Qazaqstanda bala týý kórsetkishi kúrt ósti – Eńbek mınıstrligi
Ulttyq statıstıkalyq derekterdi taldaý, zertteý júrgizilgen elderdiń kópshiliginde karantın týýǵa teris áser etkenin kórsetti.
Zertteý barysynda ERDO sarapshylary 2020 jylǵy qarashadan bastap 2021 jyldyń sońǵy aıyna deıingi kezeńge ártúrli elderdegi týý týraly naqty derekterdi ótken 4-5 jyldaǵy týý qarqyny negizinde eseptelgen jáne eger pandemııa jáne basqa ózgerister bolmasa, týý ınertsııasy boıynsha júretin trend mánderimen salystyrdy.
Osylaısha Portýgalııada, Rýmynııada jáne Chılıde týý deńgeıi sáıkesinshe 9%-ǵa, 12%-ǵa jáne 19%-ǵa tómen bolǵany baıqaldy. AQSh pen Shveıtsarııada mundaı tómendeý 4-5%-dy qurady. Belgııa, Italııa, Slovenııa, Ispanııa, Ulybrıtanııa, Japonııa, Sıngapýr, Frantsııa elderinde týý kórsetkishi 1,3-2,5%-ǵa tómendedi (trendpen salystyrǵanda).
Alaıda keıbir elderde karantın jáne onymen baılanysty sharalar balanyń dúnıege kelýine oń áser etti. Máselen Taıvanda, Nıderlandta, Koreıa Respýblıkasynda naqty týý kórsetkishi trendtik mánnen 3,1-5,6%-ǵa asyp tústi.
«2019 jyly Nıderland pen Koreıa Respýblıkasyndaǵy jumyssyzdyq deńgeıi óte tómen bolyp, 3,4% jáne 3,8%-dy qurady, al 2021 jylǵy shildege tıisinshe 3,1% jáne 3,3% boldy, ıaǵnı pandemııaǵa deıin tipti az. Taıvanda da jumyssyzdyq deńgeıi óte tómen boldy: 2019 jyly 3,7% jáne 2021 jyldyń sáýirinde 3,6%. Bul degenimiz, Nıderland, Koreıa Respýblıkasy jáne Taıvan pandemııa kezinde jumyssyzdyq deńgeıi odan da tómen bolǵan, daǵdaryspen sátti kúresýdegi birneshe elderdiń qataryna endi. Bul atalǵan elderdiń turǵyndarynyń kóńiline senim uıalatyp, bebı-býmǵa yqpal etýi múmkin», – dep tujyrymdady ERDO Boljamdaý departamenti dırektorynyń orynbasary Qaıyrbek Aıashev.
Trend máni Ýkraınada (7,3%-ǵa) jáne Reseıde (8,8%-ǵa) asyp tústi. Alaıda, bul Reseı men Ýkraınada týýdyń karantınge deıingi kezeńmen salystyrǵanda joǵarylaǵanyn bildirmeıdi. Mysaly sońǵy jyldary Ýkraınada týýdyń tómendeý úrdisi baıqaldy: burynǵy dınamıkanyń saqtalýymen 2020 jyldyń qarashasynan 2021 jyldyń maýsymyna deıin týylǵandardyń sany 166,6 myńdy quraýy múmkin edi, biraq karantınniń arqasynda týýdyń tómendeý qarqyny baıaýlap, 178,8 myń náreste tirkeldi.
Reseıde karantınniń jáne týýdy yntalandyrý sharalarynyńoń áseri kóptegen jyldar boıy jalǵasyp kele jatqan týý kórsetkishiniń tómendeýi qazirge kezde turaqtanǵany baıqalady. Máselen 2019 jylǵy qarashadan bastap 2020 jylǵy shildege deıin jańa týǵan náresteler sany 1 mln 29 myńdy qurady. Al 2020 jylǵy qarashadan bastap 2021 jylǵy shildege deıin – is júzinde osynsha – 1 mln 28 myń náreste dúnıege keldi. Bul trendten 8,8%-ǵa joǵary.
