyǵyna kepildik beredi. Saılaý qorlaryn qurmaıtyn azamattar, qoǵamdyq birlestikter qarjylandyrýdy talap etpeıtin saılaý aldyndaǵy úgit júrgizýge quqyly. Partııalyq tizimderdi tirkeý merzimi aıaqtalǵan kezden bastap, úgit naýqany aıaqtalǵanǵa deıin kandıdattardyń, partııalyq tizimin usynǵan saıası partııalardyń ózderiniń saılaý aldyndaǵy baǵdarlamalaryn baspasózde jáne basqa da buqaralyq aqparat quraldarynda úgitteýge jáne nasıhattaýǵa quqyǵy bar. Kandıdattardyń, partııalyq tizimderin usynǵan saıası partııalardyń saılaý aldyndaǵy úgit júrgizýi úshin buqaralyq aqparat quraldaryna qol jetkizýiniń teń jaǵdaıyna kepildik beriledi.
Memleket kandıdattarǵa óz baǵdarlamalarymen buqaralyq aqparat quraldaryna shyǵý úshin qarajattyń teń bólinýine kepil bolady. Buqaralyq aqparat quraldaryna shyǵý úshin kandıdattarǵa qarajat bólý tártibi men kólemin Ortalyq saılaý komıssııasy aıqyndaıdy. Májilis depýtattyǵyna kandıdattardyń partııalyq tizimderin usynǵan saıası partııalar Ortalyq saılaý komıssııasy uıymdastyratyn saılaý aldyndaǵy televızııalyq pikirsaıystarǵa qatysýǵa quqyly. Ortalyq saılaý komıssııasy aıqyndaıtyn saılaý aldyndaǵy pikirsaıystardy ótkizý tártibi men sharttary birdeı bolýǵa jáne belgili bir kandıdatqa nemese saıası partııaǵa artyqshylyq jasamaýǵa tıis.
Buqaralyq aqparat quraldary tirkelgen kandıdattarǵa jáne partııalyq tizimderin usynǵan saıası partııalarǵa sharttyq negizde efır ýaqytyn, baspasóz betinen oryn beredi. Kandıdattarǵa jáne partııalyq tizimderin usynǵan saıası partııalarǵa buqaralyq aqparat quraldarynda efır ýaqytyn, baspasóz betinen oryn berý týraly sharttyń talaptary belgili bir kandıdatqa, saıası partııaǵa artyqshylyq jasamaýǵa tıis. Efır jáne baspasóz betinen oryn bergeni úshin tólemniń mólsheri, sharttary men tártibi týraly málimetterdi tıisti buqaralyq aqparat quraly saılaý aldyndaǵy úgit júrgizý bastalardan keminde bes kún buryn habarlaýǵa jáne jarııalaýǵa, sondaı-aq olar Prezıdentti jáne Parlament depýtattaryn saılaý kezinde – Ortalyq saılaý komıssııasyna, máslıhattar depýtattaryn jáne ózge de jergilikti ózin-ózi basqarý organdarynyń múshelerin saılaý kezinde ózge de aýmaqtyq saılaý komıssııalaryna usynylýǵa tıis.
Ortalyq jáne aýmaqtyq saılaý komıssııalarynyń ınternet-resýrstaryna buqaralyq aqparat quraldary usynǵan efır jáne baspasóz betinen oryn berý tóleminiń mólsheri, sharttary men tártibi týraly málimetter ornalastyrylady. Buqaralyq aqparat quraldary efır jáne baspasóz betinen oryn berý tóleminiń mólsheri, sharttary men tártibi týraly málimetter jarııalanǵanǵa deıin kandıdattardyń, partııalyq tizimderin usynǵan saıası partııalardyń úgit materıaldaryn ornalastyrý, taratý úshin efır ýaqytyn, baspasóz betinen oryn bere almaıdy.
