Qazaqstan men Koreıa birlesken málimdeme qabyldady
2024 jylǵy 12 maýsymda eki memleket basshylary Astana qalasynda kelissóz júrgizdi.
Dostyq atmosferada ótken kelissózderdiń barysynda taraptar 1992 jyly dıplomatııalyq qatynastar ornaǵan kezden beri ekijaqty qatynastardyń damý dınamıkasyna joǵary baǵa berdi.
Taraptar ózara qyzyǵýshylyq týdyratyn halyqaralyq jáne óńirlik máseleler boıynsha pikir almasty, sondaı-aq ekijaqty praktıkalyq baǵyttaǵy yntymaqtastyqty nyǵaıtý joldaryn talqylady.
Saıası yntymaqtastyq: dıalogty nyǵaıtý
1. Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev 2024 jylǵy maýsymda Koreıa Respýblıkasy jarııalaǵan «K-Silk ROAD» Koreıa Respýblıkasynyń Ortalyq Azııa elderimen yntymaqtastyǵy boıynsha alǵashqy strategııasyn qoldady. Osy bastamany iske asyrý boıynsha tyǵyz yntymaqtastyq týraly ýaǵdalastyqqa qol jetkizildi.
2. Taraptar «Ortalyq Azııa — Koreıa Respýblıkasy» forýmy aıasyndaǵy yntymaqtastyqtyń oń dınamıkasyn atap ótti. Taraptar Koreıa Respýblıkasynyń Ortalyq Azııa memleketterimen ekijaqty jáne kópjaqty jobalaryn ilgeriletý úshin syndarly ózara is-qımyldy jalǵastyrýǵa nıetti.
Eki eldiń memleket basshylary keıinnen «Ortalyq Azııa — Koreıa Respýblıkasy» yntymaqtastyq forýmyn damytý boıynsha birlesip jumys isteýge kelisti. Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev Prezıdent ıÝn Sok Eldiń 2025 jyly «Ortalyq Azııa — Koreıa Respýblıkasy» sammıtin ótkizý jónindegi usynysyn quptady.
3. Taraptar eki eldiń de ıadrolyq qarýsyzdanýǵa, ony taratpaýǵa, ıadrolyq energetıkany beıbit maqsatta paıdalanýǵa qosqan úlesin atap ótti jáne yntymaqtastyqty ári qaraı nyǵaıtýǵa daıyn ekendikterin bildirdi.
Taraptar Atom qýaty halyqaralyq agenttigi (budan ári — AEHA) sheńberinde egemendi teńdikti tolyq qalpyna keltirý úshin birlesip kúsh-jiger jumsaýǵa kelisti. Koreıa Respýblıkasy Qazaqstan Respýblıkasynyń AEHA Qıyr Shyǵys tobyna kirýi onyń AEHA Basqarýshylar keńesindegi mártebesine jáne onymen baılanysty múddelerine yqpal etpeıtin jaǵdaılarda, Qazaqstan Respýblıkasynyń AEHA Qıyr Shyǵys tobyna kirýine qoldaý bildirdi.
4. Taraptar ıAdrolyq qarýdy taratpaý týraly shartty (NPT, Nuclear Nonproliferation Treaty), Bıologııalyq qarý týraly konventsııany (BWC, Biological Weapons Convention) jáne Hımııalyq qarý týraly konventsııany (CWC, Chemical Weapons Convention) qosa alǵanda, halyqaralyq ıadrolyq qarýdy taratpaý rejımin nyǵaıtý maqsatynda yntymaqtastyqty jalǵastyrýǵa ýaǵdalasty.
Atap aıtqanda, Qazaqstannyń Bıologııalyq qarý jónindegi konventsııany nyǵaıtý jáne ınstıtýtsıonaldandyrý jónindegi ártúrli kúsh-jigeri baǵalandy.
5. Taraptar óńirdegi beıbitshilikti, turaqtylyqty jáne senimdi nyǵaıtý úshin Azııadaǵy ózara is-qımyl jáne senim sharalary boıynsha keńes (AÓSShK) sheńberinde senim sharalaryn ilgeriletý boıynsha birlesip kúsh jumsaýdy jalǵastyrýǵa kelisti. Qazaqstan tarapy 2022 — 2024 jyldary AÓSShK-ge Qazaqstannyń tóraǵalyq etýine qoldaý bildirgeni úshin Koreı tarapyna alǵysyn bildirdi.
