Qazaqstanda qaryz alýshylardy ońaltýdyń jańa tetigi iske qosylady
QR Qarjy naryǵyn retteý jáne damytý agenttigi tóraǵasynyń orynbasary Nurlan Ábdirahmanov bul saladaǵy saıasat bankterdiń de, qaryz alýshylardyń da shekten tys kredıttik táýekelderin boldyrmaýǵa, bankterdi táýekeli az qaryz sanattaryna qaıta beıimdeýge jáne qazaqstandyqtardyń jınaqtalǵan boryshtyq júktemesiniń ósýin shekteýge baǵyttalǵanyn atap ótti.
Ábdirahmanovtyń aıtýynsha, merzimi ótken boryshtyń ósýine jol bermeý úshin 2020 jylǵy 1 qańtardan bastap kepilsiz tutynýshylyq qaryzdar men mıkrokredıtter boıynsha aıypaqylar men komıssııalardy esepteýge tyıym salý túrinde retteý sharalary qabyldandy.
Bul merzimi 90 kúnnen asqan bereshegi bar azamattarǵa qatysty.
Sondaı-aq, tutynýshylyq kredıtteýdiń shamadan tys ósýine jol bermeý jáne kepilsiz qaryzdar boıynsha halyqty kredıttik táýekelderden qorǵaý maqsatynda tabysy kúnkóris deńgeıinen tómen azamattarǵa qaryz berýge tyıym salyndy.
«Sonymen birge, ótken jyldan bastap retteýshi boryshtyq júktemeniń koeffıtsıentin belgiledi, oǵan sáıkes, eger kredıt boıynsha tólemder qaryz alýshynyń aı saıynǵy kirisiniń 50%-ynan assa, bankter men mıkroqarjy uıymdarynyń qaryz alýshylarǵa tutynýshylyq qaryzdar berýine tyıym salynady. Bul rette bankter men mıkroqarjy uıymdary qaryz alýshylardyń tólem qabilettiligin kirister men múlik týraly senimdi málimetter negizinde baǵalaýy qajet bolady. Munymen qosa, bankter men MQU-nyń tutynýshylyq kredıtterdi shamadan tys berýine jol bermeý úshin kapıtal rezervin 150%-dan 300%-ǵa eki esege kóbeıtý túrinde bankterdiń menshikti kapıtalynyń tutynýshylyq kredıtterge jetkiliktilik koeffıtsıentteri ulǵaıtyldy», - degen derekter keltirdi agenttik tóraǵasynyń orynbasary.
Qabyldanǵan sharalar nátıjesinde bankterdiń táýekel tábeti tómendegen.
Menshikti kapıtalǵa júkteme ortasha alǵanda, tutynýshylyq qaryzdar boıynsha 140%-dan 150%-ǵa deıin ósti, ataýly áleýmettik kómek alýshy qaryz alýshylar sany 112 myń adamǵa deıin 53%-ǵa tómendedi, tutynýshylyq qaryzdardyń jalpy ósý qarqyny 4,3%-ǵa deıin tústi.
«Bul rette, tutynýshylyq qaryzdar boıynsha 90 kúnnen astam merzimi ótken bereshektiń deńgeıi 6,9%-ǵa deıin tómendedi, málimet boıynsha, 2019 jyly bul tsıfr 8,6% boldy. Halyqty kredıtteýdiń negizgi ósýi ıpotekalyq qaryz esebinen boldy, olardy berý kólemi 2020 jyly 34,3%-ǵa ósti», - dedi spıker.
Sonymen qatar ol agenttik ázirlegen ońaltýdyń jańa tetigi týraly aıtyp berdi.
Eger 90 kúnnen astam merzimi ótken kredıt ótelgen bolsa, ol qaryz alýshyǵa «ońaltylǵan» mártebesin berýdi kózdeıdi, biraq bul rette bankter júıesi jańa qaryzdar berýden bas tarta otyryp, mundaı azamattardy táýekeli joǵary dep tanıdy.
«Ońaltýdyń jańa tetigi qaryz alýshyǵa kredıttik bıýro júıesindegi «ońaltylǵan» mártebesin berýdi kózdeıdi. Bul mártebe azamattardyń bankter jáne basqa kredıtorlar aldyndaǵy ózderiniń mindettemelerin adal oryndaýǵa bastama bolyp tabylady. Mártebeni alý úshin qandaı da bir qujattar qajet emes, protsedýrany kredıttik bıýro merzimi ótken boryshty ótegennen keıin 12 aı ótken soń jáne osy kezeńde ózge merzimi ótken bereshek bolmaǵan kezde júrgizedi», - dedi Ábdirahmanov.
Agenttik tóraǵasynyń orynbasary merzimi ótken bereshegi tolyq emes, tek ishinara ótelgen qaryz alýshylardyń basqa sanaty týraly da aıtyp berdi.
Bankter árbir osyndaı qaryz alýshymen keıinnen óteýdiń neǵurlym yńǵaıly kestesimen ońaltý josparyn jasaý úshin onyń tólem qabilettiligin baǵalaý boıynsha jeke jumys júrgizetin bolady.
Tıisinshe, mundaı qaryz alýshylar «ońaltylǵan» mártebesin alý ońaltý josparyn oryndaǵan jaǵdaıda jáne sońǵy 12 aıda ózge merzimi ótken bereshek bolmaǵan kezde múmkin bolady.
Alǵan sátten bastap kredıtterin ótemegen qaryz alýshylar sanaty úshin de jańalyqtar bar.
Olarǵa problemalyq bereshekti retteýdiń sotqa deıingi jańa tártibi qoldanylatyn bolady.
«Sottarǵa júktemeni jedel sheshý jáne azaıtý úshin Agenttik sotqa deıingi retteýdiń biryńǵaı quqyqtyq rejımin engizýdi kózdeıtin zańnamalyq normalardy ázirledi. Jańa tártip sheńberinde bankter osyndaı qaryz alýshylardyń tólem qabilettiligin baǵalaý jóninde jeke jumys júrgizýge jáne ońtaılandyrylǵan borysh júktemesi men boryshty óteýdiń jańa kestesin qamtıtyn kredıtor men qaryz alýshy úshin ózara qolaıly ońaltý josparyn jasaýǵa mindetti bolady. Zańnamalyq túzetýlerdi qabyldaý eki esege – 180 kúnnen 90 kúnge deıin qaryz alýshylardyń ótinishterin qaraý jáne olardyń problemalyq bereshekterin retteý merzimderin qysqartýǵa múmkindik beredi», – dedi agenttik ókili.