Qazaqstan Respýblıkasynda tilderdi damytýdyń baǵdarlamasy bekitildi
***
Qazaqstan Respýblıkasynda tilderdi damytý men qoldanýdyń 2011 - 2019 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasy týraly
Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń 2018 jylǵy 2 shildedegi № 401 qaýlysy.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Úkimeti QAÝLY ETEDІ:
1. Qosa berilip otyrǵan Qazaqstan Respýblıkasynda tilderdi damytý men qoldanýdyń 2011 - 2019 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasy (budan ári - Baǵdarlama) bekitilsin.
2. Baǵdarlamanyń iske asyrylýyna jaýapty ortalyq jáne jergilikti atqarýshy organdar, ózge de uıymdar (kelisim boıynsha):
1) Baǵdarlamany iske asyrý boıynsha sharalar qabyldasyn;
2) "Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy memlekettik josparlaý júıesin bekitý týraly" Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń 2017 jylǵy 29 qarashadaǵy № 790 qaýlysynda belgilengen tártippen jáne merzimde Qazaqstan Respýblıkasynyń Úkimetine Baǵdarlamanyń oryndalý barysy týraly aqparat bersin.
3. "Qazaqstan Respýblıkasynda tilderdi damytý men qoldanýdyń 2011 - 2020 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasyn iske asyrý jónindegi 2017 - 2019 jyldarǵa arnalǵan is-sharalar josparyn bekitý týraly" Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń 2017 jylǵy 27 qańtardaǵy № 23 qaýlysynyń kúshi joıyldy dep tanylsyn.
4. Osy qaýlynyń oryndalýyn baqylaý Qazaqstan Respýblıkasynyń Mádenıet jáne sport mınıstrligine júktelsin.
5. Osy qaýly qol qoıylǵan kúninen bastap qoldanysqa engiziledi jáne resmı jarııalanýǵa tıis.
|
Qazaqstan Respýblıkasynyń |
B. Saǵyntaev |
|
|
Qazaqstan Respýblıkasy |
Qazaqstan Respýblıkasynda tilderdi damytý men qoldanýdyń 2011 - 2019 jyldarǵa arnalǵan MEMLEKETTІK BAǴDARLAMASY Baǵdarlama pasporty
|
Baǵdarlamanyń ataýy |
Qazaqstan Respýblıkasynda tilderdi damytý men qoldanýdyń 2011 - 2019 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasy |
|
Ázirleý úshin negiz |
Baǵdarlama Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýtsııasynyń 7, 93-baptaryna; "Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy til týraly" 1997 jylǵy 11 shildedegi Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańyna; Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń 2018 jylǵy 15 aqpandaǵy № 636 Jarlyǵymen bekitilgen Qazaqstan Respýblıkasynyń 2025 jylǵa deıingi Strategııalyq damý josparyna; Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti N.Á. Nazarbaevtyń Qazaqstan halqy Assambleıasynyń XV sessııasynda bergen tapsyrmalaryn oryndaý jónindegi Іs-sharalar josparynyń 3-tarmaǵyna; El birligi doktrınasyna sáıkes ázirlendi |
|
Baǵdarlamany ázirleý úshin jaýapty memlekettik organ |
Qazaqstan Respýblıkasynyń Mádenıet jáne sport mınıstrligi |
|
Baǵdarlamany júzege asyrý úshin jaýapty memlekettik organdar |
Ortalyq memlekettik organdar men jergilikti atqarýshy organdar |
|
Baǵdarlamanyń maqsaty |
Qazaqstanda turatyn barlyq etnostardyń tilderin saqtaı otyryp, qazaqstandyq birtektilik pen birlikti nyǵaıtýdyń asa mańyzdy faktory retinde memlekettik tildiń keń aýqymdy qoldanysyn qamtamasyz etetin úılesimdi til saıasaty |
|
Mindetteri |
Memlekettik tildi oqytýdyń ádisnamasyn jetildirý jáne standarttaý; |
|
Іske asyrý merzimi |
2011 - 2019 jyldar: |
|
Nysanaly ındıkatorlar |
Mynalardy: |
|
Qarjylandyrý kózderi men kólemi |
2011 - 2019 jyldary Baǵdarlamany iske asyrýǵa respýblıkalyq jáne jergilikti bıýdjetterdiń qarajaty, sondaı-aq Qazaqstan Respýblıkasynyń zańnamasynda tyıym salynbaǵan basqa da qarajat jumsalatyn bolady. Baǵdarlamanyń birinshi kezeńin iske asyrýǵa arnalǵan memlekettik bıýdjettiń jalpy shyǵyny 19134,9 mln. teńgeni qurady. Baǵdarlamanyń ekinshi kezeńin iske asyrýǵa arnalǵan memlekettik bıýdjettiń jalpy shyǵyny 9 702,1 mln. teńgeni qurady. |
Kirispe
Qazaqstan Respýblıkasynda tilderdi damytý men qoldanýdyń 2011 - 2019 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasy (budan ári - Baǵdarlama) Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýtsııasynyń 7 jáne 93-baptaryna, "Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy til týraly" 1997 jylǵy 11 shildedegi Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańyna, Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń 2018 jylǵy 15 aqpandaǵy № 636 Jarlyǵymen bekitilgen Qazaqstan Respýblıkasynyń 2025 jylǵa deıingi Strategııalyq damý josparyna, Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti N.Á. Nazarbaevtyń Qazaqstan halqy Assambleıasynyń XV sessııasynda bergen tapsyrmalaryn oryndaý jónindegi Іs-sharalar josparynyń 3-tarmaǵyna, El birligi doktrınasyna, Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti N.Á. Nazarbaevtyń "100 naqty qadam: barshaǵa arnalǵan qazirgi zamanǵy memleket" Ult josparyna, Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń 2017 jylǵy 12 sáýirdegi "Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý" baǵdarlamalyq maqalasyna sáıkes ázirlendi.
Baǵdarlama elimizde qalyptasqan til qurylysyn taldaýǵa negizdelgen, til saıasaty máselelerimen aınalysatyn sarapshylar qaýymynyń pikirleri men usynystary eskerilgen.
Baǵdarlamany ázirleý kezinde 30-dan astam shet eldiń memlekettik til saıasatyn júzege asyrýǵa qatysty máseleleriniń quqyqtyq retteý tájirıbesi zerdelendi.
Bul qujat qoǵamdyq ómirdiń barlyq salalarynda tilderdi damytý men qoldaný jáne memlekettik tildi keń aýqymdy qoldaný úshin jaǵdaı jasaýǵa baılanysty ózekti problemalardy sheshýdiń normatıvtik uıymdastyrýshylyq negizi bolyp tabylady.
Memleket basshysy N.Á. Nazarbaev Qazaqstan halqy Assambleıasynyń XIII sessııasynda: "Biz barsha qazaqstandyqtardy biriktirýdiń basty faktory bolyp tabylatyn qazaq tiliniń odan ári damýy úshin barlyq kúsh-jigerimizdi salýymyz kerek. Sonymen birge elimizde turatyn barlyq halyqtardyń ókilderi ana tilderinde erkin sóıleı, oqı alýyna, ony damytýǵa qolaıly jaǵdaı týdyrý qajet" dep atap kórsetken bolatyn.
El birligi doktrınasynda memlekettik til jalpyulttyq jáne rýhanı birliktiń basty faktory, negizgi basymdyǵy retinde aıqyndalǵan. Ony meńgerý árbir Qazaqstan azamatynyń paryzy men mindeti sanalyp, jeke óziniń básekege qabilettiligi men qoǵamdyq ómirge aralasýynyń belsendiligin aıqyndaıtyn yntalandyrýshy tetik bolýǵa tıis.
Memleket basshysynyń "Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý" baǵdarlamalyq maqalasynyń negizgi mindetteriniń biri qazaq tili álipbıin latyn grafıkasyna kóshirý jumystaryn júrgizý bolyp tabylady.
Baǵdarlamada belgilengen Maqsattar men mindetterdi iske asyrý jónindegi is-sharalar jospary onyń ajyramas bóligi bolyp tabylady.
Baǵdarlamada kózdelgen barlyq is-sharalar jalpyulttyq birlikti nyǵaıtýdyń mańyzdy faktory retinde memlekettik tildi damytýdyń basymdyǵyna negizdelgen jáne azamattardyń rýhanı-mádenı jáne tildik qajettilikterin tolyq qanaǵattandyrýǵa baǵyttalǵan.
Baǵdarlamany iske asyrýdyń nátıjeli bolýy negizgi baǵdarlamalyq sharalardy josparlanǵan is-sharalardyń tıimdi iske asyrylýyn qamtamasyz etý kezinde memlekettik organdardyń strategııalyq josparlaryna kiriktirý jolymen qamtamasyz etiletin bolady.
Sonymen qatar bul is-sharalardyń praktıkalyq nátıjesine qol jetkizý úshin respýblıkanyń barlyq memlekettik organdary men sharýashylyq sýbektileri, onyń ishinde ulttyq kompanııalar men qarjylyq uıymdarynyń birlesken kúsh-jigeri qajet.
Aǵymdaǵy ahýaldy taldaý
Táýelsiz Qazaqstanda ońtaıly áleýmettik-lıngvıstıkalyq keńistik qurý til saıasatyn kezeń-kezeńimen iske asyrý arqyly jolǵa qoıylyp otyr.
1997 - 2000 jyldary "Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy til týraly" 1997 jylǵy Qazaqstan Respýblıkasy Zańynyń qabyldanýyna jáne Tilderdi qoldaný men damytýdyń 1998 - 2000 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasynyń bekitilýine oraı qoǵam ómiriniń negizgi salalarynda til qurylysynyń quqyqtyq negizi qalyptasa bastady.
2001 - 2010 jyldary Tilderdi qoldaný men damytýdyń on jyldyq kezeńge arnalǵan memlekettik baǵdarlamasyn iske asyrý sheńberinde til qurylysy strategııasynyń mynadaı úsh baǵyty aıqyndaldy: memlekettik tildiń áleýmettik-kommýnıkatıvtik qyzmetin keńeıtý jáne nyǵaıtý, orys tiliniń jalpy mádenı fýnktsııalaryn saqtaý, Qazaqstan halqynyń basqa da tilderin damytý. Sondaı-aq osy kezeńde Memleket basshysynyń bastamasy boıynsha "Tildiń úsh tuǵyrlylyǵy" atty ulttyq mádenı jobasyn iske asyrý bastaldy.
Osy Baǵdarlamany iske asyrý qorytyndylary Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy bolashaq til qurylysynyń negizin qalady:
1) memlekettik tildi oqytýdyń ınfraqurylymy eleýli túrde keńeıdi: qazaq tilinde oqytyp, tárbıeleıtin uıymdar - 5644, mektepter - 3798, memlekettik tildi oqytý ortalyqtary - 87;
2) is qaǵazdaryn júrgizýdi memlekettik tilge kóshirý protsesi belsendi iske asyrylýda (memlekettik organdardaǵy qazaq tilindegi qujattardyń úles salmaǵy shamamen 88 %-dy quraıdy);
3) 219 baspa jobalary, olardyń ishinde 65 oqý-ádistemelik quraldar, 47 balalarǵa arnalǵan kitaptar, 45 salalyq sózdikter jáne 62 tanymdyq, ǵylymı, pýblıtsıstıkalyq kitaptar jaryq kórdi. "Qazaq sózdigi" atty qazaq tiliniń bir tomdyq úlken túsindirme sózdigi jáne ınnovatsııalyq negizde ázirlengen "Danalyq álippesi" atty oqytý kesheni jaryq kórdi;
4) birqatar telejobalar: realıtı-shoýlar, qazaq tilin oqytý sabaqtary, anımatsııalyq fılmder jáne taǵy basqalar iske asyryldy;
5) IELTS (Ulybrıtanııa) jáne TOEFL (Amerıka Qurama Shtattary) júıeleri boıynsha tildi baǵalaýdyń kópdeńgeılik júıesi "Qaztest" júıesi ázirlendi. "Qazaq sózi" (500 cózden turatyn) jáne "Qazaq sózi" 900 sózden turatyn oqý-ádistemelik quraldar memlekettik tildi oqytýdyń jańa ádistemesi negizinde ázirlendi.
