Qazaqstanda fýtboldy damytý áleýeti aımaqtarda - V. Katkov
Táýelsiz Qazaqstannyń fýtboly búginde qandaı dárejede? Ulttyq qurama komanda qashan jeńis tuǵyrlarynan kórinedi? Oǵan alǵysharttar bar ma? QazAqparat tilshisi osy jáne ózge de suraqtarǵa jaýap izdep, «Qaırat» komandasynyń ardageri, kezinde balalar-jasóspirimder fýtboly salasynda talaı jyl eńbek etken, Qazaqstannyń eńbek sińirgen jattyqtyrýshysy, Qazaqstan fýtbol federatsııasynyń Almatydaǵy ókildiginiń dırektory Katkov Vıktor Georgıevıchti áńgime tartqan edi. - Vıktor Georgıevıch, taıaýda Halyqaralyq fýtbol federatsııasy óziniń álemdik reıtınginde Qazaqstannyń ulttyq qurama komandasyn 6 satyǵa tómendetip, 124 orynnan bir-aq shyǵardy. Bul ádil kórsetkish pe? - Árıne bul bekerge kórsetilmeıdi. Mysaly, Azııa konfederatsııasynda oınaıtyn, biraq reıtıng boıynsha bizden joǵary turǵan qurama komandalar bar. Biraq endi soǵan qarap, olardyń oıyn deńgeıi bizden joǵary dep aıtýǵa bolmaıdy ǵoı! Olar da álem chempıonatyna baryp jatqan joq. Osy jurt Eýropalyq ÝEFA reıtıngin nege kórmeıdi? Biz sol ÝEFA sheńberinde oınaımyz. Biz munda 54 eldiń ishinde 34 oryndamyz. Bul jaman kórsetkish emes. Fýtbol Qazaqstanda baıaý bolsa da kezeń-kezeńmen damyp keledi. Kóp uzamaı nátıje bolatyndyǵyna senimim mol. Qazir jas erekshelikterine baılanysty ár túrli qurama komandalarymyzdyń daıyndyqtaryna qarjy qomaqty bóline bastady. Budan 5-6 jyl buryn mysaly, 17 jasqa deıingi fýtbolshylardan quralǵan qurama komanda Eýropa birinshiliginiń irikteý kezeńinde bir-aq ret oqý-jattyǵý jıynyn ótkizgen kezderi boldy. Qazir jaǵdaı múldem basqasha. Ulttyq qurama komandanyń buryn bazasy joq bolatyn. Qazir ol ashyldy, jumys istep jatyr. Mundaı baza tipti Reseıde de joq. Qazaqstanda ulttyq qurama komandalar ınstıtýty quryldy. ıAǵnı 16, 17, 18, 19, 20, 21 jasqa deıingi jáne ulttyq qurama komandalardyń ınfraqurylymy jasalynǵan. Demek, bolashaqta jaqsy nátıjelerge qol jetkizemiz degen úmittemin. Bıyl naýryz aıynda Astanada tuńǵysh ret ÝEFA-nyń 38-shi kongressi ótti. Onda Eýropadaǵy jáne Qazaqstandaǵy fýtboldyń damý bolashaǵy jan-jaqty talqylandy. Bul basqosý Qazaqstan fýtbolynyń ári qaraı damýyna úlken septigin tıgizedi degen senimdemin. Óıtkeni ÝEFA Qazaqstandy bekerge tańdaǵan joq. Bul Qazaqstanǵa degen qurmet. Qazaqstandaǵy fýtbol salasynyń damýyna oń baǵa bergeni. - Vıktor Georgıevıch, Keńes zamanynda Qazaqstannan talaı-talaı sańlaq fýtbolshylar shyqty. Mysaly, kezinde Sergeı Kvochkın olımpıadalyq qurama komandaǵa, al Seıilda Baıshaqov odaqtyq qurama komandaǵa shaqyryldy. Sol kezderi elimizde balalar-jasóspirimder fýtboly qandaı deńgeıde edi? - Ótken shaqsyz bolashaq joq qoı. Ol kezde Qazaqstannyń fýtboly elimizdiń basty komandasy Qaırattyń oıynymen baǵalanatyn. Elimizdiń barlyq óńiri Qaırat úshin jumys isteıtin. Júıe solaı edi. Oıynshylardy irikteý júıesi óte qatal boldy. Eń aldymen balalar-jasóspirimder mektepteri balalardy qabyldaıtyn. Keıin, olımpıadalyq rezervtiń mamandandyrylǵan balalar-jasóspirimder sporttyq mektepteri jumys istedi. Olardyń dárejesi joǵary bolǵandyqtan, balalardy iriktep alatyn. Sol kezde Qazaqstanda olımpıadalyq