6. Taraptar Soltústik Koreıanyń tolyq ıadrolyq qarýsyzdanýy tek Koreı túbeginde ǵana emes, sonymen qatar búkil álemdegi beıbitshilik pen turaqtylyqqa yqpal etetindigimen kelisti.
Taraptar Soltústik Koreıany halyqaralyq beıbitshilik pen qaýipsizdikke qaýip tóndiretin kez kelgen áreketti toqtatýǵa jáne BUU Qaýipsizdik Keńesiniń tıisti qararlaryna sáıkes óz mindettemelerin oryndaýǵa shaqyrdy.
Qazaqstan Respýblıkasy ıadrolyq qarýsyz, beıbit jáne ósip-órkendegen Koreı túbegin qurý jónindegi «Koreıa Respýblıkasy Úkimetiniń batyl bastamasyna» jáne erkin, beıbit jáne birtutas Koreı túbegin qurýǵa qoldaý bildirdi. Koreı tarapy Qazaqstannyń ıadrolyq qarýdan azat barlyq aımaqtardyń arasyndaǵy yntymaqtastyqty nyǵaıtý jónindegi qyzmetine joǵary baǵa berdi.
7. Taraptar dinder men mádenıetter arasyndaǵy jahandyq dıalogtyń, onyń ishinde toleranttylyq, ózara syılastyq jáne dinı tózimdilik ıdeıalaryn ilgeriletý úshin tuǵyrnama bolyp tabylatyn Álemdik jáne dástúrli dinder kóshbasshylarynyń sezi sheńberindegi mańyzdylyǵyn atap ótti.
8. Qazaqstan Respýblıkasy Koreıa Respýblıkasynda ornalasqan Jahandyq jasyl ósý ınstıtýty (GGGI), Azııa orman sektoryndaǵy yntymaqtastyq uıymy (AFoCO) jáne Jasyl klımat qory (GCF) sııaqty halyqaralyq uıymdardyń halyqaralyq qaýymdastyqtyń klımattyń ózgerýine den qoıýdaǵy jáne jasyl ósýdi qamtamasyz etýdegi úlesin joǵary baǵalaıdy.
9. Taraptar Qazaqstan halyqaralyq damý agenttigi (KazAID) men Koreı halyqaralyq yntymaqtastyq agenttigi (KOICA) arasyndaǵy Ortalyq Azııa óńirinde úshjaqty yntymaqtastyqqa járdemdesý arqyly ekonomıkalyq jáne áleýmettik damýǵa járdemdesýge ýaǵdalasty.
Ekonomıkalyq seriktestik: ózara tıimdi jobalar
10. Taraptar Saýda-ekonomıkalyq, ǵylymı-tehnıkalyq yntymaqtastyq jónindegi birlesken úkimetaralyq komıssııa (budan ári — Birlesken komıssııa), sondaı-aq Saýda men ınvestıtsııalarǵa járdemdesýdiń negizdemelik baǵdarlamasynyń (TIPF — Trade and Investment Promotion Framework) qabyldanýy eki el arasyndaǵy saýda men ınvestıtsııalarǵa járdemdesýde mańyzdy ról atqaratynyn atap kórsetti. Birlesken komıssııa men TIPF kezdesýleri arqyly ekijaqty saýda, ınvestıtsııalyq jáne praktıkalyq yntymaqtastyqty odan ári nyǵaıtý týraly ýaǵdalastyqqa qol jetkizildi.
11. Saýda-ekonomıkalyq kooperatsııanyń perspektıvalyq baǵyttaryn aıqyndaý jáne birlesken ınvestıtsııalyq jobalardy ilgeriletý maqsatynda Saýda-ekonomıkalyq jáne ǵylymı-tehnologııalyq yntymaqtastyq jónindegi úkimetaralyq komıssııanyń otyrystaryn turaqty túrde ótkizýdiń mańyzdylyǵy atap ótildi.