6) memlekettik til ortalyqtaryn akkredıtteý júıesiniń ádisnamasy ázirlendi;
7) sheteldegi qazaq dıasporasy ókilderine ana tilin úırenýde ádistemelik jáne uıymdastyrýshylyq qoldaýdy uıymdastyrý júıeli negizde júrgiziledi. Shetelde turatyn otandastardy qoldaý maqsatynda Eýropa qazaqtarynyń dástúrli kishi quryltaıy men óner festıvali ótkiziledi, sondaı-aq shetelde turatyn otandastardyń tynys-tirshiligi máseleleri boıynsha áleýmettik jáne taldamalyq zertteýler júrgiziledi;
8) Qazaqstandaǵy etnostardyń tilderin oqytý boıynsha kóptildiliktiń ınnovatsııalyq ádistemesi daıyndaldy;
9) memlekettik tildi úıretý protsesine jańa aqparattyq tehnologııalardy engizý maqsatynda ınternet-portal (servıstiń 20-dan astam túri) qurylyp, únemi jańartylyp turady. Tildi qashyqtan oqytýdy keńinen paıdalaný úshin "Tilalemi.kz" portaly jáne "Atau.kz" onomastıkalyq, "Emle.kz" orfografııalyq, "Termincom.kz" termınologııalyq bazalary iske qosyldy.
10) qazaq tildi ınternet-resýrstardy, kontentterdi damytý maqsatynda tildi qashyqtan oqytý kýrstarynyń sany ulǵaıdy;
11) memlekettik tildiń kommýnıkatıvtik fýnktsııasy nyǵaıýda (memlekettik buqaralyq aqparat quraldarynyń (budan ári - BAQ) kontentinde qazaq tilindegi habarlardyń kólemi, sondaı-aq BAQ-ta memlekettik tildiń úlesi 71%-dan joǵary);
12) "Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine onomastıka máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly" 2013 jylǵy 21 qańtardaǵy Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańy jáne birqatar zańǵa táýeldi normatıvtik quqyqtyq aktiler qabyldandy;
13) Qazaqstanda turatyn etnostardyń tilderin memlekettik qoldaýdyń tıimdi júıesi quryldy.
Osy jyldardaǵy (2011 - 2019 jyldardaǵy) til qurylysynyń qısyny elimizde bir qatar problemalyq aspektilerdiń bar bolýymen baılanysty.
Qoǵamda memlekettik tildi meńgerýdiń árkelki deńgeıi.
Atalǵan aspekt memlekettik tildi oqytýdyń ádisnamasy qalyptasqanmen, qazaq tili oqytýshylary men mamandarynyń biliktiligin arttyrý máselesiniń tolyqqandy sheshilmeýimen, qazaq tilin oqytýdyń V1, V2 deńgeıleri boıynsha oqytý ádistemesiniń jetispeýshiligimen, kórsetilgen deńgeıler boıynsha júıelendirilgen oqý-ádistemelik quraldar bazasynyń bolmaýymen de baılanysty.
Eldiń áleýmettik-kommýnıkatıvtik keńistigine memlekettik tildiń jetkiliksiz engizilýi.
Bul baǵyttaǵy problemaly máseleler, eń aldymen, halyqaralyq kommýnıkatsııalar, týrızm, demalys pen oıyn-saýyq salasynda memlekettik tildi belsendi qoldaný aıasynyń keńeıýine, ony zań, ǵylym jáne jańa tehnologııalardyń tili retinde damytýǵa baılanysty. Sonymen qatar problemalyq másele memlekettik tildiń qoldaný mártebesin arttyrý, ony otbasy qundylyǵy retinde tanymal etý sııaqty máselelerdiń mańyzdy tizbesi bolyp tabylady.
Sondaı-aq qazaq tili álipbıin latyn grafıkasyna kóshirý jumystaryn júrgizýdi barynsha aqparattandyrý mańyzdy.
Qazaqstandyq qoǵamda til mádenıetiniń tómendeýi.
Kórsetilgen aspektide termınologııa, antroponımıka jáne onomastıka salalaryndaǵy problemalar bar. Osyǵan baılanysty standarttaý boıynsha termınologııa salasyn jetildirý jáne termınderdi birizdendirý jumystary asa mańyzdy bolyp tabylady.
Lıngvıstıkalyq keńistikte sóıleý jáne jazý mádenıetin jetildirý, qazaq tilinde ınternet tutynýshylary qatarynyń ósý shamasy boıynsha BAQ-ta til tazalyǵyn, til mádenıeti, sóıleý áýezdiligin saqtaýda aıtarlyqtaı problemalyq máseleler bar.
Osyǵan baılanysty til mádenıeti normalarynyń saqtalýy boıynsha sharalardy uıymdastyrý kózdeledi.
Qazaqstandyqtardyń lıngvıstıkalyq kapıtalyn saqtaý jáne nyǵaıtý qajettiligi.
Bul aspektide qazaqstandyqtardyń básekelestik basymdyǵy retinde turǵyndardyń úsh (qazaq, orys jáne aǵylshyn) tildi qatar meńgerýine, Qazaqstan mádenıetiniń tildik áralýandyǵyn qalyptastyratyn etnostardyń tilderin saqtaý úshin jaǵdaı jasaýǵa jáne halyqaralyq iskerlik qarym-qatynas quraly retinde aǵylshyn jáne basqa da shet tilderin oqyp-úırenýge baılanysty problemalar jıyntyǵy oryn alady.
Osy problemalardy sheshýdiń jáne normatıvtik quqyqtyq bazany jetildirýdiń basym qajettiligi baǵdarlamanyń mynadaı maqsattary men mindetterin kózdeıdi.
Baǵdarlamanyń maqsattary, mindetteri, nysanaly ındıkatorlary jáne ony iske asyrý nátıjeleriniń kórsetkishteri
Baǵdarlamanyń maqsattary:
1) memlekettik tildi meńgerýdi qamtamasyz etýdiń tıimdi tásilderine qol jetkizý;
2) memlekettik tildi kópshiliktiń keńinen qoldanýyn tanymal etý;
3) damyǵan til mádenıeti zııaly ulttyń áleýmettik-mádenı baılyǵynyń elementi retinde;
4) qazaqstandyqtardyń lıngvıstıkalyq kapıtalyn damytý.
Nysanaly ındıkatorlar:
Mynalardy:
1) memlekettik tildi meńgergen turǵyndardyń úlesin (2016 jyly - 80 %, 2017 jyly - 83 %, 2018 jyly - 85 %, 2019 jyly - 90 %);
2) memlekettik tildi V1 deńgeıinde meńgergen mektep túlekteriniń úlesin (2016 jyly - 70 %, 2017 jyly - 80 %, 2018 jyly - 90 %, 2019 jyly - 100 %);
3) memlekettik buqaralyq aqparat quraldaryndaǵy qazaq tilindegi kontenttiń úlesin (2017 jyly - 70 %, 2018 jyly - 71 %, 2019 jyly - 72 %);
4) qazaq tiliniń rettelgen termınologııalyq qorynyń úlesin (2013 jyly - 20 %, 2016 jyly - 60 %, 2017 jyly - 75 %, 2018 jyly - 90 %, 2019 jyly - 100 %);
5) turǵyndardyń onomastıkalyq komıssııalardyń jumysyndaǵy sheshim qabyldaý protsesin talqylaý kezinde qoǵamdyq qoljetimdilik pen ashyqtyq qaǵıdattarynyń saqtalýy bóliginde qanaǵattanýshylyq dárejesin (2013 jyly - 60 %, 2016 jyly - 75 %, 2017 jyly - 80 %, 2018 jyly - 81 %, 2019 jyly - 82 %);
6) respýblıkadaǵy orys tilin meńgergen turǵyndardyń úlesin (2017 jyly - 89 %, 2018 jyly - 89 %, 2019 jyly - 89 %);
7) etnomádenı birlestikter janyndaǵy qazaq jáne ana tilderin oqytatyn kýrstarmen qamtylǵan etnostardyń úlesin (2013 jyly - 60 %, 2016 jyly - 70 %, 2017 jyly - 73 %, 2018 jyly - 78 %, 2019 jyly - 80 %);
8) respýblıkadaǵy aǵylshyn tilin meńgergen turǵyndardyń úlesin (2013 jyly - 10 %, 2016 jyly - 22 %, 2017 jyly - 23 %, 2018 jyly - 25 %, 2019 jyly - 27 %);
9) respýblıkadaǵy úsh tildi (memlekettik, orys jáne aǵylshyn) meńgergen turǵyndardyń úlesin (2013 jyly - 10 %, 2016 jyly - 20,5 %, 2017 jyly - 22 %, 2018 jyly - 24 %, 2019 jyly - 25%) ulǵaıtý.
Mindetter:
1) memlekettik tildi oqytýdyń ádisnamasyn jetildirý jáne standarttaý;
2) memlekettik tildi oqytýdyń ınfraqurylymyn damytý;
3) memlekettik tildi oqytý protsesin yntalandyrý;
4) memlekettik tildi qoldaný mártebesin arttyrý;
5) memlekettik tilge suranysty arttyrý;
6) qazaq tiliniń leksıkalyq qoryn jetildirý jáne júıeleý;
7) qoǵamdyq qatynastardyń barlyq salalarynda qazaq tili álipbıin latyn grafıkasyna kóshirý boıynsha keshendi jumystar júrgizý, til mádenıetin jetildirý;
8) kommýnıkatıvtik-tildik keńistikte orys tiliniń qyzmet etýi;
9) Qazaqstandaǵy tildik áralýandyqty saqtaý;
10) aǵylshyn jáne basqa da shet tilderin oqyp-úırený, oqytýdyń úshtildi modelin damytý.
