Qazaqstanda farmatsevtıkalyq ónim sapasy qalaı qadaǵalanady
Densaýlyq saqtaý salasynyń damý barysyna sońǵy jyldary aıryqsha nazar aýdarylýda. Jalpy álemdik jáne jergilikti densaýlyq máselesine jahandy jaılaǵan pandemııa ózgeris engizdi. Densaýlyq saqtaý júıesiniń turaqty jumysyn qamtamasyz etetin negizgi quramdas bólikterdiń biri – dárilik zattar men medıtsınalyq buıymdar aınalymy.
Qazaqstandyqtardy dári-dármekpen jáne medıtsınalyq buıymdarmen qamtamasyz etýde DZSUO sheshýshi ról atqarady. Eń aldymen, bizdiń elimizde dárilik preparattardyń ómirlik aınalymynyń barlyq satylarynda sapany baqylaý júıesiniń qaltqysyz jumys isteıtinin atap ótemiz. Osy júıeniń negizgi býyny – memlekettik tirkeý rásimi. Onyń aldynda preparattyń tıimdiligi, qaýipsizdigi men sapasyna jan-jaqty baǵalaý júrgiziledi. Tek oń nátıjeli baǵalaýdan ótken dárilik zat naryqqa jiberiledi. Dál osy tirkeý kezeńinde odan ári naryqqa shyǵarylatyn preparattar sapasy baǵalanatyn ádisteme negizi qalanady.
Dárilik zattar jáne medıtsınalyq buıymdardy saraptaý ulttyq ortalyǵy dárilik zattar men medıtsınalyq buıymdardy memlekettik tirkeý barysynda saraptaý, sapasyn baǵalaý, paıda-qaýip araqatynasyna turaqty monıtorıng ótkizý, klınıkalyq zertteýler materıaldaryn saraptaý sııaqty qyzmetterdi júzege asyrady. Bulardan bólek, ulttyq ortalyq klınıkaǵa deıingi zertteýlerdi júrgizý, Qazaqstan jáne Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaq farmakopeıalaryn ázirleý jáne ózektendirý, referenttik baǵany qalyptastyrý, nusqaýlyqtardy memlekettik tilge aýdarý jáne t. b. kóptegen salalas qyzmetter júzege asady. Jalpy, zańnamaǵa sáıkes, 5 monopolııalyq qyzmet pen qyzmettiń tehnologııalyq baılanysty 12 túri oryndalady. Ortalyq qurylymynda Synaq zerthanalary bar. Olar Halyqaralyq standarttaý uıymynyń, Eýropalyq sapa jónindegi dırektorattyń talaptaryna, SNAS tıisti zerthanalyq praktıka qaǵıdattaryna sáıkes akkredıttelgen, sondaı-aq Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynda qaıta kvalıfıkatsııalanǵan.
Ortasha tsıfrlardy keltirip, statıstıkalyq derekterdi sóıletsek, - dep atap kórsetedi Erken Dáýitbaev, - Máselen, Ulttyq ortalyqta jyl saıyn dárilik zattarǵa shamamen 4 myń saraptama júrgiziledi. Nátıjesinde, 200-ge jýyǵy - 5 paıyzy, sapasyna kúmán týyndaýyna oraı, naryqqa jiberilmeıdi. Medıtsınalyq buıymdarǵa kelsek: 2 500 saraptamanyń 175-ke jýyǵy, ıaǵnı 7 paıyzy saraptamadan ótpedi. Sonymen qatar, jylyna jaǵymsyz reaktsııalar jóninde shamamen 3 myń karta habarlama kelip túsedi. Tekserý qorytyndysy boıynsha, orta eseppen, 9 tirkeý kýáligi qaýiptiliginiń anyqtalýy sebepti keri qaıtaryldy. Osy tsıfrlar tasasynda ushan-teńiz saraptaý, turaqty monıtorıng jumystary tur.