rezervtiń úsh mektebi boldy. Ekeýi Almatyda, bireýi Shymkentte. Ondaǵy fýtbol bóliminde fýtbolshylar 9 jas ereksheligi boıynsha toptarǵa bólinetin. Mine mundaı júıe óz nátıjesin berdi. - Táýelsizdiktiń alǵashqy jyldarynda Qazaqstan fýtboly, onyń ishinde balalalar-jasóspirimder mektebi de aýyr kezeńderdi bastan keshti. Mektepter taratyldy. Qazir jaǵdaı qalaı? - Elimizde balalar-jasóspirimder fýtbolyn damytýdyń 2012-2022 jyldarǵa arnalǵan tujyrymdamasy qabyldanǵan. Bul tujyrymdama Germanııa fýtbol federatsııasymen birge ázirlendi. Osy baǵdarlama qazir jumys istep jatyr. Árbir óńirde fýtbol ortalyqtary ashylýda. Kúni búginge deıin Premer-Lıgadaǵy klýbtyq komandalar janynda 13 fýtbol ortalyǵy ashyldy. Olardyń qataryna Qaırat fýtbol akademııasyn da qosyńyz. Osy ortalyqtar fýtbolshylardy 9 jas ereksheligi boıynsha irikteıdi. ıAǵnı 10 jastan 18 jasqa deıin. Bul júıe 2012 jyldan bastap jumys isteı bastady. Ortalyqtardyń jumysyn Qazaqstan fýtbol federatsııasy taǵaıyndaǵan tehnıkalyq dırektorlar rettep otyrady. Onda isteıtin balalar jattyqtyrýshylardyń jalaqasy búgingi tańda 150 myń teńgege deıin kóterildi. Barlyǵy biryńǵaı baǵdarlama boıynsha jumys istep jatyr. Onda fýtbol tórt quramdas bólikten turady. Olar: jeke tehnıka, oıyndyq sana-sezim, dene kúshi jáne psıhologııa. Odan basqa jas erekshelikterine qaraı belgilengen toptar arasynda jarystar ótip turady. Barlyǵy ÝEFA talaptary boıynsha júzege asyrylady. Qudaı qalasa, nátıje bolady. Daryndy jastar ósip keledi. Qazaqstanda fýtboldy damytý áleýeti aımaqtarda jatqandyǵyn umytpaıyq! - Vıktor Georgıevıch, aıtyńyzshy bizdiń Azııa konfederatsııasynan ketkenimiz durys sheshim boldy ma? - Árıne. Bul tarıhı sheshim boldy! Biz Azııada júremiz dep 10 jyldy bekerge jiberip aldyq. Bul fýtboldyń damýyna keri áser etti. Bul úlken qatelik edi. Salystyryp qaraıtyn bolsaq, ÝEFA-da jasóspirimder arasynda ótetin jarystar Azııa konfederatsııasyna qaraǵanda kóp. Stadıondarǵa qoıylatyn talaptar da salystyrýǵa kelmeıdi. Eýropada talap óte kúshti. Stadıondardyń ınfraqurylymyna kóp mán beriledi. Eger biz o basta ÝEFA-ǵa engenimizde kúni búginge deıin stadıondarymyz bir retke kelip qalar edi. Degenmen jumystar júrgizilip jatyr. Qazir atap óterlikteı stadıondarymyz bar. Olar qaıta jabdyqtalǵan. - Stadıondar demekshi, sońǵy kezderi Eýropadaǵy sekildi «Kúz-Kóktem» júıesine kóshý máselesi jıi aıtylyp jatyr. Qazaqstanda fýtbol maýsymy Keńes zamanynan beri «Kóktem-Kúz» júıesi boıynsha júrgizilip keldi. Endi qalaı bolmaq? - Erte me, kesh pe «Kúz-Kóktem» júıesine kóshemiz. Mysaly qarańyzshy, ulttyq qurama komanda aldaǵy jyly 25 naýryzda Eýropa birinshiliginiń irikteý týryna qatysady. Eýropada bul kezde ulttyq birinshilikter júrip jatsa, bizde oǵan daıyndyqtar endi bastalady. Bul óz kezeginde oıyn sapasyna áser etedi. Degenmen, «Kúz-Kóktem» júıesi ázirge keıinge qaldyryldy. Bir aıta ketetin jáıt, bul jerde manejder salý kózdelgen. Keıbir aımaqtarda erte kóktemde fýtbol alańdary oıyn ótkizýge áli daıyn bolmaıdy. Sondyqtan manejder kerek-aq. Olardyń syıymdylyǵy 3000 adamdyq bolsa da jetkilikti ekendigi týraly usynystar bar. Qazir keıbir óńirlerde manej salý jobalary daıyn, qarjy da bólinip qoıylǵan. - Qazaqstan birinshiliginde legıonerlerge qatysty arnaıy lımıt belgilengen. Endi árbir komanda 7 legıonerden artyq ala almaıdy. Osy jóninde pikirińiz qandaı? - 2000 jyl esime túsip otyr. Men ol kezde Qaırat-TsSKA komandasynyń jattyqtyrýshysy edim. Ótinim berý naýqanynan keıin chempıonatta 75 legıonerdiń oınaıtyny belgili boldy. 