Qazaqstanda bıyl qandaı mamandyqtarǵa suranys joǵary bolady
Qaı salada suranys joǵary
Eńbek resýrstaryn damytý ortalyǵynyń málimetinshe, 2025–2030 jyldary elimizde túrli salada 1,6 mln maman qajet bolady. Onyń ishine joǵary, orta, arnaıy bilimi bar mamandar, basshylar jáne arnaıy biliktiligi joq jumysshylar enedi.
Ásirese, esepshiler, kúzetshiler, satýshylar, júrgizýshiler jáne orta mektep muǵalimderine suranys joǵary bolady. Sebebi, bular — eńbek naryǵyndaǵy eń aýqymdy bólikti alyp jatqan mamandyqtar.
— Elimiz aldaǵy 5 jylda tehnıkalyq jáne kásiptik bilimi bar jumysshylar tapshylyǵyn sezinýi múmkin. Ol jalpy eńbek naryǵyndaǵy suranystyń teń jartysynan asady – 875 myń adam nemese 55%.
Ekinshi orynda joǵary bilimi bar jumysshy mamandar tur – 429 myń adam nemese 27%. Qurylys salasynda da kadrǵa joǵary suranys bolady dep boljanady – 100 myń adam nemese 25%.
Budan bólek, aýyl sharýashylyǵy (13%), óńdeý ónerkásibi (12%) jáne kólik salasynda (10%) suranys artatyny baıqalady, - delingen habarlamada.
Kók jaǵalylar dáýiri
«Eńbek resýrstaryn damytý ortalyǵy» AQ vıtse-prezıdenti Shalqar Baıqulaqovtyń aıtýynsha, Qazaqstanda qazirgi ýaqytta jumyssyzdyqtyń deńgeıi tómen — 4,7%. Al maman qajettiligi joǵary sala — IT ındýstrııa. Deıturǵanmen, «kók jaǵalylardyń» eńbek naryǵyndaǵy úlesi bárinen asyp túsedi.
— Eńbek naryǵynda IT ındýstrııa salasynyń qyzmetkerlerine suranys artyp keledi. Alaıda bizdiń ekonomıkada «kók jaǵalylar» úlesi bárinen joǵary. Ekonomıkanyń árqyrlylyǵy ındeksinde Qazaqstan álem boıynsha 81-orynda tur. Bizdiń eksportqa shyǵaratyn ónimderimizge qarasaq, kóbine munaı, metall ónimderi, shıkizat. Árıne, bundaı ekonomıkada «kók jaǵalylar» sanatyndaǵy mamandardyń kóp bolatyny aıtpasa da túsinikti, - deıdi ol.
Kók jaǵaly — ónerkásiptik obektide nemese óndiriste jumys isteıtin maman. Oǵan eńbek ónimdiligine nemese jumys saǵatyna qaraı aqy tólenedi. Mundaı mamandar úsh sanatqa bólinedi:
- sáýletshiler, jobalaýshylar, ınjenerler sekildi biliktiligi joǵary qyzmetkerler;
- slesir, santehnık, monter sekildi bilikti mamandar;
- ártúrli jumysty atqaratyn jumysshy, kúzetshi sekildi arnaıy biliktiligi joq jumysshylar.
Ádette «kók jaǵaly» dep jalpylaı ártúrli jumysty atqaratyn jumysshyny aıtady. Alǵashqyda olar djınsa nemese bátesten tigilgen kók tústi ýnıforma kıgen. Osydan «kók jaǵaly» ataýy shyqqan bolýy kerek.
Jumysshy mamandyqtarǵa jastar tartylady
Bıyl jumysshy mamandyqtardyń bedelin arttyrý baǵytyndaǵy jumystar qolǵa alynady. Bul osy salaǵa jastardyń qyzyǵýshylyǵyn arttyrýy úshin de jasalyp jatyr. Mundaı sharanyń biri — Astanada Ulttyq quzyretter ortalyǵy qurý.
Oqý-aǵartý mınıstri Ǵanı Beısembaevtyń aıtýynsha, mundaı ortalyqtar álemniń aldyńǵy qatarly ındýstrıaldyq memleketterinde burynnan bar.
