Qazaqstanda egin shyǵymyn ulǵaıtatyn otandyq bıopreparattarǵa suranys artyp keledi
Vıtse-premer Mıkrobıologııa jáne vırýsologııa ınstıtýtynyń ǵylymı-óndiristik ortalyǵyna bardy. Búginde onyń quramynda 9 ǵylymı zerthana bar. Munda jalpy 170 adam jumys isteıdi. Ǵalymdar otandyq óndiristiń damýy jolynda birqatar jobalardy sátti júzege asyryp otyr.
Sońǵy úlgidegi joǵary tehnologııaly qurylǵylarmen jabdyqtalǵan ınstıtýt mańyndaǵy zaýyt jylyna 70 tonna bıopreparat shyǵarýǵa qaýqarly. Onyń ishinde aýyl sharýashylyǵy óndirisine qajetti preparattardyń orny bólek.
Tamara Dúısenovaǵa topyraqty bıologııalyq azot jáne fosformen baıytýǵa múmikndik beretin ónimder kórsetildi. Elimizdiń biraqatar óńirinde qoldanylyp kele jatqan bul bıopreparattar asburshaq, jońyshqa, maıburshaq sekildi ósimdikterdiń ónimdiligin arttyrýǵa sep.
Jalpy, otandyq ázirlemelerge degen suranys kún sanap artyp keledi. Oǵan sońǵy 3 jyldaǵy satylym kórsetkishteri dálel.
Máselen, burshaq daqyldarynyń ónimdiligin arttyrýǵa kómektesetin «Plantobakterın» bıotyńaıtqyshy 2022 jyly 4,5 myń lıtr kóleminde satylsa, byltyr bul kórsetkish eki ese artqan.
Ónimdi otandyq naryqtan bólek eksportqa shyǵarý múmkindigi de bar. Alaıda, qoldanystaǵy zaýyt barlyq suranysty qanaǵattandyra almaı otyr. Sol sebepti ony keńeıtý qajet.
Sonymen qatar munda medıtsınalyq ónimderdi shyǵarýdyń óndiristik protsedýralary bastaý aldy. Osyǵan baılanysty óz ınvestıtsııalary esebinen halyqaralyq standarttar boıynsha ekinshi zaýyt salynyp jatyr.
Bul rette memleket jabdyqpen jaraqtandyrý turǵysynan kómek kórsetýde. Ujym Prezıdentke ǵylymǵa kóńil bólgeni úshin alǵysyn bildirdi.
Sondaı-aq ınstıtýt irgeli ǵylymı zertteýlerge kóp kóńil bólýde. Keıbir nátıjeleri vıtse-premer nazaryna usynyldy.
Máselen, munda munaıdan lastanǵan jerdi ońaltýǵa sep bolatyn bakterııalar óndirisi, vırýs jasýshasynyń qurylymyn kórsetýge múmkindik beretin elektromıkroskop syndy sońǵy úlgidegi ázirlemeler qoldanylýda.
Instıtýt jumysyna oń baǵa bergen Tamara Dúısenova ınstıtýt aldynda turǵan birqatar maqsattarǵa mán berdi.
«Ǵalymdardyń qolynan shyqqan ónimderdiń suranysqa ıe bolýy qýantady. Bul — jumystyń tek basy ǵana. Alǵa qoıylatyn negizgi maqsat — otandyq ónimderdiń úlesin arttyrý. Óndiris kóleminiń keńeıýi ony oryndaýǵa jol ashady degen senimdemin», — dedi Tamara Dúısenova.
Buǵan qosa vıtse-premer ıAdrolyq fızıka ınstıtýty jumysymen de tanysty. Mekeme atom energııasyn beıbit maqsatta paıdalana otyryp, ǵylymı-zertteý jáne tájirıbelik-konstrýktorlyq úrdisti tolyq qamtamasyz etetin eldegi jalǵyz uıym bolyp sanalady.
Instıtýt ǵalymdary termoıadrolyq energetıka baǵytyndaǵy jobalardy qolǵa alyp otyr. Bul rette sheteldiń beldi ǵylymı ortalyqtary, halyqaralyq uıymdarmen tyǵyz qarym-qatynas ornaǵan.
Aradaǵy kelisimderdiń arqasynda qazaqstandyq jas ǵalymdardyń shetelden tájirıbe jınaqtaýyna, qundy jobalardy elde júzege asyrýyna múmkindik bar.
Instıtýt medıtsına salasynyń kádesine jaraıtyn ónimderdi de daıyndaýda. Máselen, munda shyǵatyn 3 túrli radıofarmpreparat elimizdegi aýrýhanalarda qaterli isik dertin erte kezeńnen anyqtaýǵa múmkindik berdi.
Ony eksportqa shyǵarý boıynsha sharalar qolǵa alynyp otyr. Qalqansha bezi obyryn emdeýge arnalǵan dárisi de osynda shyǵarylady.
Budan ári Tamara Dúısenova «Aqua dress» atty gıdrogelden jasalǵan tańý zattary óndirisimen de tanysty. Qoımaljyń lenta ispettes zat teri jaralaryn, kúıigin tańýda taptyrmas qural. Atalǵan bastama «Ǵylym qorynyń» grantyna ıe bolyp, óndiristik jolǵa túsken.
ıAdrolyq-fızıka ınstıtýty aıasynda arheologııalyq jádigerlerdi radıologııalyq ádispen qashyqtan zertteýge, medıtsınalyq qoldanystaǵy zattardy zalalsyzdandyrýǵa arnalǵan qurylǵylarymen de maqtana alady.
Jetistikter aýyz toltyryp aıtarlyqtaı bolǵanymen, memleket tarapynan qoldaý kórsetýdi qajet etetin túıtkildi máseleler de bar. Bul rette Tamara Dúısenova ınstıtýt jumysyn joǵary baǵalap, bastamalaryn qoldaýǵa ázir ekenin jetkizdi.
«Energetıka, Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrlikteri bastaǵan vedomtvoaralyq komıssııa qurylýy shart. Instıtýt ashqan ǵylymı jańalyqtardy qoldanysqa engizýde árqaısysy óz úlesin qosýy tıis. Al ǵylymı mekemeniń birneshe jylǵa arnalǵan qujat-jospary bolǵany jón. Ony Úkimet deńgeıinde birlese qarastyrýǵa daıynbyz», — dedi Tamara Dúısenova.