Nátıjelerdiń kórsetkishteri:
1) qazaq tili boıynsha pedagog kadrlardy daıarlaýǵa kózdelgen granttardyń sany (jyl saıyn 500 adam);
2) onlaın rejıminde qashyqtan qol jetkizý múmkindigin paıdalana otyryp uıymdastyrylǵan memlekettik tildi oqytý ortalyqtary oqytýshylarynyń biliktiligin arttyrýǵa baǵyttalǵan is-sharalardyń úlesi (2013 jyly - 20 %, 2016 jyly - 50 %, 2017 jyly - 65 %, 2018 jyly - 75 %, 2019 jyly - 90 %);
3) memlekettik tildi oqıtyndar sanynyń ósýi (2013 jyly - 30 %, 2016 jyly - 70 %, 2017 jyly - 80 %, 2018 jyly - 90 %, 2019 jyly - 100 %);
4) "Qaztest" júıesi arqyly anyqtalatyn memlekettik tildi meńgergen memlekettik qyzmetshilerdiń úlesi: V1 deńgeıinde (2016 jyly - 25 %, 2017 jyly - 28 %, 2018 jyly - 30 %, 2019 jyly - 35 %); S1 deńgeıinde (2016 jyly - 5%, 2017 jyly - 8 %, 2018 jyly - 9 %, 2019 jylǵa qaraı - 10 %);
5) "Qaztest" júıesi arqyly anyqtalatyn memlekettik tildi V1 deńgeıinde meńgergen memlekettik qyzmet kórsetetin uıymdardaǵy, sondaı-aq ulttyq kompanııalar men ulttyq holdıngterdiń qyzmetkerleriniń úlesi (2016 jyly - 10 %, 2017 jyly - 30 %, 2018 jyly - 32 %, 2019 jyly - 35 %), S1 deńgeıinde (2016 jyly - 5 %, 2017 jyly - 7 %, 2018 jyly - 8 %, 2019 jyly qaraı - 9 %);
6) memlekettik tildi tanymal etýge baǵyttalǵan memlekettik áleýmettik tapsyrystyń úlesi (jyl saıyn 10 %);
7) memlekettik BAQ efırindegi memlekettik tildegi jańa televızııalyq jobalar sanynyń ósýi (jyl saıyn 10 %);
8) memlekettik tilde shyǵatyn baspa BAQ-ty qoldaýǵa baǵyttalǵan memlekettik aqparattyq tapsyrystyń úlesi (jyl saıyn 50 %);
9) termınologııalyq komıssııa bekitken termınderdiń sany (ósý qorytyndysymen) (2016 jyly - 18000, 2017 jyly - 21000, 2018 jyly - 24000, 2019 jyly - 27000);
10) kórneki aqparattarda memlekettik tildiń paıdalanylý dárejesi (2013 jyly - 30 %, 2016 jyly - 50 %, 2017 jyly - 70 %, 2018 jyly - 85 %, 2019 jyly - 100 %);
11) qazaq jáne ana tilderin úıretý boıynsha ádistemelik kómekpen qamtylǵan ulttyq-mádenı birlestikteri bar etnostardyń úlesi (2013 jyly - 20 %, 2016 jyly - 60 %, 2017 jyly - 75 %, 2018 jyly - 85 %, 2019 jyly - 100 %);
12) ortalyqtardyń jalpy sanyna shaqqanda aǵylshyn jáne basqa da shet tilderin úıretý boıynsha qyzmet kórsetetin memlekettik tildi oqytý ortalyqtarynyń úlesi (2013 jyly - 50 %, 2016 jyly - 75 %, 2017 jyly - 85 %, 2018 jyly - 86 %, 2019 jyly - 87 %).
Baǵdarlamanyń negizgi baǵyttary, alǵa qoıylǵan maqsattarǵa qol jetkizý joldary jáne tıisti sharalar
Birinshi baǵyt - memlekettik tildi meńgerý
Maqsaty: memlekettik tildi meńgerýdi qamtamasyz etýdiń tıimdi tásilderine qol jetkizý
Nysanaly ındıkatorlar:
1) memlekettik tildi meńgergen turǵyndardyń úlesi (2016 jyly - 80 %, 2017 jyly - 83 %, 2018 jyly - 85 %, 2019 jyly - 90 %);
2) memlekettik tildi V1 deńgeıinde meńgergen mektep túlekteriniń úlesi (2016 jyly - 70 %, 2017 jyly - 80 %, 2018 jyly - 90 %, 2019 jyly - 100 %).
Baǵdarlamanyń birinshi baǵytyn iske asyrý arqyly Qazaqstannyń barsha azamattarynyń memlekettik tildi meńgerý júıesin qurý jónindegi jumystardy uıymdastyrý kózdeledi. Bul júıeniń ózegi úshquramdy negizden turady - memlekettik tildi oqytý ádisnamasyn jetildirý, oqytýdyń ınfraqurylymyn keńeıtý jáne memlekettik tildi meńgerý protsesin yntalandyrý. Atalǵan tásil birinshi baǵyttyń úsh mindetin aıqyndaıdy.
1. Memlekettik tildi oqytý ádisnamasyn jetildirý jáne standarttaý.
Memlekettik til oqytý ádisnamasyn jetildirý úshin, eń aldymen, oqytýdyń tıisti standarttaryn jetildirý jáne úzdiksiz bilim berý modelin qurý arqyly memlekettik tildi meńgerý deńgeıin baǵalaý júıesin engizý kózdelgen.
Kópdeńgeıli standart tildi A1-A2 deńgeıleri boıynsha qarapaıym túrde paıdalaný, tildi V1-V2 deńgeıleri boıynsha óz betinshe paıdalaný jáne tildi S1-S2 deńgeıleri boıynsha biliktilikpen paıdalaný kózdelýge tıis.
Qurylǵan standartty júıeniń negizinde memlekettik tildi oqytýdyń ádisnamalyq negizin daıyndaý, onyń ishinde múmkindigi shekteýli adamdar úshin de ázirleý kózdeledi.
Osy sharalar memlekettik tildi bastaýysh synyptardaǵy oqýshylardyń A1 deńgeıinde, orta býyndaǵy oqýshylardyń A2 deńgeıinde, mekteptiń joǵary synyp, sondaı-aq tehnıkalyq jáne kásiptik bilim berý mekemeleri oqýshylarynyń V1 deńgeıinde, joǵary oqý orny stýdentteriniń V2 deńgeıinde, joǵary oqý ornynan keıin bilim alatyndardyń S1 deńgeıinde ıgerýin qamtamasyz etýge múmkindik beredi.
Sonymen qatar, tildi meńgerý ádistemesin jetildirý men jańǵyrtý kózdeledi. Qazaq tili tolyqqandy kúndelikti qyzmettik jáne kásiptik qarym-qatynas tili bolýǵa tıis.
Úzdiksiz bilim berý modeli arqyly qazaq tilin oqytýdyń standarty negizinde shyǵarmashylyq pedagogıkalyq izdenistiń jáne oqytýdyń jańa ádistemelerin ázirleýdiń turaqty protsesi sózsiz qajettilikke aınalatyn bolady.
Qoldanystaǵy zańnama talaptaryna sáıkes qazaq tili oqytýshylaryn oqytý jáne olardyń biliktiligin arttyrý qurylatyn júıeniń qajetti quramdas bóligi bolyp tabylady.
Mamandardy joǵary sapaly deńgeıde oqytý isin júrgizýge uıymdastyrýshylyq jáne ádistemelik múmkindigi bar ǵylymı-bilim berý ortalyqtary sanynyń azdyǵyna baılanysty qashyqtan oqytý júıesin keńinen engizý kózdeledi.
2. Memlekettik tildi oqytýdyń ınfraqurylymyn damytý. Qazaqstannyń barsha azamattarynyń memlekettik tildi meńgerý júıesiniń eń qajetti ekinshi komponenti memlekettik tildi oqytý ortalyqtarynyń qyzmeti bolyp tabylady. Qazaq tilin oqytýǵa arnalǵan osy ortalyqtar oqý oryndaryn bitirgen Qazaqstannyń eresek azamattarynyń memlekettik tildi meńgerýiniń ınfraqurylymdyq bazasyna aınalýǵa tıis.
Memlekettik tildi oqytý ortalyqtarynyń strategııalyq damý jospary, basqarý qurylymy, oqý protsesin uıymdastyrý, materıaldyq-tehnıkalyq resýrstarynyń bolýy qajet.
Ortalyqtardyń qyzmetin baǵalaýǵa ortalyq tyńdaýshylarynyń "Qaztest" júıesi boıynsha emtıhan tapsyrý nátıjeleri týraly shynaıy málimetter negiz bolady.
3. Memlekettik tildi oqytý protsesin yntalandyrý. Qoıylǵan maqsatqa qol jetkizýdiń úshinshi mindetti komponenti memlekettik tildi oqytý protsesin yntalandyrý jáne monıtorıng júrgizý júıesin qurý bolyp tabylady.
Atalǵan mindetti memlekettik qyzmetshilerdiń, memlekettik qyzmet kórsetý, sondaı-aq halyqqa qyzmet usyný salasyndaǵy uıymdar qyzmetkerleriniń (bankter, saýda uıymdary, qyzmet kórsetý salasy jáne taǵy basqalary) qazaq tilin bilý deńgeıine qoıylatyn eń tómengi talaptardy aıqyndaý arqyly iske asyrý kózdeledi.
Atalǵan shara memlekettik qyzmetshiler men memlekettik qyzmet kórsetý uıymdary qyzmetkerleriniń Qazaqstan Respýblıkasynyń ulttyq standarty negizinde qazaq tilin oqytý júıesin uıymdastyrýdy qajet etedi. Memlekettik tildi qajetti kólemde meńgermegen memlekettik qyzmetshiler men memlekettik qyzmet kórsetetin uıymdardyń qyzmetkerleriniń memlekettik tildi bilý deńgeıi jyl saıyn "Qaztest" júıesiniń negizinde anyqtalýǵa tıis.
Árbir mekeme uıymdastyrǵan memlekettik tildi oqytý kýrsynyń aıaqtalýy boıynsha qyzmetkerler "Qaztest" júıesi arqyly sertıfıkattyq testileýge qatysyp, bilim deńgeıin anyqtaıdy.
Qyzmetkerlerdiń memlekettik tildi bilý deńgeıi kommýnıkatıvtik talaptardy anyqtaıtyn ulttyq standarttar negizinde belgilenedi.
Test tehnologııasy dıagnostıkalyq jáne sertıfıkattyq testten turady.
Bilim berý júıesiniń barlyq satylarynda memlekettik tildi bilý deńgeıin baǵalaý júıesin jetildirý máselesin pysyqtaý kózdeledi. Qazaq tili bilim alýshylardy qorytyndy attestattaýdyń qajetti jáne mindetti komponentine aınalýǵa tıis.
Qazaq tilin úırenýge múddeli barlyq tulǵalarǵa keńinen memlekettik qoldaý kórsetý kózdelgen. Osy sharalardyń qatarynda memlekettik tildi oqytý ortalyqtarynyń janynan bilim deńgeıi boıynsha tegin kýrstar uıymdastyrý, sondaı-aq osy jumysqa memlekettik-jekeshelik áriptestik ádisterin tartý bar.
Sonymen qatar oqytýdyń ınnovatsııalyq nysandary men ádistemelerin ázirleý arqyly qazaq tilin qashyqtan oqytýdy keńinen engizý kózdeledi.
Sheteldegi qazaq dıasporasynyń ókilderine ana tilin meńgerý úshin saıası-dıplomatııalyq, ádistemelik jáne uıymdastyrýshylyq qoldaý kórsetiletin bolady. Sonymen qatar otandastar máseleleri boıynsha saraptamalyq jáne zertteý jumystarynyń júıesin uıymdastyrý kózdeledi.