12. Taraptar 2024 jylǵy 12 maýsymda Astana qalasynda eki eldiń isker toptarynyń qatysýymen ótkizilgen Bıznes-forýmdy joǵary baǵalady. Koreıa Respýblıkasynyń Prezıdenti ıÝn Sok Eldiń Qazaqstan Respýblıkasyna sapary sheńberinde qol qoıylǵan kommertsııalyq qujattar eki el arasyndaǵy saýda-ekonomıkalyq jáne ınvestıtsııalyq yntymaqtastyqty damytýǵa oń úles qosatynyna úmit bildirdi.
13. Taraptar qazaqstandyq ýrandy Koreıa Respýblıkasyna jetkizýdi odan ári jalǵastyrýǵa jáne onyń kólemin ulǵaıtý múmkindigin qarastyrýǵa kelisti.
«Qazatomónerkásip» UAK» AQ tabıǵı ýran jetkizýge ýákiletti koreı energetıkalyq kompanııasynyń resmı saıtynda turaqty túrde jarııalanatyn tenderlerge monıtorıng júrgizedi jáne mundaı habarlandyrý bolǵan jaǵdaıda tenderlerge qatysýǵa nıetti.
Sondaı-aq, seriktestik qatynastardy qoldaý maqsatynda «Qazatomónerkásip» UAK» AQ ekijaqty yntymaqtastyq perspektıvalaryn talqylaý úshin ýákiletti koreı energetıkalyq kompanııasynyń ókilderimen turaqty túrde kelissózder júrgizedi.
Qazaqstannyń jylý elektr ortalyqtaryn koreı kompanııalarynyń jańǵyrtýy kezinde kómir ónerkásibiniń ekologııalyq obektilerin jaqsartý úshin energetıkalyq ınfraqurylymnyń jaı-kúıin zertteý jáne koreı tehnologııalaryn paıdalaný týraly ýaǵdalastyqqa qol jetkizildi.
Taraptar balamaly saýda joldaryn paıdalana otyryp, koreı kompanııalarynyń qazaqstandyq shıki munaıdy satyp alýdaǵy ózara is-qımylyn jalǵastyrýdyń mańyzdylyǵyn atap ótti.
Taraptar Qazaqstan Respýblıkasynyń Energetıka mınıstrligi men Koreıa Respýblıkasynyń Saýda, ónerkásip jáne energetıka mınıstrligi arasyndaǵy elektr energetıkasy salasyndaǵy jan-jaqty yntymaqtastyq jónindegi ózara túsinistik týraly memorandýmǵa qol qoıýdy quptaıdy.
Taraptar negizgi paıdaly qazbalar salasyndaǵy jan-jaqty yntymaqtastyqtyń jáne olardy jetkizý tizbegin qurýdyń qajettigin moıyndady.
14. Ekologııa jáne klımattyń ózgerýiniń saldarymen qarsy kúres salalaryndaǵy jobalardy iske asyrý boıynsha birlesip kúsh jumsaý týraly ýaǵdalastyqqa qol jetkizildi. Taraptar 2024 — 2026 jyldary Qazaqstan tóraǵalyq etetin Halyqaralyq Araldy qutqarý qorynyń (HAQQ) jelisi boıynsha jobalardy iske asyrý múmkindikterin zerdeleýge nıetti.
Orman órtterine qarsy kúreste yntymaqtastyqty damytýǵa jáne joǵary tehnologııalardy qoldana otyryp, Qazaqstannyń órtke qarsy júıelerin jańǵyrtýǵa kúsh jumsaý quptalady.
15. Taraptar Qazaqstannyń sýmen jabdyqtaý júıesin jaqsartýdy, sý únemdeý tehnologııalaryn engizý arqyly sýdy paıdalaný múmkindikterin nyǵaıtýdy, sý tasqynynan qorǵaý ınfraqurylymyn qurýdy jáne jasandy ıntellekti men AKT tehnologııalaryn qoldaný arqyly sý tasqynyna den qoıý múmkindikterin jaqsartýdy qosa alǵanda, sý resýrstary salasyna koreılik tehnologııalar men kompanııalardyń qatysýyna járdemdesýge ýaǵdalasty.
16. Taraptar jasyl sýtegi óndirisin qosa alǵanda, jasyl energetıka salasyndaǵy jobalardy iske asyrý jónindegi ózara qarym-qatynastardy damytý týraly kelisti.