Saılaý aldyndaǵy úgit kezeńinde kandıdattardyń, partııalyq tizimderin usynǵan saıası partııalardyń saılaý aldyndaǵy úgitine baılanysty merzimdi baspasóz basylymynyń taralymy barlyq kandıdattar, partııalyq tizimderin usynǵan saıası partııalar úshin birdeı bolýǵa tıis.
Buqaralyq aqparat quraly kandıdattardyń, partııalyq tizimin usynǵan saıası partııanyń birine efır ýaqytyn, baspasóz betinen oryn bólýge bergen kelisimi basqa kandıdattarǵa, partııalyq tizimderin usynǵan saıası partııalarǵa efır ýaqytyn, baspasóz betinen oryn bólýge kelisim berýi bolyp tabylady.
Kandıdattardyń jáne partııalyq tizimderin usynǵan saıası partııalardyń buqaralyq aqparat quraldaryna shyǵý kezektiligi jazbasha ótinishterdiń kelip túsý retimen ne eger ótinishter bir mezgilde kelip tússe, jerebe boıynsha belgilenedi.
Kandıdattardyń televızııa men radıoda sóılep jatqan sózderin bólýge jáne sóılegen sózderinen keıin ile-shala, sondaı-aq baspasóz basylymdaryndaǵy sózderinen keıin sol nómirde túsinikteme jasaýǵa tyıym salynady.
Jergilikti atqarýshy organdar tıisti saılaý komıssııalarymen birlesip barlyq kandıdattar úshin úgittik baspa materıaldaryn ornalastyrý úshin oryn belgileıdi jáne olardy stendtermen, taqtalarmen, tuǵyrlyqtarmen jaraqtandyrady. Úgittik baspa materıaldary barlyq kandıdattar úshin teń quqyqtar qamtamasyz etetin jaǵdaıda ornalastyrylady. Kandıdattar úgittik baspa materıaldaryn tıisti obekt ıesiniń ruqsatymen ózge de oryndarda ilip qoıýǵa quqyly. Úgit materıaldaryn eskertkishterge, eskertkish tuǵyrlarǵa, tarıhı, mádenı nemese sáýlettik qundylyǵy bar úıler men ǵımarattarǵa, sondaı-aq daýys berýge arnalǵan úı-jaılarǵa ilip qoıýǵa tyıym salynady.
Kandıdattar, partııalyq tizimderin usynǵan saıası partııalar óz saılaý qorlarynyń qarajaty esebinen buqaralyq aqparat quraldaryna shyǵýǵa, saılaý aldyndaǵy jarııa is-sharalardy ótkizýge, qosymsha úgit materıaldaryn shyǵarýǵa baılanysty shyǵyndardy tóleýge, sondaı-aq kólik jáne issapar shyǵystarynyń ornyn toltyrýǵa quqyly. Bul maqsatqa kez kelgen basqa kózderden ózge aqsha tartýǵa, saılaý naýqany barysynda kandıdattar paıdalanatyn, kandıdattardyń saılaý qorlary qarajatynan aqysy tólenbegen jeke jáne zańdy tulǵalardyń kez kelgen taýaryn, jumysy men qyzmetin qabyldaýǵa, atalǵan jeke jáne zańdy tulǵalarǵa osy qyzmetterdiń kórsetilgeni úshin kandıdat tarapynan járdemniń kez kelgen túrine tyıym salynady.
Saılaý bolatyn kúni, ıaǵnı 10 qańtarda jáne onyń qarsańyndaǵy kúni, demek 9 qańtarda kez kelgen úgitke tyıym salynady. Saılaý komıssııalarynyń úı-jaılarynan jáne daýys berýge arnalǵan úı-jaılardan tys jerlerde burynnan ilýli turǵan baspa úgit materıaldaryn sol oryndarynda qaldyrýǵa ruqsat etiledi. Internet jelisinde buryn ornalastyrylǵan úgit materıaldaryn burynǵy oryndarynda qaldyrýǵa bolady. Biraq, buryn ornalastyrylǵan materıaldardy ınternet-resýrstardyń basty betterine shyǵarýǵa jol berilmeıdi.