Nátıjelerdiń kórsetkishteri:
1) qazaq tili boıynsha pedagog kadrlardy daıarlaýǵa kózdelgen granttardyń sany (jyl saıyn 500 adam);
2) onlaın rejımde qashyqtan qol jetkizý múmkindigin paıdalana otyryp uıymdastyrylǵan memlekettik tildi oqytý ortalyqtary oqytýshylarynyń biliktiligin arttyrýǵa baǵyttalǵan is-sharalardyń úlesi (2013 jyly - 20 %, 2016 jyly - 50 %, 2017 jyly - 65 %, 2018 jyly - 75 %, 2019 jyly - 90 %);
3) memlekettik tildi oqıtyndar sanynyń ósýi (2013 jyly - 30%, 2016 jyly - 70 %, 2017 jyly - 80 %, 2018 jyly - 90 %, 2019 jyly - 100 %);
4) "Qaztest" júıesi arqyly anyqtalatyn memlekettik tildi V1 deńgeıinde meńgergen memlekettik qyzmetshilerdiń úlesi (2016 jyly - 25 %, 2017 jyly - 28 %, 2018 jyly - 30 %, 2019 jyly - 35 %), S1 deńgeıinde (2016 jyly - 5 %, 2017 jyly - 8 %, 2018 jyly - 9 %, 2019 jylǵa qaraı - 10 %);
5) "Qaztest" júıesi arqyly anyqtalatyn memlekettik tildi V1 deńgeıinde meńgergen memlekettik qyzmet kórsetetin uıymdardaǵy, sondaı-aq ulttyq kompanııalar men ulttyq holdıngterdiń qyzmetkerleriniń úlesi (2016 jyly - 10 %, 2017 jyly - 30 %, 2018 jyly - 32 %, 2019 jyly - 35 %), S1 deńgeıinde (2016 jyly - 5 %, 2017 jyly - 7 %, 2018 jyly - 8 %, 2019 jyly - 9 %).
Ekinshi baǵyt - memlekettik tildi kópshiliktiń qoldanýyn tanymal etý jáne onyń paıdalanylý aıasyn keńeıtý
Maqsaty: "Memlekettik tildi keńinen qoldanýyn tanymal etý".
Nysanaly ındıkatorlar:
1) memlekettik buqaralyq aqparat quraldaryndaǵy qazaq tilindegi kontenttiń úlesi (2017 jyly - 70 %, 2018 jyly - 71 %, 2019 jyly - 72 %).
Ekinshi maqsatqa qol jetkizýdiń algorıtmi arqyly memlekettik tildiń bedelin arttyrý men qoldanylý aıasyn keńeıtý jónindegi jumysty júzege asyrýdy kózdeıdi.
1. Memlekettik tildi azamattyq qoǵam ınstıtýttarynda jáne buqaralyq aqparat quraldarynda keńinen qoldaný.
Bul mindetti iske asyrýǵa qoǵamdyq sanada memlekettik tilde sóıleýshiniń bedeldi beınesin qalyptastyrý jáne ornyqtyrý arqyly qol jetkiziledi. Bul baǵytta PR-tehnologııalar negizgi rólge ıe bolady. Bul úshin memlekettik tildi tanymal etýge qol jetkizý jáne nasıhattaý jónindegi arnaıy jumystardy uıymdastyrý qajet.
Nysanaly aýdıtorııalardyń negizgi erekshelikterin eskere otyryp, ártúrli pozıtıvti beıneler men modelderdi ázirleý negizinde memlekettik tilde sóıleýshiniń bedeldi beınesin qalyptastyrý jónindegi jumysqa tabysty mártebeli tulǵalardy, onyń ishinde memlekettik jáne basqa da tilderdi biletin etnos ókilderin tartý kózdeledi.
Atalǵan jumystar jıyntyǵy, sondaı-aq memlekettik tilde sóıleýshiniń bedeldi beınesin qalyptastyrý protsesine memlekettik áleýmettik tapsyrys tetigi men memlekettik aqparattyq tapsyrys negizinde buqaralyq aqparat quraldary arqyly úkimettik emes sektordyń shyǵarmashylyq áleýetin tartýdy talap etedi.
Josparlanyp otyrǵan sharalar qatarynda ınternetti qosa alǵanda, BAQ-tyń barlyq túrinde memlekettik tildi kópshilikke tanymal etetin úlgi tutarlyq beınelerdi medııalyq rotatsııalaý, kópshilikke arnalǵan merzimdi basylymdardy shyǵarýdy, negizgi nysanaly aýdıtorııalar úshin kórneki jáne ımıdjdik ónimder shyǵara otyryp, kórneki úgit quraldarynyń PR is-sharalar keshenin uıymdastyrýdy qamtamasyz etý kózdelgen.
Memlekettik tildi kópshiliktiń qoldanýyna qol jetkizý jónindegi jumysqa birlesken aktsııalar ótkizý arqyly memlekettik-jekeshelik áriptestik ádisterin tartý kózdeledi.
Memlekettik tildi otbasy qundylyǵy retinde kópshiliktiń qoldanýyna qol jetkizý atalǵan júıeniń mańyzdy quramdas bóligi bolyp tabylady. Qazaq tilinde sóıleıtin, onyń ishinde etnostar men sheteldik dıasporalar ókilderiniń tanymal otbasylaryn RR jumysyna tartý arqyly memlekettik tildi otbasyndaǵy qarym-qatynas tili retinde kópshiliktiń qoldanýyna qol jetkizý jóninde aýqymdy naýqan uıymdastyrý kózdeledi.
Sonymen qatar qoǵamdyq pikir kóshbasshylaryn tarta otyryp, aqparattyq-ıdeologııalyq sıpattaǵy sharalar keshenin, aqparattyq jáne qoǵamdyq naýqandar, iri qoǵamdyq qozǵalystar, aktsııalar men jobalar, uıymdastyrý talap etiledi.
Qoǵamdyq pikirdi qalyptastyrý jónindegi jumystardyń mańyzdy elementiniń biri - memlekettik tildi qoldaný máselelerindegi unamsyz stereotıpterdi beıtaraptandyrý kózdeledi.
Osy baǵyttaǵy jumys memlekettik tildi paıdalaný men qoldaný salasyndaǵy jaǵymsyz stereotıptik pikirlerdiń aldyn alý jóninde zertteý-taldaý qyzmetin júrgizý, qajetti sharalar keshenin aıqyndaý arqyly jolǵa qoıylatyn bolady.
Úkimettik emes sektor men mass-medıa áleýeti memlekettik tildi qoldaný salasyndaǵy jaǵymsyz aspektilerdi qoǵamdyq aıyptaý tetikterin qalyptastyrý jónindegi jumystyń negizgi resýrsyna aınalýǵa tıis.
2. Memlekettik tilge suranysty arttyrý.
Qoıylǵan maqsatqa qol jetkizýdiń ekinshi mindeti memlekettik tildiń qoldanylý aıasyn keńeıtý, qoǵamnyń tynys-tirshiliginiń barlyq salasyna ıntegratsııalaý bolyp tabylady.
Osy baǵytta memlekettik tilde habar taratatyn jańa televızııalyq arnalar qurý arqyly tildik ortany qalyptastyrýdaǵy BAQ-tyń rólin kúsheıtýge erekshe nazar aýdarylyp otyr. Bul rette tsıfrlyq teleradıo habarlaryn taratýdy engizý arqyly aıryqsha múmkindikter ashylady.
Sondaı-aq balalar men jastarǵa arnalǵan qazaq tilindegi kontentti keńeıtý, arnaıy oqytý baǵdarlamalaryn, fılmder jasaý arqyly memlekettik tildi oqytý protsesin uıymdastyrýda medııalyq salanyń áleýetin belsendi paıdalaný kózdeledi.
Sondaı-aq qazaq tilindegi ınternet-resýrstardy memlekettik qoldaý júıesi arqyly qazaq tildi BAQ-tarǵa júıeli qoldaý kórsetý de mańyzdy aspekt bolyp sanalady.
Qoǵamdaǵy til mádenıetin tikeleı qalyptastyratyn adamdar retinde BAQ qyzmetkerlerine qoıylatyn mindetti tildik biliktilik talaptaryn engizý erekshe rólge ıe bolady.
Sonymen birge atalǵan baǵytta memlekettik tildi ǵylym, zańnamalyq aktiler jáne jańa tehnologııalar tili retinde damytý sharalary kózdeledi.
Osy aspektide dástúrli jáne ınnovatsııalyq tásilder negizinde ózindik ǵylymı-tehnologııalyq tildik bazany qarqyndy damytý barynsha ózekti bolyp sanalady.
Entsıklopedııalardy, ǵylymı-pýblıtsıstıkalyq, iskerlik, kórkem jáne basqa da ádebıetterdi túpnusqa tilinen qazaq tiline aýdarý isin uıymdastyrý jáne kóp taralymmen shyǵarý memlekettik tildiń qazirgi qoldanbaly ǵylym tili retindegi rólin barynsha kúsheıtýge múmkindik beredi. Sondaı-aq "elektrondyq úkimet" sheńberinde elektrondyq qyzmet kórsetýdiń barlyq deńgeıinde qazaq tiliniń qoldanylýyn jandandyrý kózdeledi.
Qazaq tiliniń halyqaralyq kommýnıkatsııalar, demalys jáne oıyn-saýyq salasynda qoldanylýyn keńeıte túsý de kózdelip otyr.
Mádenıet mekemeleriniń repertýarlaryn qazaq tilindegi jańa kontentpen tolyqtyrý qajettiligi memlekettik tildegi jańa qoıylymdardy jáne jobalardy, onyń ishinde balalar men jasóspirim kórermender aýdıtorııasyna baǵyttalǵan shyǵarmalardy týyndatý úshin shyǵarmashylyq áleýetti yntalandyrýǵa arnalǵan konkýrstyq sharalardy uıymdastyrý jáne ótkizýdiń mindetterin aıqyndap berdi.
Buqaralyq mádenı, sport jáne basqa da kópshilik sharalardy ótkizgen kezde memlekettik tildi keńinen qoldaný sózsiz qajettilikke aınalýǵa tıis.
Memlekettik til halyqaralyq kezdesýler ótkizý, sharttardy, kelisimderdi jáne ózge de halyqaralyq aktilerdi resimdeý kezinde negizgi til bolýǵa tıis.
Etnotýrıstik is-sharalardy (mádenı-etnografııalyq eskertkishterge saıahat, skaýtıng, balalardyń etnosaıahattary jáne jazǵy etnolagerler) uıymdastyrǵan kezde memlekettik tildiń áleýetin belsendi paıdalaný óte ózekti bolyp sanalady.
Nátıjelerdiń kórsetkishteri:
1) memlekettik tildi tanymal etýge baǵyttalǵan memlekettik áleýmettik tapsyrystyń úlesi (jyl saıynǵy memlekettik áleýmettik tapsyrysty iske asyrýǵa bólinetin qarajattyń jalpy kóleminiń 10 %-y);
2) memlekettik BAQ efırinde memlekettik tildegi jańa televızııalyq jobalar sanynyń ósýi (jyl saıynǵy televızııalyq jobalardyń jalpy sanynyń - 10 %-y);
3) memlekettik tilde shyǵatyn baspasózdi qoldaýǵa baǵdarlanǵan memlekettik aqparattyq tapsyrystyń úlesi (jyl saıyn 50 %).
Úshinshi baǵyt - qazaqstandyqtardyń til mádenıetiniń deńgeıin arttyrý.