Taraptar Parıj kelisiminiń 6-baby negizinde Qazaqstan Respýblıkasynyń Ekologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstrligi men Koreıa Respýblıkasynyń Qorshaǵan orta mınıstrligi arasyndaǵy Parıj kelisimniń 6-shy baby boıynsha yntymaqtastyq týraly týraly ózara túsinistik týraly memorandýmǵa qol qoıýdy quptaıdy.
Taraptar sondaı-aq koreıalyq kompanııalardyń parnıktik gazdar shyǵaryndylaryn azaıtý jónindegi jobalarǵa qatysýynyń ózektiligin atap ótti.
17. Taraptar Qazaqstan Respýblıkasynyń Ulttyq ekonomıka mınıstrligi men Koreıa Respýblıkasynyń Ekonomıka jáne qarjy mınıstrligi arasyndaǵy bilim almasý jáne damý salasyndaǵy yntymaqtastyq týraly ózara túsinistik týraly memorandýmǵa qol qoıýdy quptaıdy.
Ózara túsinistik týraly bul memorandým eki eldiń ornyqty ekonomıkalyq damýy úshin yntymaqtastyq qatynastaryn ornatýǵa yqpal etetin bolady. Taraptar Ózara túsinistik týraly memorandým negizinde ekonomıkalyq yntymaqtastyqty nyǵaıtý ıdeıasyn quptaıdy jáne Qazaqstannyń bolashaqtaǵy qajettilikterine baılanysty birlesip zertteýler júrgizý jáne tehnıkalyq-ekonomıkalyq negizdemelerdi qoldaý sııaqty ártúrli tásildermen birlesken jumysty júzege asyratyn bolady.
18. Taraptar Qazaqstan Respýblıkasynyń Qarjy naryǵyn retteý jáne damytý agenttigi men Koreıa Respýblıkasynyń Qarjylyq qyzmetter jónindegi komıssııasy jáne Koreıa Respýblıkasynyń Qarjylyq qadaǵalaý qyzmeti arasyndaǵy bankterdi qadaǵalaý salasyndaǵy ózara túsinistik týraly memorandýmǵa qol qoıýdyń mańyzdylyǵyn atap ótti.
Qujat ózara úılestirýdi nyǵaıtady jáne Qazaqstanda koreı qarjy uıymdarynyń bolýyn keńeıtýge yqpal etedi.
19. Taraptar «Astana» halyqaralyq qarjy ortalyǵynyń (AHQO) Qazaqstanǵa koreı ınvestıtsııalaryn tartýdaǵy rólin atap ótti.
20. Taraptar klımattyń ózgerýine qarsy kúres jáne azyq-túlik qaýipsizdigin nyǵaıtý sharasy retinde «aqyldy fermalar» tehnologııalaryn qoldaný múmkindigin atap ótti, sondaı-aq «aqyldy fermalarǵa» mamandanǵan koreı kompanııalarynyń Qazaqstan naryǵyna shyǵýyn keńeıtý jáne eki eldiń aqyldy aýyl sharýashylyǵyn damytý jónindegi yntymaqtastyq týraly ýaǵdalasty.
Azamattar arasyndaǵy tikeleı baılanys — berik dostyqtyń negizi
21. Taraptar astanalar (Astana — Seýl) arasyndaǵy tikeleı avıareısterdi qalpyna keltirý jáne Almaty — Seýl baǵyty boıynsha reısterdi ulǵaıtý adamdar arasyndaǵy almasýlardy jandandyrýǵa yqpal etetinin baǵalady.
22. Taraptar joǵary bilim berý salasyndaǵy yntymaqtastyqtyń jandanýyn joǵary baǵalaıdy. Taraptar stýdentter men oqytýshylardyń akademııalyq utqyrlyǵyn qosa alǵanda, jan-jaqty jáne turaqty yntymaqtastyqty jáne almasýdy keńeıtýdi kótermeleýge, sondaı-aq Qazaqstan Respýblıkasynda da, Koreıa Respýblıkasynda da tehnıkalyq baǵyttar boıynsha joǵary bilikti mamandardy daıarlaýda ózara is-qımyldy damytýǵa kelisti.
Taraptar Koreıa Respýblıkasynda qazaq tilin jáne Qazaqstan Respýblıkasynda koreı tilin oqytýdy qoldaıdy.
