Qazaqstan Táýelsizdigi qalaı jarııalandy - Elbasy kitabynan
***
Tuńǵysh búkilhalyqtyq prezıdent saılaýy
Qazaq KSR prezıdenti qyzmetine kiriskennen keıin bir jarym jyldan soń 1991 jyldyń kúzinde men Joǵarǵy Keńeske respýblıkanyń saılaý júıesin reformalaýdy usyndym. 1991 jyly 16 qazanda «Qazaq KSR prezıdentin saılaý týraly» zań qabyldanyp, soǵan sáıkes ult kóshbasshysy bolýǵa kim laıyqty ekenin depýtattar emes, eldiń barsha azamattary sheshetin, ıaǵnı, memleket basshysy jalpyhalyqtyq daýys berý negizinde saılanatyn boldy.
Men qalyptasqan áleýmettik-saıası jaǵdaıda tek otandastarymnyń saılaý ýchaskelerinde kórsetken senimderi ǵana naǵyz kóshbasshylyq quqyǵyn beretinine bek senimdi boldym. Jańa saılaý egemendik uǵymyna shynaıy jáne kóńilge qonymdy mazmun berýge, Qazaqstannyń halyqaralyq bedelin kóterýge jáne Prezıdent laýazymyna kim saılansa da oǵan asa kúrdeli jaǵdaıda batyl áreketter jasaý mandatyn berýge tıis edi. Ol qalaıda alǵa basýǵa sheshim qabyldaǵan eldiń aınalyp ótýi múmkin emes, qatań, aýyr ári qıyn qadamdar jasaýǵa tıis boldy.
Qazaqstandaǵy tuńǵysh búkilhalyqtyq prezıdent saılaýy 1991 jyly 1 jeltoqsanda ótti. Bul - Keńes Odaǵynyń aqtyq demi taýsylar kezdiń qarsańy bolatyn, onyń ekonomıkasy da birjola kúırep jatty. Qarasha aıynda saılaýshylarmen kezdeskende problemalardan qashqaqtaýǵa tyrysqan joqpyn, popýlıstik ýádeler de bermedim, kerisinshe adamdarmen ashyq áńgimelestim. Saılaýshylaryma eldi aýyr synaqtar kútip turǵanyn, odan qalaıda ótý kerektigin, sebebi táýelsizdik pen ıgilikke jetýdiń eptep aınalyp ótetin basqa joly joqtyǵyn túsindirdim.
Saılaý ýchaskelerine 8 681 276 adam keldi. 98,8 protsent daýys alǵan sátte men eldiń prezıdentin ǵana emes, bolashaqqa baratyn jolyn tańdap, meniń mańaıyma uıysqan elimmen birge aıtyp til jetpeıtin tutastyqty sezindim.
10 jeltoqsan kúni Almatydaǵy Respýblıka saraıynda Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń ant berý saltanaty ótti. «Biz derbes ómir súretin jaǵdaıdamyz» - meniń ulyqtaý saltanatyndaǵy negizgi sózim osy boldy.
Arada jıyrma jyl ótken soń búkilhalyqtyq saılaý ótkizilgen mereıli kún memlekettik merekege - Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti kúnine aınaldy. Saıası kúntizbede ol zańdy jáne sımvoldyq turǵyda Táýelsizdik kúnine ulasady. Tarıhı 1991 jylǵy prezıdent saılaýy Qazaqstannyń táýelsizdikke qaraı jasaǵan sheshýshi qadamy boldy.
Táýelsizdikti jarııalaý. Álem nazary Qazaqstanda
1991 jylǵy saılaýdan keıingi birinshi jumys aptasynda, ózim 1991 jyldyń 16 jeltoqsanynda qol qoıǵan «Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik Táýelsizdigi týraly» zańnyń mátinimen jumys istedim. Quqyqtyq turǵyda álemniń saıası kartasynda dál osy kúni jańa táýelsiz memleket - Qazaqstan Respýblıkasy paıda boldy.