Maqsaty: "Damyǵan til mádenıeti zııaly ulttyń áleýmettik-mádenı baılyǵynyń elementi"
Nysanaly ındıkatorlar:
1) qazaq tiliniń rettelgen termınologııalyq qorynyń úlesi (2013 jyly - 20 %, 2016 jyly - 60 %, 2017 jyly - 75 %, 2018 jyly - 90 %, 2019 jyly - 100 %);
2) turǵyndardyń onomastıkalyq komıssııalardyń jumysyndaǵy sheshim qabyldaý protsesin talqylaý kezinde qoǵamdyq qoljetimdilik pen ashyqtyq qaǵıdattarynyń saqtalýy bóliginde qanaǵattanýshylyq dárejesi (2013 jyly - 60 %, 2016 jyly - 75 %, 2017 jyly - 80 %, 2018 jyly - 81 %, 2019 jyly - 82 %.
1. Qazaq tiliniń leksıkalyq qoryn jetildirý jáne júıeleý
Atalǵan baǵytty iske asyrý, eń aldymen, ákimshilik-aýmaqtyq birlikterdiń ataýlaryn júıelendirýdi qamtamasyz etý kózdeledi.
Onomastıka salasyndaǵy jumysty jetildirý, eń aldymen, onomastıkalyq jumystardy júrgizgen kezde ashyqtyq qaǵıdattaryn engizý, qoǵamdyq pikirdi eskerý, sheshimderdi qabyldaý protsesine azamattyq qoǵam ınstıtýttaryn jáne buqaralyq aqparat quraldaryn keńinen tartý kózdeledi.
Oǵan qol jetkizý úshin onomastıka salasynda normatıvtik quqyqtyq bazany jetildire túsý, sondaı-aq geografııalyq obektilerdiń ataýlaryn memlekettik tilde jazý, ony orys jáne basqa da tilderde translıteratsııalaýdyń erejelerin ázirleý talap etiledi.
Antroponımıkalyq ataýlardy jáne kórneki aqparattardy sáıkestendirýdi júzege asyrý memlekettik tilde antroponımıkalyq belgileýlerdi jazý men sáıkestendirý jónindegi biryńǵaı talaptardy ázirleýdi, sondaı-aq kórneki aqparatty kórkem resimdeý týraly normatıvtik quqyqtyq bazany jetildirýdi talap etedi.
Termınologııalyq leksıkany birizdendirý, termınologııalyq qordy tolyqtyrý jónindegi mindet ózekti bolyp sanalady.
Qajetti sharalardyń qatarynda qazaq termınologııasyn júıeleý jónindegi jańa talaptardy ázirleý, termınderdi jáne ataýlardy negizgi qaǵıdalarǵa, qazaq tiliniń jazý normalaryna sáıkes retke keltirý jumystary oryn alady.
Atalǵan jumys álemdik tájirıbeni, týystas tilderdiń úlgilerin, halyqaralyq termınderdi jáne termınologııalyq ataýlardy paıdalaný arqyly, sondaı-aq jańadan bekitilgen termınderdi buqaralyq aqparat quraldarynda paıdalaný jıiligine turaqty monıtorıng júrgizý jaǵdaıynda júrgizilýge tıis.
Termınologııalyq qordy jańa termındermen jańartý tildik tarıhı murany qaıta jańǵyrtýdy, sondaı-aq termıntaný men termınografııa jónindegi arnaıy jumystardy júrgizýdi talap etedi.
Sondaı-aq halyqaralyq termınderdi qazaq tiline aýdarý ádisterin qaıta qaraý, termınder men uǵymdardy aýdarý ádisterin ázirleý, sondaı-aq jalpy qabyldanǵan halyqaralyq analogtarǵa sáıkestendirý turǵysyndaǵy jumystardy júrgizý talap etiledi. Osyǵan baılanysty halyqaralyq termınderdi qabyldaýdyń qaǵıdattaryn ázirleý kózdeledi. Sonymen qatar salalyq termınologııanyń biryńǵaı elektrondyq bazasyn qurý jáne qazaq termınologııasynyń jalpy qoryn jasaý, veb-saıttar men portaldarǵa ornalastyrý kózdeledi.
Úzdiksiz tildik ózgerister protsesin bekitetin, tildiń júıe qurý, leksıkalyq jáne grammatıkalyq qurylysyn sıpattaıtyn qajettiligi de óte ózekti bolyp tabylady.
2. Qazaq tili álipbıin latyn grafıkasyna kóshirý, ony qoǵamdyq qatynastardyń barlyq salalarynda qoldaný boıynsha keshendi jumystar júrgizý, til mádenıetin jetildirý.
Qazaq tili álipbıin latyn grafıkasyna kóshirý, ony qoǵamdyq qatynastardyń barlyq salalarynda qoldaný boıynsha keshendi jumystar júrgizý.
Osy baǵytta qoǵamdyq pikirdi qalyptastyrý maqsatynda qazaq tili álipbıin latyn grafıkasyna kóshirý boıynsha túsindirý jumystaryn júrgizý, qazaq tiliniń fonologııalyq erekshelikterin eskere otyryp, qazaq tiliniń orfografııasyn jetildirý jóninde sharalar qabyldaý, azamattardyń jańa álipbıdi úırenýi boıynsha materıaldardy daıyndaý, olardyń kópshilikke qoljetimdiligin qamtamasyz etý kózdelgen.
Sonymen qatar qazaq tili álipbıin latyn grafıkasyna kóshirý barysynda bolashaq urpaq úshin qazaq halqynyń kırıllıtsa negizindegi baı mádenı murasyn saqtap qalý qajet. Bolashaqta kırıllıtsada shyǵarylǵan kórkem ádebıet, halyq óneri, tarıhı shyǵarmalar, álemdik ádebıettiń qazaq tiline aýdarylǵan týyndylary, entsıklopedııalary latyn grafıkasynyń negizinde qaıta shyǵarylýǵa tıis.
Tele- jáne radıoarnalarda, merzimdi baspa basylymdarynda qazaq álipbıin latyn grafıkasyna kóshirýge arnalǵan taqyryptyq aıdarlar men baǵdarlamalar ashýdy uıymdastyrý qajet.
Latyn grafıkasyn úırený úshin sózdikter, emle erejelerin, tilasharlardy shyǵarýdy qamtamasyz etý, ınnovatsııalyq IT-tehnologııalardy qoldana otyryp, balalar men eresekterge arnalǵan onlaın-qosymshalar, elektrondyq nusqadaǵy oqý kýrstaryn ázirleý qajet.
Latyn grafıkasyn úıretetin oqytýshy-mamandar daıarlaý, eresek turǵyndar úshin kýrstardy úılestirý qajet.
Qazaqstandyqtardyń til mádenıetiniń deńgeıin kóterýdiń qajetti komponenti sóıleý mádenıetin damytý bolýǵa tıis.
Aıtystar, músháıra, pikirtalas týrnırlerin, jyraýlar men jyrshylar konkýrstaryn uıymdastyrý jáne ótkizý osy baǵyttaǵy negizgi sharalar bolyp tabylady.
Qazaq jazýyn odan ári jetildirý saýattylyqty arttyrýǵa baǵyttalǵan konkýrstyq is-sharalar keshenin uıymdastyrý jáne ótkizý arqyly iske asyrylatyn bolady. Sonymen birge memlekettik til máselesimen aınalysatyn merzimdi baspa basylymdaryn memlekettik qoldaý talap etiledi.
Sonymen qatar aqparattyq-anyqtamalyq elektrondyq tildik qyzmetti qurý jáne damytý, elektıvti, qosymsha kýrstardy uıymdastyrý arqyly memlekettik tildegi iskerlik resmı jazba daǵdylaryna oqytý júıesin uıymdastyrý josparlanýda.
Úılesimdi tildik ortany saqtaý - til mádenıetin jetildirý mindetteriniń biri. Qoǵamdy, mádenıet jáne óner qaıratkerlerin, BAQ-ty keńinen tarta otyryp, Qazaqstan halqy tilderi kúnin uıymdastyrý jáne ótkizý, túrki jazbalaryna arnalǵan is-sharalar keshenin uıymdastyrý, sondaı-aq til mádenıetin nasıhattaýǵa baǵyttalǵan sharalardy ótkizý dástúrin jalǵastyrý jumystary qajetti sharalar qataryna jatady.
Nátıjelerdiń kórsetkishteri:
1) termınologııalyq komıssııa bekitken termınderdiń sany (ósý qorytyndysymen) (2016 jyly - 18000, 2017 jyly - 21000, 2018 jyly - 24000, 2019 jyly - 27000);
2) kórneki aqparattarda memlekettik tildiń paıdalanylý dárejesi (2013 jyly - 30 %, 2016 jyly - 50 %, 2017 jyly - 70 %, 2018 jyly - 85 %, 2019 jyly - 100 %).
Tórtinshi baǵyt - lıngvıstıkalyq kapıtaldy damytý úshin qolaıly jaǵdaılar jasaý
Maqsaty: "Qazaqstandyqtardyń lıngvıstıkalyq kapıtalyn damytý"
Nysanaly ındıkatorlar:
1) respýblıkadaǵy orys tilin meńgergen turǵyndardyń úlesi (2017 jyly - 89 %, 2018 jyly - 89 %, 2019 jyly - 89 %);
2) etnomádenı birlestikter janyndaǵy qazaq jáne ana tilderin oqytatyn kýrstarmen qamtylǵan etnostardyń úlesi (2013 jyly - 60 %, 2016 jyly - 70 %, 2017 jyly - 73 %, 2018 jyly - 78 %, 2019 jyly - 80 %);
3) respýblıkadaǵy aǵylshyn tilin meńgergen turǵyndardyń úlesi (2013 jyly - 10 %, 2016 jyly - 22 %, 2017 jyly - 23 %, 2018 jyly - 25 %, 2019 jyly - 27 %);
4) respýblıkada úsh tildi (memlekettik, orys jáne aǵylshyn) meńgergen turǵyndardyń úlesi (2013 jyly - 10 %, 2016 jyly - 20,5 %, 2017 jyly - 22 %, 2018 jyly - 24 %, 2019 jyly - 25 %).
1. Kommýnıkatıvtik-tildik keńistikte orys tiliniń qyzmet etýi.
Tórtinshi baǵytty iske asyrý Qazaqstannyń kommýnıkatıvtik-tildik keńistiginde orys tiliniń qoldanylýyn qamtamasyz etý jónindegi júıeli jumystardy uıymdastyrýdy kózdeıdi.
Munyń aıasynda orys tilin oqytý júıesin oqý-ádistemelik jáne zııatkerlik turǵydan odan ári qamtamasyz etý, sondaı-aq oqytýshy kadrlardy kásiptik turǵydan oqytý jónindegi jumys jalǵastyrylatyn bolady.
Orys tiliniń qoldanylýyn aqparattyq qoldaý Qazaqstannyń aqparattyq keńistiginde orys tilin paıdalanýdy qamtamasyz etý arqyly qol jetkiziletin bolady.
2. Qazaqstandaǵy tildik áralýandyqty saqtaý.
Osy mindet aıasynda, eń aldymen, Qazaqstanda turatyn etnos ókilderiniń ana tilderin oqytýǵa jaǵdaı jasaý kózdeledi. Bul úshin jeksenbilik mektepterge oqý-ádistemelik kómek kórsetý, sondaı-aq ana tilderin oqytý kezinde tildi biletin tájirıbeli pedagog mamandardy tartý, halyqaralyq tájirıbeni jáne zamanaýı tehnologııalardy paıdalaný josparlanady.
