Qazaqstanda egindi aqbóken men shegirtkeden saqtandyrý múmkindigi qarastyrylady
Búgingi tańda memleket fermerlerge ósimdik sharýashylyǵyndaǵy (dándi, dándi-burshaqty, maıly daqyldar, alma aǵashtary, alma ónimi, jaıylym bıomassasy) jáne mal sharýashylyǵyndaǵy (ІQM, UQM, jylqy, qus, t.b.) 16 saqtandyrý ónimi boıynsha saqtandyrý syılyqaqylaryn sýbsıdııalaý túrinde qoldaý kórsetýde. Qazaqstanda ósimdik sharýashylyǵy salasynda 4 saqtandyrý kompanııasy jáne taǵy 3 mal sharýashylyǵynda jumys isteıdi. Saqtandyrý operatory – «Agrarlyq nesıe korporatsııasy» AQ.
2021 jyly saqtandyrý syılyqaqylaryn sýbsıdııalaýǵa respýblıkalyq bıýdjetten 1 mlrd teńge, 2023 jyly – 2,5 mlrd teńge, 2024 jylǵa qosymsha qajettilik – 2,7 mlrd teńge baǵyttaldy.
«2023 jyly ósimdik sharýashylyǵy salasynda 142 shart jasalyp, 279 074 ga alańy saqtandyrylǵan. 2024 jyldyń 5 aıynyń qorytyndysy boıynsha 261 shart jasaldy, onyń aıasynda 490 225 gektar jer saqtandyrylǵan. Osylaısha, 2024 jyldyń 5 aıynda ósimdik sharýashylyǵyndaǵy saqtandyrý 2023 jylmen salystyrǵanda 75%-ǵa ósti», — dep habarlady aýyl sharýashylyǵy vıtse-mınıstri Erbol Tasjúrekov.
Sondaı-aq ol bıylǵy jyly qaıta saqtandyrý kompanııalary barlyq óńirlerde egistik alqaptaryn qurǵaqshylyqtan jáne artyq ylǵaldan saqtandyrýǵa shekteý qoıǵanyn atap ótti. Bul sýbsıdııa ala alatyn fermerlerdiń sanyna shektelýine alyp keledi.
Jaǵdaıdy agroqurylymdyq saqtandyrý qaýymdastyǵynyń keńes múshesi Eldos Áýezbekov túsindirdi.
«Eger tólemder men syılyqaqylardyń araqatynasy týraly aıtatyn bolsaq, 2020 jyldan 2023 jylǵa deıin saqtandyrý tólemderi 6 mlrd teńgeden asty, al syılyqaqylar jınaǵy 3 mlrd teńgege jýyq. 4 jyl qatarynan qurǵaqshylyq boldy, al 2023 jyly qurǵaqshylyqpen qatar ózge óńirlerde ylǵaldyń shamadan tys kóp bolýy tirkeldi, ol da saqtandyrýǵa jatady. Bul bıyl saqtandyrýǵa suranystyń artýyna yqpal etti jáne saqtandyrý lımıtterinen asyp tústi», — dep atap ótti Eldos Áýezbekov.
Onyń aıtýynsha, qaıta saqtandyrý kompanııalary lımıtterdi ótken jyldary da belgilegen, biraq sharýalar tarapynan suranystyń tómendiginen saqtandyrý lımıtine eshqashan jetken emes.
«Biz Shveıtsarııanyń qaıta saqtandyrý kompanııalarymen kelissózder júrgizýdemiz, keıbir nemis kompanııalary lımıtterdi 15 mln gektarǵa deıin kóterýge daıyn, biraq memleketten satý kólemi boıynsha kepildik kútedi. Memlekettik qoldaý sharalaryn (sýbsıdııalar men jeńildetilgen nesıeler) alýshylar úshin ózara mindettemeler bolǵan jaǵdaıda kólemge kepildik bere alamyz. Eger sharýa egistik alqabynyń kem degende 20%-yn saqtandyrsa, bul qurǵaqshylyq pen ylǵaldyń artyq bolýy kezinde bankrotqa ushyraýdan saqtaıdy» — dedi Agrarlyq saqtandyrý qaýymdastyǵy keńesiniń múshesi Eldos Áýezbekov.
Eldos Áýezbekovtiń aıtýynsha, saqtandyrýshylar egindi aqbókenniń shabýylynan saqtandyrý múmkindigin de zerttegen. Qaıta saqtandyrý naryǵy spýtnıktik monıtorıng arqyly jaıylymdardaǵy jasyl bıomassaǵa uqsas saqtandyrý ónimderin qarastyrýǵa daıyn. Ol úshin GPS trekerleri arqyly kıikterdiń qozǵalysyn baqylaý qajet.
«Treker aqbókender tabynynyń jetekshisine bekitiledi jáne ol arqyly tabynnyń qozǵalysy baqylanady. Odan ári jaıylymdardaǵy kıikterdi baqylaǵan kezde biz jaıylymdardaǵy bıomassanyń deńgeıin qaraımyz, al ol tómendegen kezde alań ıesine tólemder jasalady. Biraq qaıta saqtandyrý kompanııalary úshin basty másele - memleket kıikterdiń sanyn qalaı retteıtindiginde. Eger bul suraqqa jaýap tabylatyn bolsa, onda apatty saqtandyrý júıesin jolǵa qoıýǵa bolady» — dep jalǵastyrdy E.Áýezbekov.
Shegirtkeden saqtandyrý ónimderi de bar. Sandyq tehnologııalardyń kómegimen egisterdi fıtosanıtarııalyq qyzmet hımıkattarmen óńdelgeni tekseriledi. Ekinshi nusqa – gıperlokaldy meteostansalardy, shegirtkelerdiń sanyn habarlaıtyn jáne fotosýretter arqyly baqylaıtyn quraldardy ornatýǵa bolady.
«Biz sýbsıdııalaý júıesin ózgertemiz jáne olardy alý úshin sharýalarǵa óz kezegindetalaptar da qoıamyz. Memleket óz resýrstaryn nátıjege jetý maqsatynda jumsaıdy. Al onyń nátıjesi – azyq-túlik qaýipsizdigi jáne kásiporyndarymyzdy shıkizatpen qamtamasyz etý. Al mindettemelerdiń biri saqtandyrý bolmaq. Qoldanystaǵy quraldardan ózshe, eginniń joıylýynan jáne shegirtkeden zaqymdanýynan saqtandyrýdyń qosymsha túrlerin ázirleý qajet. Biz barlyq usynystardy qaraýǵa daıynbyz», — dep jıyndy túıindedi Serik Jumanǵarın.
Jıyn qorytyndysynda Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi Agrarlyq nesıe korporatsııasymen, Qazaqstannyń agrarlyq saqtandyrý qaýymdastyqtarymen jáne qarjygerlerimen birlesip Qazaqstandaǵy fermerdi saqtandyrýdyń tıimdiligi men qoljetimdiligin arttyrý tetikterin ázirlep, jańa saqtandyrý ónimderin jasaý, onyń ishinde kıikterden, shegirtkelerden jáne basqa da saqtandyrý múmkindikterin zerdeleıdi dep sheshildi.