23. Taraptar ǵylym men tehnologııa salasyndaǵy yntymaqtastyqty damytýǵa jáne ozyq zertteýler júrgizýge, sondaı-aq joǵary oqý oryndary men ǵylymı-tehnologııalyq ınstıtýttar arasyndaǵy gýmanıtarlyq almasýlardy nyǵaıtýǵa kelisti.
Taraptar Qazaqstan Respýblıkasynyń Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrligi men Koreıa Respýblıkasynyń Ǵylym jáne aqparattyq-kommýnıkatsııalyq tehnologııalar mınıstrligi arasyndaǵy ǵylym jáne tehnologııalar salasyndaǵy yntymaqtastyq jónindegi ózara túsinistik týraly memorandýmǵa qol qoıýdy quptaıdy.
24. Taraptar eki el týrısteriniń ózara sapar jasaýlaryndaǵy oń serpindi jáne osy saladaǵy ózara is-qımyldy damytýdyń joǵary áleýetin qanaǵattanýshylyqpen atap ótti.
Taraptar týrızm salasyndaǵy yntymaqtastyqty nyǵaıtýǵa, sondaı-aq eki eldiń aýmaqtarynda uıymdastyrylatyn halyqaralyq týrıstik is-sharalarǵa almasyp qatysýdy jalǵastyrýǵa ýaǵdalasty.
25. Taraptar eki elde ótkiziletin sporttyq is-sharalarǵa almasý boıynsha qatysýdy jalǵastyrýǵa, sondaı-aq eki eldiń sport federatsııalary arasyndaǵy yntymaqtastyqty jolǵa qoıý boıynsha belsendi jumys isteýge ýaǵdalasty.
26. Koreı tarapy 1930 jyldary koreı qonys aýdarýshylaryn jyly qabyldaǵany úshin Qazaqstan halqyna alǵysyn bildirdi. Taraptar Qazaqstannyń etnostyq koreıleriniń eki el arasyndaǵy iskerlik jáne mádenı baılanystardy damytýdaǵy rólin joǵary baǵalady.
27. Taraptar jumyspen qamtý jáne eńbek salasyndaǵy yntymaqtastyqty nyǵaıtý boıynsha jumys isteýge ýaǵdalasty.
Taraptar Qazaqstan Respýblıkasynyń Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligi men Koreıa Respýblıkasynyń Jumyspen qamtý jáne eńbek mınıstrligi arasyndaǵy jumyspen qamtý jáne eńbek salasyndaǵy jónindegi ózara túsinistik týraly memorandýmǵa qol qoıýdy quptaıdy.
28. Taraptar memlekettik qyzmetti damytý salasynda, sondaı-aq eki el úkimetteriniń áleýetin nyǵaıtý maqsatynda memlekettik qyzmettegi adam resýrstaryn basqarýǵa baılanysty tájirıbe jáne bilim almasýda yntymaqtasýǵa ýaǵdalasty.
Taraptar Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik qyzmet isteri agenttigi men Koreıa Respýblıkasynyń Personaldy basqarý mınıstrligi arasyndaǵy memlekettik qyzmettegi personaldy basqarý týraly ózara túsinistik týraly memorandýmǵa qol qoıýdy quptaıdy.
Bolashaqqa kózqaras
29. Taraptar Koreıa Respýblıkasynyń Prezıdenti ıÝn Sok Eldiń memlekettik saparynyń qorytyndylaryna qanaǵattanýshylyq bildirip, eki el arasyndaǵy dostyq pen yntymaqtastyqty nyǵaıtýǵa oń úles qosqan osy saparǵa joǵary baǵa berdi. Prezıdent ıÝn Sok El Qazaqstan Respýblıkasynyń Úkimeti men halqyna delegatsııaǵa jyly lebizin bildirip, qonaqjaılylyq tanytqany úshin rızashylyǵyn bildirdi. Eki eldiń basshylary Qazaqstan Respýblıkasy men Koreıa Respýblıkasy arasyndaǵy joǵary deńgeıdegi baılanystardy jalǵastyrýǵa nıetti ekendikterin rastady.
30. Prezıdent ıÝn Sok El Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevty ózine yńǵaıly ýaqytta Koreıaǵa saparmen kelýge shaqyrdy. Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev shaqyrýdy rızashylyqpen qabyldady.