Sonymen qatar, etnostardyń tilderin saqtaý jáne mádenıetterdi ózara baıytý úshin qajetti jaǵdaılarmen qamtamasyz etý kózdeledi. Keńinen aqparattyq qoldaýmen mádenı-kópshilik is-sharalardy uıymdastyrý, etnostardyń tarıhı jáne zamanaýı jazba murasyn saqtaýdy qamtamasyz etý jumystary qajetti sharalar qataryna jatady.
Halyqtyń shyǵarmashylyq turǵydan ósýine járdemdesý etnostardyń mádenı jáne shyǵarmashylyq múmkindikterin odan ári iske asyrý arqyly josparlanady.
3. Aǵylshyn jáne basqa da shet tilderin oqyp-úırený, oqytýdyń úshtildi modelin damytý.
Qazaqstandyqtardyń leksıkalyq kapıtalynyń negizgi komponentteriniń biri iskerlik jáne halyqaralyq qarym-qatynas quraly retindegi aǵylshyn tilin bilý bolyp tabylady.
Osy mindettiń aıasynda shet tilderin oqytý protsesiniń aýqymdy bilim berý keńistigin saqtaý kózdelgen.
Shet tildik mádenıetpen ózara is-qımyl jasaý maqsatynda halyqaralyq yntymaqtastyqty keńeıtý úkimetaralyq kelisimder aıasyndaǵy mádenı-kópshilik is-sharalar - shet memleketterdiń Mádenıet kúnderin, kórmeler, kórkem jáne derekti fılmderdi túpnusqa tilinde kórsetý kózdeledi.
Oqytýdyń úshtildi modelin damytý
Osy baǵyt sheńberinde úsh tilde bilim berý ıdeıasyn tanymal etýge jáne yntalandyrýǵa baǵyttalǵan arnaıy is-sharalardy uıymdastyrý jónindegi jumys kózdelgen.
Sonymen qatar mektepke deıingi uıymdar men orta bilim berý uıymdaryndaǵy úsh tilde bilim berý jáne tárbıeleý qyzmetine arnalǵan ádistemelik materıaldardy ázirleý jáne shyǵarý da kózdelgen.
Nysanaly toptarda úsh tilde bilim berýdi ilgeriletý jónindegi aqparattyq strategııany iske asyrý sheńberinde kórsetilgen baǵytty keńinen jarııa etý kózdelgen.
Nátıjelerdiń kórsetkishteri:
1) qazaq jáne ana tilderin úıretý boıynsha ádistemelik kómekpen qamtylǵan ulttyq-mádenı birlestikteri bar etnostardyń úlesi (2013 jyly - 20 %, 2016 jyly - 60 %, 2017 jyly - 75 %, 2018 jyly - 85 %, 2019 jyly - 100 %);
2) ortalyqtardyń jalpy sanyna shaqqanda aǵylshyn jáne basqa da shet tilderin úıretý boıynsha qyzmet kórsetetin memlekettik tildi oqytý ortalyqtarynyń úlesi (2013 jyly - 50 %, 2016 jyly - 75 %, 2017 jyly - 85 %, 2018 jyly - 86 %, 2019 jyly - 87 %).
Baǵdarlamany iske asyrý kezeńderi
Baǵdarlamany iske asyrý úsh kezeńde júzege asyrylady.
Birinshi kezeńde (2011 - 2013 jyldar) tilderdi odan ári damytý men qyzmet etýiniń normatıvtik quqyqtyq jáne ádisnamalyq bazasyn jetildirýge baǵyttalǵan sharalar kesheni ótkizildi.
Osylaısha, birinshi kezeńniń aıasynda memlekettik tildi oqytý standarttaryn jetildirý, qazaq tilin oqytý ortalyqtaryn akkredıtteýdiń ádistemesin ázirleý jumystaryn júzege asyrý iske asyryldy.
Sonymen qatar, ákimshilik-aýmaqtyq birlikterdiń ataýlaryn júıelendirýdi qamtamasyz etý máselesi boıynsha onomastıka salasyndaǵy, termınologııalyq leksıkany birizdendirý máselesi boıynsha termınologııa salasyndaǵy, sondaı-aq antroponımıkalyq ataýlar men kórneki aqparatty sáıkestendirýdi júzege asyrý máselesi boıynsha antroponımıka salasyndaǵy normatıvtik quqyqtyq baza jetildirildi.
Sonymen birge, quqyqtyq olqylyqtardy joıý men tilder týraly zańnamanyń buzylǵany úshin jaýapkershilikti kúsheıtý turǵysynan normatıvtik quqyqtyq baza jetildirildi.
Osy kezeńde memlekettik tildi kópshiliktiń keńinen qoldanýyna, Qazaqstanda turatyn etnostardyń tilderin saqtaýǵa jáne oqyp-úırenýge qolaıly jaǵdaılar jasaıtyn uıymdastyrýshylyq-praktıkalyq sharalar kesheni, sondaı-aq nátıjelerdiń tıimdiligine monıtorıng júrgizý júıesi engizildi.
Ekinshi kezeń (2014 - 2016 jyldar) aıasynda memlekettik tildi oqyp-úırený jáne qoldaný salasynda, sondaı-aq tildik áralýandyqty saqtaýda jańa standarttar, tehnologııalar men ádisterdi engizý jónindegi praktıkalyq sharalar kesheni iske asyryldy.
Memlekettik tildi meńgerýdi yntalandyrý júıesin qurý jónindegi jumys uıymdastyrylyp, memlekettik qyzmetshilerdiń, halyqqa qyzmet kórsetý jáne memlekettik qyzmetter kórsetý salasy qyzmetkerleriniń memlekettik tildi meńgerýi jónindegi mindetti mınımaldy talaptary engizildi. Buǵan qosa, memlekettik tildi kópshiliktiń keńinen qoldanýyna qol jetkizý jónindegi jumysy jalǵastyrylýda.
Ázirlengen normatıvtik quqyqtyq bazanyń negizinde qazaq tiliniń termınologııalyq qoryn retke keltirý, onomastıkalyq keńistikti júıelendirýdi qamtamasyz etý jónindegi jumystar júrgizildi.
Úshinshi kezeń (2017 - 2019 jyldar)
Memlekettik tildi oqytýdyń ulttyq standarttaryna sáıkes qazaq tilin oqytý ádistemesin odan ári jetildirý, memlekettik tildiń áleýmettik-kommýnıkatıvtik keńistikte jetkilikti qoldanylýy, onyń mártebesin arttyrý, qazaq tili álipbıin latyn grafıkasyna kóshirý boıynsha memleket pen azamattyq qoǵamnyń aqparattyq-túsindirý jumystaryn kúsheıtý, qazaq tiliniń oqý-ádistemelik quraldary bazasyn latyn grafıkasynda qalyptastyrýdy iske asyrý, sondaı-aq kırıllıtsada shyǵarylǵan ádebı jáne basqa da shyǵarmalardy shyǵarý júzege asyrylatyn bolady.
Sonymen qatar qoǵamdyq ómirdiń barlyq salalarynda memlekettik tildiń qajettiligin, onyń basqa tilderdiń qoldanylýy odan ári saqtalǵan jaǵdaıda tıisinshe qoldanylý sapasyna jáne meńgerilý deńgeıine júıeli monıtorıng júrgizý kózdeledi.
Buǵan qosa onomastıka, termınologııa, memlekettik tildi kópshiliktiń qoldanýyna qol jetkizý, sondaı-aq úılesimdi tildik ortany saqtaý jónindegi jumystar jalǵastyrylatyn bolady.
Qajetti resýrstar
2011 - 2019 jyldary Baǵdarlamany iske asyrýǵa respýblıkalyq jáne jergilikti bıýdjetterdiń qarajaty, sondaı-aq Qazaqstan Respýblıkasynyń zańnamasynda tyıym salynbaǵan basqa da qarajat jumsalatyn bolady. Baǵdarlamanyń birinshi kezeńin iske asyrýǵa arnalǵan memlekettik bıýdjettiń jalpy shyǵyny 19134,9 mln. teńgeni qurady. Baǵdarlamanyń ekinshi kezeńin iske asyrýǵa arnalǵan memlekettik bıýdjettiń jalpy shyǵyny 9 702,1 mln. teńgeni qurady.
Baǵdarlamanyń úshinshi kezeńin iske asyrýǵa arnalǵan memlekettik bıýdjettiń jalpy shyǵyny 7264,5 mln. teńgeni quraıdy.