— Bul ortalyq kásibı quzyretterdi, jańa tehnologııalyq sheshimderdi, zamanaýı kásibı daǵdylardy ázirlep, óndiriske engizýge yqpal etedi. Sonymen qatar, Ulttyq quzyretter ortalyǵy bazasynda jyl boıy halyqaralyq chempıonattarǵa arnalǵan oqý-jattyǵý lagerleri, respýblıkalyq chempıonat, pedagogterge arnalǵan salalyq kýrstar ótkiziledi, — dedi mınıstr.
Odan bólek elimizde taý-ken metallýrgııa salasynda smart júıelerdi ázirleýshi, robottandyrylǵan taý-ken tehnıkasynyń operatory, mashına jasaý salasynda — vırtýaldy prototıpteý mamany, qurylysta — Big Data sarapshysy, «Aqyldy úı» jobalaýshysy sııaqty 75 jańa mamandyq paıda boldy.
Sondaı-aq, kásibı standarttardy ázirleý jáne jańartý jumystary aıasynda bıyl 8 sala boıynsha 336 mamandyqty qamtıtyn 60 kásibı standart ázirlenip, jańartý josparlanyp otyr.
Qandaı jumysshy mamandyqtarǵa suranys joǵary
Eńbek resýrstaryn damytý ortalyǵynyń málimetinshe, suranysy joǵary jumysshy mamandyqtardyń alǵashqy ondyǵynyń tizimi mynandaı:
Sondaı-aq, ortalyq sarapshylary kásiptik-tehnıkalyq bilimi bar mamandarǵa aldaǵy 5 jyldaǵy suranys kólemine jasaǵan boljamyn jarııalady:
- 2025 jyl: 63,8 myń adam
- 2026 jyl: 65,7 myń adam (+1,9 myń nemese 3%)
- 2027 jyl: 67,9 myń adam (+2,2 myń nemese 3,3%)
- 2028 jyl: 66,8 myń adam (1,1 myńǵa kemıdi nemese -1,6%)
- 2029 jyl: 67,5 myń adam (+0,7 myń nemese 1%)
- 2030 jyl: 71,4 myń adam (+3,9 myń nemese 5,8%).
Osy derekterge súıene otyryp, jumysshy mamandyqtarǵa suranys jyl saıyn artyp otyratynyna kóz jetkizemiz. Al suranys artqan saıyn jumysshy mamandyqtardyń bedeli de joǵarylaı túsedi.
Muǵalimder men tárbıeshiler aýadaı qajet
Elimizde aldaǵy 5 jylda eń suranysy joǵary bolatyn mamandyqtar tiziminde muǵalimder men tárbıeshiler kósh bastap tur.
Eńbek resýrstaryn damytý ortalyǵynyń sarapshylary keltirgen derekke saı, alǵashqy bestikte mektepke deıingi bilim berý mekemesiniń tárbıeshisi, gýmanıtarlyq jáne jaratylystaný baǵytyndaǵy pánderdiń muǵalimi, bastaýysh synyptardyń muǵalimi jáne orta mektepte ózge de pánderden sabaq beretin muǵalimder tur.
JI birqatar mamandyqty yǵystyrýy yqtımal
Álemdik eńbek naryǵy tehnologııalyq damýdyń, ásirese jasandy ıntellektiniń áserinen úlken ózgeriske túsip jatyr. Dúnıejúzilik ekonomıkalyq forýmnyń esebinde aldaǵy 10 jylda shamamen 170 mıllıon jańa jumys orny ashylatyny aıtylǵan. Sóıte tura, 92 mıllıon jumys ornyn adamnan «aqyldy» tehnologııa tartyp alýy múmkin, ıaǵnı jumyspen qamtýdyń taza ósimi - 78 mln jumys orny.
Sarapshylardyń boljaýynsha, aýyl sharýashylyǵy salasynyń jumysshylary, júrgizýshi-jetkizýshiler, qurylysshylar, satýshylar jáne tamaq ónerkásibi salasynyń jumysshylary sany kóbeıe túsedi.