2001 jyly barlyǵy 110 legıoner boldy. Sóıtsek, olardyń kóbisi «paıdalanylǵan materıal» bolyp shyqty. ıAǵnı sheberlik deńgeılerin asa joǵary dep aıta almaımyn. Men jalpy legıonerlerge qarsy emespin. Biraq olardyń tájirıbesi, sheberligi jergilikti oıynshylardan joǵary bolýǵa tıis. Sonda jigitter solardan úırenedi. Keıin lımıt engizildi. Bul óte durys sheshim. Sonyń arqasynda biz 21 jasqa deıingi jastar qurama komandasyn saqtap qaldyq. Al búgingi tańda jańadan engizilgen talap boıynsha oıyn barysynda jasyl alańda kem degende 21 jasqa deıingi bir fýtbolshy bolýy tıis. Legıonerlerge qatysty da lımıt engizilip otyr. Komanda 7 legıonerdi málimdegenimen, naqty oıyn barysynda alańǵa 5 legıoner ǵana shyǵa alady. Endi birinshi lıgaǵa qatysty lımıtke keletin bolsaq, oıyn barysynda alańda mindetti túrde 19 jáne 20 jastaǵy eki oıynshy bolýǵa tıis. Munda komandalar 3 legıonerge deıin málimdeı alady. Degenmen, oıyn barysynda 3 legıonerdiń de alańǵa shyǵýyna ruqsat berilgen. - Vıktor Georgıevıch, búgin álem birinshiligi bastalady. Bul birinshilik nesimen erekshe? - Álem chempıonaty degen ne? Árbir fýtbolshynyń armany - ulttyq qurama komanda sapynda álem birinshiligine qatysý. Ókinishke qaraı, maǵan oǵan qatysý buıyrmady. Biraq men 2002 jyly elý jasymda álem birinshiliginiń eki jartylaı fınaldyq oıynyn stadıonnan tamashalaý baqytyna ıe boldym. Men sonda ózimdi álemdegi eń baqytty adam sezindim! Mine álem chempıonatynyń áseri! Stadıonda kórgen fýtbol men teledıdardan kórgen fýtboldyń arasy jer men kókteı. Keıbir sátterdi teledıdardan kóre almaısyń. Bul aıtyp jetkizýge bolmaıtyn erekshe sezim. Al bıylǵy chempıonatqa kelsek, ol joǵary deńgeıde óteıin dep tur. Kim jeńedi? Kýbokty kim kóteredi? Men eki komandaǵa basymdyq beremin. Olar: Ispanııa jáne Germanııa. Nege? Ispanııa 2008 jyly ádil túrde Eýropa chempıony atandy. Óıtkeni Ispanııa ózindegi fýtbol júıesin qaıta qurdy. Fýtbol akademııalary jumys isteı bastady. Balalar-jasóspirimder fýtbolyna erekshe kóńil bólindi. Mysaly Real Madrıdti kim bilmeıdi!? Biraq Ispanııa buǵan deıin Eýropa nemese álem chempıony boldy ma? Bolǵan joq. Óıtkeni legıonerler qaptap ketken edi. Keıin, fýtbol federatsııasy fýtboldy damytýǵa shyndap kiristi. Balalar-jasóspirimder mektebi, fýtbol akademııalary qarqyndy jumys istedi. Nátıjesinde 17 jasqa deıingi, keıin 21 jasqa deıingi ulttyq qurama komanda Eýropa chempıony boldy. Búginde Ispanııa qurama komandasy sapaly oıyn kórsetedi, olardyń oıyn sapasynda turaqtylyq baıqalady. Al turaqtylyq - sheberliktiń nyshany. Odan keıin Germanııa. Germanııada balalar-jasóspirimder fýtboly o basta retke keltirilgen. Bizdiń qazir Qazaqstanda aımaqtyq fýtbol ortalyqtary osy germanııalyq tájirıbege súıenip qurylǵan. - Áńgimeńizge rahmet.