|
|
Qazaqstan Respýblıkasynda tilderdi damytý men qoldanýdyń 2011 - 2019 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasyna qosymsha |
Qazaqstan Respýblıkasynda tilderdi damytý men qoldanýdyń 2011 - 2019 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasyn iske asyrý jónindegi 2017 - 2019 jyldarǵa arnalǵan is-sharalar jospary
|
R/s № |
Ataýy |
Ólshem |
Aıaqtaý |
Oryndalý |
Oryndaýǵa jaýaptylar |
Onyń ishinde jyldar boıynsha |
Qarjylandyrý kózderi |
Bıýdjettik baǵdarlamanyń |
|||
|
2017 |
2018 |
2019 |
Barlyǵy |
||||||||
Kesteniń jalǵasy
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
12 |
|
Maqsaty: memlekettik tildi meńgerýdi qamtamasyz etýdiń tıimdi tásilderine qol jetkizý |
|||||||||||
|
Nysanaly ındıkatorlar: |
|||||||||||
|
memlekettik tildi meńgergen turǵyndardyń úlesi |
% |
MSM, |
83 |
85 |
90 |
||||||
|
memlekettik tildi V1 deńgeıinde meńgergen mektep túlekteriniń úlesi |
% |
BǴM |
80 |
90 |
100 |
||||||
|
Mindet: |
|||||||||||
|
1. Memlekettik tildi oqytýdyń ádisnamasyn jetildirý jáne standarttaý |
|||||||||||
|
Nátıjeler kórsetkishi: |
|||||||||||
|
onlaın rejımde qashyqtan qol jetkizý múmkindigimen uıymdastyrylǵan memlekettik tildi oqytý ortalyqtary oqytýshylarynyń biliktiligin arttyrýǵa baǵyttalǵan is-sharalardyń úlesi |
% |
MSM, |
65 |
75 |
90 |
||||||
|
Іs-shara |
|||||||||||
|
1 |
Onlaın rejımde qashyqtan qol jetkizý múmkindigimen uıymdastyrylǵan memlekettik tildi oqytý ortalyqtary oqytýshylarynyń biliktiligin arttyrý |
mln. tg |
MSM-ge aqparat |
2017 -2019 |
JAO |
7,4 |
13,2 |
14,7 |
35,3 |
JB |
|
|
Mindet: |
|||||||||||
|
2. Memlekettik tildi oqytýdyń ınfraqurylymyn damytý |
|||||||||||
|
Nátıjeler kórsetkishi: |
|||||||||||
|
qazaq tili boıynsha pedagog kadrlardy daıarlaýǵa kózdelgen granttardyń sany |
adam |
BǴM |
500 |
500 |
500 |
1500 |
|||||
|
Іs-shara |
|||||||||||
|
2 |
Memlekettik bilim berý tapsyrysy sheńberinde qazaq tiliniń bolashaq oqytýshylaryn oqytý |
MSM-ge aqparat |
2017-2019 |
BǴM |
204 100 respýblıkalyq bıýdjettik baǵdarlamasy sheńberinde kózdelgen |
||||||
|
Mindet: |
|||||||||||
|
3. Memlekettik tildi oqytý protsesin yntalandyrý |
|||||||||||
|
Nátıjeler kórsetkishteri: |
|||||||||||
|
memlekettik tildi oqıtyndar sanynyń ósýi (2013 jylmen salystyrǵanda) |
% |
MSM, |
80 |
90 |
100 |
||||||
|
"Qaztest" júıesi arqyly anyqtalatyn memlekettik tildi V1 (S1) deńgeıinde meńgergen memlekettik qyzmetshilerdiń úlesi |
% |
MSM, BǴM |
28 |
30 |
35 |
||||||
|
"Qaztest" júıesi arqyly anyqtalatyn memlekettik tildi V1 (S1) deńgeıinde meńgergen memlekettik qyzmet kórsetetin uıymdardyń, sondaı-aq ulttyq kompanııalar men ulttyq holdıngterdiń qyzmetkerleriniń úlesi |
% |
MSM, BǴM |
30 |
32 |
35 |
||||||
|
Іs-sharalar |
|||||||||||
|
3 |
"Qaztest" baǵdarlamasy negizinde bilim deńgeıin jyl saıynǵy baqylaý júıesin engizý |
mln. tg |
MSM-ge aqparat |
2017-2019 |
BǴM |
63,6 |
59,6 |
61,7 |
184,9 |
RB |
225 |
|
4 |
Memlekettik qyzmetshiler jáne memlekettik qyzmetter kórsetetin uıymdardyń qyzmetkerleri úshin "Qaztest" qazaq tilin meńgerý deńgeıin baǵalaý júıesi boıynsha testileýdi uıymdastyrýdy qamtamasyz etý |
dıagnostıkalyq testileý |
2017- |
MSM, |
talap etilmeıdi |
||||||
|
5 |
Tilderdi deńgeılep meńgerýdiń halyqaralyq standarty negizinde "Balabaqsha - mektep - kolledj - joǵary oqý orny" memlekettik tildi úzdiksiz oqytý júıesin jetildirý jumystaryn jalǵastyrý |
MSM-ge aqparat |
2017-2019 |
BǴM |
talap etilmeıdi |
||||||
|
6 |
Qazaq tilin úırený úshin barlyq adamdarǵa memlekettik qoldaý kórsetý, memlekettik tildiń qoldanys aıasyn birkelkilikke jetkizý úshin memlekettik tildi oqytý jónindegi ortalyqtardyń janynan bilim deńgeıi boıynsha tegin kýrstar uıymdastyrý |
mln. tg |
MSM-ge aqparat |
2017-2019 |
JAO, |
342,1 |
347,7 |
362,3 |
1 052,1 |
JB |
|
|
7 |
Memlekettik tildi oqytýdyń jańa, balamaly, barynsha jetildirilgen, sapaly baǵdarlamalaryn ázirleýdi jáne daıyndaýdy júzege asyratyn mamandardy yntalandyrý is-sharalaryn júrgizý |
mln. tg |
jyl saıynǵy semınar-trenıng |
2017-2019 |
MSM, |
3,4 |
13,2 |
13,2 |
29,8 |
RB |
240 021 |
|
8 |
Álem ádebıetin memlekettik tilge aýdarý, ǵylymı-tanymdyq, entsıklopedııalyq, anyqtamalyq-sózdik, ádistemelik, balalar ádebıetin, ınnovatsııalyq baǵdarlamalardy, anımatsııalyq fılmderdi memlekettik tilde (sonyń ishinde, latyn grafıkasynda) ázirleý jáne shyǵarý |
mln. tg |
anyqtama lyq-sózdikter, entsıklopedııalyq, tanymdyq, balalarǵa arnalǵan ádebıetter, anımatsııa lyq fılmder |
2017-2019 |
MSM |
497,7 |
84,4 |
84,4 |
666,5 |
RB |
240 021 |
|
9 |
Sheteldegi qazaq dıasporasynyń ókilderine ana tilin úırenýi úshin ádistemelik jáne uıymdastyrýshylyq qoldaý kórsetý |
mln. tg |
jyl saıynǵy kishi quryltaı jáne halyqara lyq óner festıvali |
2017-2019 |
MSM, |
26,4 |
14,7 |
14,7 |
55,8 |
RB |
240 021 |
|
10 |
Shetelde turatyn otandastar máseleleri boıynsha áleýmettanýshylyq jáne taldamalyq zertteý júrgizý |
mln. tg |
UEM-ge aqparat |
2017-2019 |
MSM, |
2,0 |
2,0 |
2,0 |
6,0 |
RB |
240 001 |
|
11 |
Dúnıejúzi qazaqtarynyń quryltaıyn ótkizý |
mln. tg |
quryltaı |
2017 |
MSM, |
160,0 |
- |
- |
160,0 |
RB |
240 |
|
Maqsaty: Memlekettik tildi kópshiliktiń keńinen qoldanýyn tanymal etý |
|||||||||||
|
Nysanaly ındıkatorlar: |
|||||||||||
|
memlekettik buqaralyq aqparat quraldaryndaǵy qazaq tilindegi kontenttiń úlesi |
% |
AKM |
70 |
71 |
72 |
||||||
|
Mindet: |
|||||||||||
|
1. Memlekettik tildi qoldaný mártebesin arttyrý |
|||||||||||
|
Nátıjeler kórsetkishteri: |
|||||||||||
|
memlekettik BAQ efırindegi memlekettik tildegi televızııalyq jobalar sanynyń ósýi |
% |
AKM |
10 |
10 |
10 |
||||||
|
memlekettik tilde shyǵatyn baspa BAQ-ty qoldaýǵa baǵyttalǵan memlekettik aqparattyq tapsyrystyń úlesi |
% |
AKM |
50 |
50 |
50 |
||||||
|
Іs-sharalar |
|||||||||||
|
12 |
Mártebeli tulǵalardy jáne qazaq tilinde sóıleıtin etnostardyń tanymal otbasylaryn tarta otyryp, memlekettik-jekeshelik áriptestiktiń birlesken aktsııalaryn ótkizý arqyly PR tehnologııasy boıynsha memlekettik tildi kópshilikke tanymal etý jumystaryn uıymdastyrý |
aktsııalar, fleshmob tar |
2017-2019 |
MSM, |
talap etilmeıdi |
||||||
|
13 |
Memlekettik tildi jáne Qazaqstan halqynyń basqa da tilderin tele-, radıobaǵdarlamalar men merzimdi baspa basylymdary, onyń ishinde balalar men jastarǵa arnalǵan memlekettik tildegi kontentti BAQ-ta keńeıtý arqyly damytý jáne nasıhattaý |
MSM-ge aqparat |
2017-2019 |
AKM |
003 respýblıkalyq bıýdjettik baǵdarlamasy sheńberinde kózdelgen |
||||||
|
14 |
Qazaq tildi BAQ-qa qazaq tilindegi ınternet-resýrstarǵa memlekettik qoldaý júıesi arqyly júıeli qoldaý kórsetý jumystaryn jalǵastyrý |
MSM-ge aqparat |
2017-2019 |
AKM |
talap etilmeıdi |
||||||
|
15 |
Tilderdi damytý men qoldanýdy memlekettik til saıasaty basymdyqtaryn, onyń ishinde BAQ-ta, ınternet-resýrsta ilgeriletýdi, kópshilikke tanytýdy ádistemelik qamtamasyz etý |
mln. tg |
UEM-ge aqparat |
2017-2019 |
MSM |
49,0 |
30,2 |
30,2 |
109,4 |
RB |
240 |
|
Mindet: |
|||||||||||
|
2. Memlekettik tilge suranysty arttyrý |
|||||||||||
|
Nátıjeler kórsetkishi |
|||||||||||
|
memlekettik tildi tanymal etýge baǵyttalǵan memlekettik áleýmettik tapsyrystyń úlesi |
% |
DІAQM, MSM, |
10 |
10 |
10 |
||||||
|
Іs-sharalar |
|||||||||||
|
16 |
Halyq arasynda memlekettik tildi kópshilikke tanymal etý jáne jeke sýbektilerdiń is júrgizýin memlekettik tilge kóshirýdi jedeldetý maqsatynda memlekettik áleýmettik tapsyrys sheńberinde jáne basqa da kózder arqyly qoǵamdyq qozǵalystardy, birlesken aktsııalar men jobalardy uıymdastyrý jáne ótkizý kezinde qazaq tilin nasıhattaý |
MSM-ge aqparat |
2017-2019 |
DІAQM, MSM, |
talap etilmeıdi |
||||||
|
17 |
Memlekettik tildiń bedelin arttyrý men qoldanylý aıasyn keńeıtý, memlekettik tilge suranysty arttyrý maqsatynda memlekettik áleýmettik tapsyrys sheńberinde ótkiziletin sharalar |
mln. tg |
MSM-ge aqparat |
2017-2019 |
JAO |
82,8 |
104,2 |
108,5 |
295,4 |
JB |
|
|
18 |
Fılmderdi memlekettik tilde dýblıajdaýdy qamtamasyz etýge memlekettik qoldaý kórsetý |
mln. tg. |
UEM-ge aqparat |
2017-2019 |
MSM |
27,1 |
134,7 |
21,2 |
183,0 |
RB |
240 033 |
|
19 |
Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy til saıasaty máseleleri boıynsha áleýmettanýshylyq jáne taldamalyq zertteý júrgizý |
mln. tg |
UEM-ge aqparat |
2017-2019 |
MSM |
12,0 |
12,0 |
12,0 |
36,0 |
RB |
|
|
20 |
Úsh tildi bilim berýdi ilgeriletý boıynsha jobalardy iske asyrý, ınternet keńistigindegi jumystar, telejobalar, kompıýterlik baǵdarlamalarmen (bazamen) qamtamasyz etý |