Sondaı-aq meıirbıke, áleýmettik qyzmetkerler men konsýltanttar, jeke kútim boıynsha kómekshiler, joǵary jáne orta bilim beretin muǵalimder sany azdap ósedi.
«Bolashaqtaǵy jumys oryndary–2025» esebinde úlken málimetter boıynsha maman, qarjy tehnologııasy boıynsha ınjener, JI jáne mashınalyq oqytý (JI-diń bir baǵyty) mamany, baǵdarlamalyq ázirleýshiler men qosymsha jasaýshylar sekildi tehnologııalyq mamandarǵa suranys basqa mamandyq ókilderine qaraǵanda jyldam artyp kele jatqany kórsetiledi.
Óńir jastary qaıda jumys isteýdi qalaıdy?
Áleýmettanýshy Maksım Nı 2025 jyly elimizdegi eńbek naryǵy asa bir qatty ózgere qoımaıdy dep sanaıdy. Alaıda ІT salada bir ózgeris baıqalatynyn jasyrmady.
— Qazaqstan kún ótken saıyn ınvestıtsııalyq tartymdylyǵy joǵary aımaqqa aınalyp keledi. Іri ІT kompanııalar keńsesin Astana men Almatyǵa kóshirip jatyr. Osy kompanııalar endi el naryǵynan mamandardy tarta bastaıdy. Sonyń áserinen baǵdarlamashy men sarapshylarǵa suranys artady. Bul adamdardyń osy salaǵa kóptep kele bastaýyna yqpal etedi. ІT-diń damýynyń artynan ınfraqurylymǵa qajettilik ósedi de, ol qurylys salasynyń jandanýyna qozǵaýshy kúsh bolady. Sondyqtan qurylys mamandary da kóbeıe túsedi dep sanaımyn, - deıdi ol.
Sarapshy IT mamandarynan bólek, ónim menedjerlerine degen suranys artady dep esepteıdi. IT salasynda tek matematıkter men baǵdarlamashylar ǵana jumys isteı alady degen mıf bar, biraq bul - durys emes. Mysaly, joba menedjerleriniń kásibı daǵdylary iri IT kompanııalarynda suranysqa ıe.
— Taý-ken ónerkásibindegi jáne iri developer kompanııalardaǵy jumys árqashan suranysqa ıe bolady, óıtkeni bul mansaptyq ósýge jáne uzaq merzimge jospar qurýǵa múmkindik beretin iri korporatsııalar. Sonymen qatar, IT - óte kapıtaldy qajet etetin sala jáne qyzmetkerlerdiń eńbegi árqashan suranysqa ıe bolady, - dedi Maksım Nı.
Degenmen áleýmettanýshy qyzyq tendentsııany atap ótedi. Onyń pikirinshe, jańa mamandyqtarǵa suranys geografııalyq turǵydan alǵanda birkelki bolmaıdy. Kóptegen el sııaqty Qazaqstanda da mansap qýý úrdisi bar. Dál osy kezde bilimine, salasyna qaramastan barlyq mamandar ekonomıkalyq tartymdy ortalyqtar — Almaty men Astanaǵa aǵylyp jatyr.
— 2023 jyly biz óńirlerde jastar kásipkerligi qalaı damyp jatqanyn zerttedik. Zertteýge sáıkes, jastardyń basym bóligi aımaqtarda qalǵysy kelmeıdi, olar úlken qalalarǵa kóshýdi qalaıdy. Bul úrdis jalǵasa beredi. Óńirlerdegi ómir sapasy astanadaǵymen birdeı bolǵanda ǵana bul kósh saıabyrsıdy, - deıdi maman.
Qoryta kelgende 2025 jyly tehnıkalyq jáne qurylys salalarynyń mamandaryna, sondaı-aq basqa da jumysshy mamandyqtarǵa suranys joǵary bolatyny baıqalady. Elde áli de muǵalimder, kúzetshiler, esepshiler jetispeıdi. Al tehnologııa men jasandy ıntellektiniń damýy IT mamandaryna suranysty odan saıyn arttyrady.