Ýaqyt talabymen dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý júıesiniń álem halyqtarynyń densaýlyǵyna jaýapty mindetteri buryn bolyp kórmegen kólemde aýqymdandy. Taıaý jyldary ekpindi mán berilýi tıis mindetter kún tártibine shyqty. Qazaqstan Prezıdenti 1 qyrkúıektegi Joldaýynda birqatar basym mindetterdi nysanaly belgiledi. Olardy júzege asyrýǵa jaýapty densaýlyq oshaqtarynyń kósh basynda Dárilik zattar men medıtsınalyq buıymdardy saraptaý ulttyq ortalyǵy tur. «Deni saý ult» ulttyq jobasy sheńberinde halyqaralyq standarttarǵa (GLP jáne ISO-17025) sáıkestik turǵysynan akkredıttelgen zerthanalar men ortalyqtar qataryn kóbeıtý kózdeldi. Bul – elimiz úshin qazirgi zamanǵy naqtylyqpen, onyń ishinde Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaq keńistigindegi básekelestik aınasynda der mezgilinde qabyldanǵan mańyzdy qadam. Taıaý jyldar ishinde fızıkalyq-hımııalyq zertteýler zerthanasy, dárilik zattardy, onyń ishinde vaktsınalardy bıologııalyq synaqtan ótkizý, vıvarıılermen qamtylǵan toksıkologııalyq zerthana, medıtsınalyq buıymdardy synaqtan ótkizý zerthanasy sııaqty qoldanystaǵy zerthanalardy jetildirý jáne jańalaryn salý josparǵa engizildi. Zerthanalyq qyzmetti kúsheıtý elimizde ulttyq dárilik qaýipsizdikti qamtamasyz etedi. Otandyq taýar óndirýshilerge elimizde kórsetiletin qyzmetterdiń bárin paıdalanýǵa jol ashady. Sonymen qatar, otandyq naryǵymyzdy sheteldik farmatsevtıkalyq bıznes úshin tartymdy ete túsedi.
«Deni saý ult» ulttyq jobasy sheńberindegi kelesi mańyzdy mindet – bul Qazaqstannyń ulttyq retteý júıesin Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń benchmarkıng kemeldiginiń 3-shi deńgeıine deıin jetkizý. Búgingi tańda Qazaqstan kemeldiktiń 2-shi deńgeıine kóterilgenin rastady.
Otandyq óndirýshilerdi qoldaý – uıymnyń strategııalyq maqsattarynyń biri bolsa, otandyq óndirýshilerge qoldaý kórsetý pármeni artyp, ishki jáne syrtqy naryqtardaǵy oryndary nyǵaıtylady. Máselen, 2025 jylǵa deıin Farmatsevtıkalyq jáne medıtsınalyq ónerkásipti damytý keshendi josparynda Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqtyń ortaq naryǵy jaǵdaılarynda QR GMP sertıfıkattaryn alý, úderisterdi ońtaılandyrý jáne avtomattandyrý sııaqty qoldaý is-sharalary jolǵa qoıylady. Taıaý eki jylda tirkeýge deıingi jáne tirkeýden keıingi kezeńderdi jetildirý, zertteýlerdi álemdik standarttarǵa sáıkes júrgizý úshin otandyq klınıkaǵa deıingi jáne klınıkalyq bazalardy damytý, Memlekettik farmakopeıany álemdik jetekshi farmakopeıalarmen ózektendirý, farmatsevtıkalyq qadaǵalaý jáne medıtsınalyq buıymdar qaýipsizdigin monıtorıngteý otandyq qyzmetin odan ári damytý, halyqaralyq qyzmettermen tyǵyz yntymaqtastyq qurý maqsattary kózdeldi.
Erken Dáýitbaev basshylyq etetin Dárilik zattar men medıtsınalyq buıymdardy saraptaý ulttyq ortalyǵy ataýly merekeler aıasynda qazaqstandyqtarǵa, eń aldymen, DENSAÝLYQ tileıdi. Den saý bolsa, bári de bolady.