Osylaısha, tarıhı ádilettik ornap, babalarymyzdyń uly armany oryndaldy. Buǵan deıin deklaratsııa túrinde ǵana bolǵan memlekettik táýelsizdik endi konstıtýtsııalyq negizge ıe boldy. Zańdaǵy 18 baptyń birinshisi bizdiń elimizdiń ishki jáne syrtqy saıasatyn derbes belgileıtin jáne júrgizetin táýelsiz demokratııalyq jáne quqyqtyq memleket dep jarııalady.
Osy jerde azdap sheginis jasamaqpyn. Menińshe, Táýelsizdik kúni tek resmı bekitilgen merekelik data ǵana bolýǵa tıisti emes. Bul kúnniń odan anaǵurlym mańyzy úlken mazmuny bar. Ol táýelsizdik jolyndaǵy kúrestiń núktesin qoıýmen birge, onyń bastalǵan kúni de boldy. Búgin ár qazaqstandyq ony óziniń jeke táýelsizdigi men tabysty kúni esebinde merekeleı alady.
Respýblıkanyń barlyq halqy úshin mańyzdy, bizdiń árqaısymyzǵa Qazaqstannyń azamaty bolý quqyǵyn syılaǵan «Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattyǵy týraly» zańǵa arada birneshe kún ótken soń - 20 jeltoqsanda qol qoıdym.
Endi el azamattaryn syrtqy qaterden qorǵaýdy óz áskeri qamtamasyz etedi. Meniń 1992 jyldyń 7 mamyryndaǵy Jarlyǵyma sáıkes, Qazaqstan aımaǵynda dıslokatsııalanǵan TMD Qarýly kúshteriniń áskerı bólimderi respýblıkanyń jańadan qurylǵan Qarýly kúshteriniń quramyna engizildi. Alǵashqy Qorǵanys mınıstri bolyp dańqty armııa generaly Saǵadat Nurmaǵambetov taǵaıyndaldy. Sonyń aldynda, qańtar aıynda, biz ishki jáne shekara áskerlerin qurýdy bastaǵan edik.
Rámizder - memlekettiliktiń atrıbýtıkasy. Jas respýblıkaǵa óziniń ereksheligin aıshyqty da qysqa, túsinikti beınede uqtyratyn sımvoldar qajet bolatyn. Osynaý jaýapty mindettiń sheshimi kóp kúsh-qýat talap etti. Uzaqqa sozylǵan jumys meniń belsendi qatysýymmen, 1992 jyldyń jazynda aıaqtaldy.
Sol jyldyń 4 maýsymynda táýelsiz Qazaqstannyń rámizderi bekitildi. Kók baıraqta samǵaǵan qyrany bar, kúnniń nury men shańyraq, qanatty tulpar keıpindegi eltańba búkil álemge tanyldy. Qazaqstannyń jáne burynǵy odaqtas respýblıkalardyń uzaq ýaqyt ańsaǵan táýelsizdikti alý qýanyshy bizdiń halyqtarymyzdyń mańdaıyna jazǵan tarıh dúbiriniń kúrdeliligin uǵynýǵa jalǵasty.
Álem jańa memleketterdiń qalyptasýyna muqııat zer saldy. Qazaqstannyń táýelsizdigin alǵashqy bolyp Túrkııa Respýblıkasy moıyndady. Oqıǵa Táýelsizdik týraly Zańǵa qol qoıǵannan keıin birneshe saǵat ótkende júzege asty jáne qazaqstandyqtar túrki yntymaǵynyń mundaı kórinisin joǵary baǵalady. Kelesi 11 jeltoqsan kúni Qazaqstandy Reseı Federatsııasy, 25 jeltoqsanda Amerıka Qurama Shtattary moıyndady. 1992 jyldyń 3 qańtarynda bul uly derjavalarǵa - Qytaı, al jyldyń sońyna deıin taǵy 102 memleket qosyldy.