«Kórshi elde» týý kórsetkishiniń turaqtanýy týýdy yntalandyrýdyń jańa sharalarynan týyndaýy múmkin. Sondyqtan sheshýshi faktor karantın nemese týýdy yntalandyrý sharalary boldy ma, ol basy ashyq másele jáne qosymsha zertteýdi qajet etedi. Taldaý úshin múmkindikter 2021 jyly týý kezektiligi boıynsha bala týýdyń qoljetimdi statıstıkasynyń bolmaýymen shektelip otyr», – dedi Qaıyrbek Aıashev.
Qazaqstanda týýdyń kúrt ósýi 2020 jyldyń III toqsanynan bastap baıqalady – týylǵandar sany 116,7 myńdy qurady, bul 2019 jylǵy
III toqsanǵa qaraǵanda 8,4%-ǵa artyq. 2020 jylǵy IV toqsanda ósim 2019 jylǵy IV toqsanǵa qaraǵanda 9,5%-dy qurady. 2021 jylǵy I-II toqsandarda ósim 2020 jylǵy tıisti toqsandarǵa qaraǵanda 8,4 jáne 10,7%-dy qurady.
«Bizde (Qazaqstanda) karantın bebı-býmǵa ákeldi degen pikir keń taralǵan, alaıda, 2020 jylǵy III jáne IV toqsanynyń kóp bóliginde bul tujyrym teris ekenin ańǵarýǵa bolady. 2020 jylǵy III toqsanda týǵan balalar 2019 jyldyń IV toqsanynda, tipti Ýhan turǵyndary jańa juqpaly koronavırýs týraly habardar bolmaǵan kezde boıǵa bitken. Sondaı-aq, Qazaqstanda 2020 jylǵy IV toqsanda týǵan balalardyń az ǵana bóligi karantın kezinde boıǵa bitýi yqtımal, óıtkeni alǵashqy karantındik shekteýler 2020 jyldyń naýryz aıynyń ortasynda-aıaǵynda engizildi», – dep túsindirdi sarapshy.
ERDO-da Qazaqstanda 2020 jyly bala týý kórsetkishiniń ósýiniń neǵurlym yqtımal sebebi retinde, 2020 jylǵy 1 qańtardan bastap tabysyna qaramastan, tórt jáne odan da kóp birge turatyn kámeletke tolmaǵan balalary nemese
23 jasqa deıingi kúndizgi oqý bóliminiń stýdentteri bar otbasylar úshin aı saıynǵy jańa járdemaqynyń engizilýin ataýda. Bul rette járdemaqynyń engizilýi týraly 2019 jyldyń qazan-jeltoqsanynda jarııalandy.
Atalǵan járdemaqylardyń yntalandyrýshy rólin Qazaqstanda týý kezektiligi boıynsha bala týý statıstıkasy qosymsha rastaıdy.
«2020 jyly Qazaqstanda 426 824 bala dúnıege keldi, bul 2019 jylmen salystyrǵanda 24 514 balaǵa kóp. Bala týý ósiminiń basym bóligi (65%) kezektilik boıynsha tórtinshi balanyń týýy esebinen qamtamasyz etildi. Bala týýdyń 24%-ǵa ósýi balalardyń týý kezegi boıynsha besinshi esebinen qamtamasyz etildi. Osylaısha, Qazaqstanda kópbalaly otbasylar boıynsha jańa aı saıynǵy járdemaqy, negizinen kezek boıynsha 4 jáne 5 balanyń týylýyn yntalandyrady.
Qazaqstanda balalardyń dúnıege kelýin odan ári zertteýdi 2021 jyldyń qorytyndysy boıynsha týý kezektiligi boıynsha balalardyń týýy týraly derekterge ıe bola otyryp júrgizýge bolady, bul Qazaqstandaǵy bebı-býmnyń 2021 jyly nege jalǵasqanyn: kópbalaly otbasylar boıynsha járdemaqynyń engizilýine nemese karantınge baılanysty ma ekenin anyqtaýǵa múmkindik beredi», - dep túıindedi Qaıyrbek Aıashev.
Sońǵy qoljetimdi málimetterge sáıkes, 2021 jyldyń qańtar-tamyzynda Qazaqstanda 296,5 myń bala dúnıege keldi, bul ótken jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 8,4%-ǵa kóp.