mln. tg |
UEM-ge aqparat |
2017-2019 |
MSM |
66,4 |
112,6 |
112,6 |
291,6 |
RB |
|
|
21 |
"Elektrondyq úkimet" sheńberinde elektrondyq qyzmetter kórsetýdiń barlyq deńgeıinde qazaq tiliniń qoldanylýyn keńeıtýdi qamtamasyz etý |
MSM-ge aqparat |
2017-2019 |
AKM, MO |
talap etilmeıdi |
||||||
|
22 |
Mádenıet uıymdarynyń (teatr, kıno jáne t.b.) repertýaryn qazaq tilindegi jańa kontentpen, onyń ishinde balalar men jasóspirim kórermender aýdıtorııasyna arnalǵan shyǵarmalarmen tolyqtyrý |
UEM-ge aqparat |
2017-2019 |
MSM, |
talap etilmeıdi |
||||||
|
23 |
Buqaralyq mádenı, sport jáne ózge de qoǵamdyq sharalardy ótkizý kezinde memlekettik tildi keńinen qoldanýdy qamtamasyz etý |
MSM-ge aqparat |
2017-2019 |
MO, UK |
talap etilmeıdi |
||||||
|
24 |
Memlekettik tildi halyqaralyq qyzmette qoldanýdy qamtamasyz etý |
MSM-ge aqparat |
2017-2019 |
SІM, |
talap etilmeıdi |
||||||
|
Maqsaty: damyǵan til mádenıeti - zııaly ulttyń áleýeti |
|||||||||||
|
Nysanaly ındıkatorlar: |
|||||||||||
|
turǵyndardyń onomastıkalyq komıssııalardyń jumysyndaǵy sheshim qabyldaý protsesin talqylaý kezinde qoǵamdyq qoljetimdilik pen ashyqtyq qaǵıdattarynyń saqtaý bóliginde qanaǵattanýshylyq dárejesi |
% |
MSM |
80 |
81 |
82 |
||||||
|
qazaq tiliniń rettelgen termınologııalyq qorynyń úlesi |
% |
MSM |
75 |
90 |
100 |
||||||
|
Mindet: |
|||||||||||
|
1. Qazaq tiliniń leksıkalyq qoryn jetildirý jáne júıelendirý |
|||||||||||
|
Nátıjeler kórsetkishi |
|||||||||||
|
memlekettik tildiń kórneki aqparattarda paıdalanylý dárejesi |
% |
MSM, JAO |
70 |
85 |
100 |
||||||
|
Іs-sharalar |
|||||||||||
|
25 |
Qazaqstan Respýblıkasynyń Úkimeti janyndaǵy respýblıkalyq termınologııalyq jáne onomastıkalyq komıssııalardyń jumysyn qamtamasyz etý, onomastıkalyq ataýlardy retke keltirý jáne termınologııa jumystaryn jetildirý |
mln. tg |
Semınar lar, komıssııa lar |
2017-2019 |
MSM, JAO |
9,2 |
12,1 |
12,1 |
33,4 |
RB |
240 021 |
|
26 |
Onomastıka jáne termınologııa jumystaryn júrgizý kezinde azamattyq qoǵam ınstıtýttaryn jáne BAQ-ty tartý |
UEM-ne aqparat |
2017-2019 |
MSM |
talap etilmeıdi |
||||||
|
Mindet: |
|||||||||||
|
2. Til mádenıetin jetildirý |
|||||||||||
|
Nátıjeler kórsetkishi: |
|||||||||||
|
termınologııalyq komıssııa bekitken termınderdiń sany (ósý qorytyndysymen) |
bir |
MSM |
21 000 |
24 000 |
27 000 |
||||||
|
Іs-sharalar |
|||||||||||
|
27 |
Memlekettik tilde memlekettik topografııalyq jáne taqyryptyq kartalardy, geografııalyq ataýlardyń memlekettik katalogyn (bıýlletenin) jasaý jáne jańartý |
mln. tg |
MSM-ge aqparat týraly |
2017-2019 jyldar, jylyna bir ret, esepti jyldan keıingi jyldyń 10 qańtaryna deıin |
AShM |
691,0 |
786,1 |
829,4 |
2306,5 |
RB |
212 |
|
28 |
Qazaqstan Respýblıkasynyń Úkimeti janyndaǵy respýblıkalyq termınologııalyq jáne onomastıkalyq komıssııalardyń bıýlletenderin, qazaq tilin damytý máseleleri boıynsha jýrnaldar, almanahtar basyp shyǵarýdy qamtamasyz etý |
mln. tg |
"Termınologııalyq habarshy", "Onomastıkalyq habarshy" bıýlletenderi, jýrnaldar |
2017-2019 |
MSM |
3,6 |
9,7 |
9,7 |
23,0 |
RB |
240 |
|
29 |
Bilim berý uıymdarynda (mektepke deıingi uıymdar, mektepter, kolledjder, JOO-lar jáne ǴZI) qazaq álipbıin latyn grafıkasyna kóshirý boıynsha is-sharalar ótkizý |
MSM-ge aqparat |
2017-2019 |
BǴM, MKS |
Kózdelgen qarajat sheginde |
||||||
|
30 |
Іlespe aýdarmany oqytý, til mádenıetin jetildirý jumystaryn uıymdastyrý |
mln. tg |
Semınar-trenıngter |
2017-2019 |
MSM, MO |
8,0 |
7,8 |
7,8 |
23,6 |
RB |
240 |
|
31 |
Tildik ortany qurýdyń jáne damytýdyń ózekti problemalary boıynsha respýblıkalyq (óńirlik) is-sharalardy, túrki jáne qazaq jazýy kúnderin, jyrshy-termeshiler arasyndaǵy konkýrstardy, pikirtalastar, músháıra, sondaı-aq "Memlekettik til jáne BAQ" konkýrsyn ótkizý |
mln. tg |
jyl saıynǵy semınar lar, keńester, "dóńgelek ústelder", konferentsııalar |
2017-2019 |
MSM, |
21,6 |
38,3 |
38,3 |
98,2 |
RB |
240 021 |
|
32 |
Óńirlerde til mádenıetin damytý, onomastıka jáne termınologııa máseleleri boıynsha is-sharalar, telejobalar, teleoıyndar, telesabaqtar ótkizý |
mln. tg |
MSM-ge aqparat |
2017-2019 |
JAO |
181,4 |
179,9 |
168,4 |
517,7 |
JB |
|
|
Maqsaty: qazaqstandyqtardyń lıngvıstıkalyq kapıtalyn damytý |
|||||||||||
|
Nysanaly ındıkatorlar |
|||||||||||
|
orys tilin meńgergen turǵyndardyń úlesi |
% |
MSM, |
89 |
92 |
93 |
||||||
|
etnomádenı birlestikter janyndaǵy qazaq jáne ana tilderin oqytatyn kýrstarmen qamtylǵan etnostardyń úlesi |
% |
MSM, |
73 |
78 |
80 |
||||||
|
respýblıkadaǵy aǵylshyn tilin meńgergen turǵyndardyń úlesi |
% |
MSM, JAO |
23 |
25 |
27 |
||||||
|
respýblıkadaǵy úsh tildi (memlekettik, orys jáne aǵylshyn) meńgergen turǵyndardyń úlesi |
% |
MSM, |
22 |
24 |
25 |
||||||
|
Mindetter: |
|||||||||||
|
1. Orys tiliniń kommýnıkatıvtik-tildik keńistiktegi qyzmet etýi |
|||||||||||
|
2. Qazaqstandaǵy tildik áralýandyqty saqtaý |
|||||||||||
|
Nátıjeler kórsetkishi |
|||||||||||
|
qazaq jáne ana tilderin úıretý boıynsha ádistemelik kómekpen qamtylǵan etnomádenı birlestikteri bar etnostardyń úlesi |
% |
MSM, JAO |
75 |
85 |
100 |
||||||
|
Іs-sharalar |
|||||||||||
|
33 |
Respýblıkalyq etnomádenı birlestikterdegi jeksenbilik mektepter arqyly etnos tilderin jáne memlekettik tildi oqytý kýrstaryn uıymdastyrýǵa memlekettik qoldaý kórsetý |
mln. tg |
Memleket tik jáne etnostar dyń ana tilderin oqytý kýrstary |
2017-2019 |
MSM |
22,5 |
20,0 |
20,0 |
62,5 |
RB |
240 021 |
|
34 |
Memlekettik jáne ana tilderin oqytý úshin oqý-ádistemelik, ǵylymı, anyqtamalyq, tanymdyq, pýblıtsıstıkalyq ádebıetterdi ázirleý jáne shyǵarý (sonyń ishinde, latyn grafıkasynda) |
mln. tg |
oqý-ádiste |
2017-2019 |
MSM |
35,0 |
35,0 |
35,0 |
105 |
RB |
240 021 |
|
35 |
Qazaqstan halqy tilderi kúnin jáne Slavıan jazýy kúnderin merekeleý sheńberinde respýblıkalyq konkýrstar, semınar-trenıngter, "dóńgelek ústel" otyrystaryn ótkizý |
mln. tg |
festıval, semınar-trenıng ter, dóńgelek ústelder |
2017-2019 |
MSM, MO |
12,7 |
12,4 |
12,4 |
37,5 |
RB |
240 021 |
|
36 |
Qazaqstannyń shekara mańy óńirlerinde jáne etnıkalyq toptar jınaqy ornalasqan óńirlerde tildik ahýaldy zerdeleý boıynsha áleýmettanýshylyq jáne taldamalyq zertteý júrgizý |
mln. tg |
UEM-ge aqparat |
2017-2019 |
MSM |
4,5 |
4,5 |
4,5 |
13,5 |
RB |
240 001 |
|
37 |
Qazaqstan halqy tilderiniń festıvali sheńberinde etnos tilderin qoldaý jáne olardy saqtaý maqsatynda is-sharalar ótkizý |
mln. tg |
MSM-ge aqparat |
2017-2019 |
JAO |
66,7 |
71,4 |
76,9 |
215,0 |
JB |
|
|
Mindet: |
|||||||||||
|
3. Aǵylshyn jáne basqa da shet tilderin oqyp-úırený |
|||||||||||
|
Nátıjeler kórsetkishi |
|||||||||||
|
ortalyqtardyń jalpy sanyna shaqqanda aǵylshyn jáne basqa da shet tilderin úıretý qyzmetterin usynatyn tilderdi oqytý jónindegi memlekettik ortalyqtardyń úlesi |
% |
MSM, JAO |
85 |
86 |
87 |
||||||
|
Іs-sharalar |
|||||||||||
|
38 |
Tilderdi oqytý jónindegi memlekettik ortalyqtarda aǵylshyn jáne basqa da shet tilderin oqytý kýrstaryn keńeıtý |
mln. tg |
MSM-ge aqparat |
2017-2019 |
JAO |
117,2 |
121,4 |
128,6 |
367,2 |
JB |
|
|
39 |
Úshtildi bilim berýdi ilgeriletý aıasynda memlekettik qyzmetshilerge tilderdi oqytý kýrstaryn uıymdastyrý |
mln. tg |
til oqytý kýrstary |
2017-2019 jyldar |
MSM, OAO |
57,5 |
57,5 |
57,5 |
172,5 |
RB |
240 021 |
|
40 |
Úsh tilde bilim beretin mektepter úshin uıymdarda jaratylystaný-matematıka pánderiniń oqytýshylaryn daıarlaýdy qamtamasyz etý |
MSM-ge aqparat |
2017-2019 |
BǴM |
RB sheginde bólingen qarajat |
RB |
204 |
||||
|
41 |
Úsh tilde (qazaq, orys jáne aǵylshyn tilderin) oqytýdyń biryńǵaı tildik standartyn ázirleý |
MSM-ge aqparat |
2018 jyl |
BǴM |
talap etilmeıdi |
||||||
|
42 |
Úshtildilikti engizýdi yntalandyrýǵa baǵyttalǵan is-sharalardy ótkizý |
mln. tg |
UEM-ge aqparat |
2017-2019 |
MSM, MO |
1,5 |
7,3 |
7,3 |
16,1 |
RB |
240 021 |
|
43 |
Úshtildi bilim berý ıdeıasyn óńirlerde tanymal etýge baǵyttalǵan is-sharalardy ótkizý |
mln. tg |
MSM-ge aqparat |
2017-2019 |
JAO |
53,6 |
56,6 |
56,8 |
170,0 |
JB |
|
|
Jıyny: |
1774,7 |
1454,1 |
1386,0 |
4614,8 |
RB |
||||||
|
837,7 |
895,9 |
916,0 |
2 649,7 |
JB |
|||||||
* Barlyq bıýdjet deńgeıleri boıynsha shyǵystar kólemi tıisti jylǵa arnalǵan respýblıkalyq bıýdjet týraly Qazaqstan Respýblıkasynyń zańyna jáne jergilikti bıýdjet týraly máslıhattardyń sheshimderine sáıkes aıqyndalady (naqtylanady).
Eskertpe: abbrevıatýralardyń tolyq jazylýy:
|
RB |
- |
respýblıkalyq bıýdjet |