Qazaqstan men AQSh: qaı salalarda yntymaqtastyq artady
Bıyl eki el arasyndaǵy taýar aınalymy 1,5 mlrd dollardy qurady, bul ótken jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 36,6%-ǵa kóp. Demek jyl saıyn ekonomıka, eksport, ımport, bıznes salasyndaǵy baılanys nyǵaıyp keledi. Osy tusta, Memleket basshysynyń Amerıkaǵa saparynyń mańyzy, amerıkalyq alpaýyt kompanııalardyń otandyq ekonomıkadaǵy orny, ımport, eksport, oǵan qosa Prezıdenttiń sapary barysynda qandaı máseleler kóterilip, qandaı memorandýmdarǵa qol qoıylǵany jóninde materıal daıyndaýdy jón sanadyq
Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev BUU Bas Assambleıasynyń 77-sessııasyna qatysý úshin Nıý-Iorkke jumys saparymen bardy. Keshe, ıaǵnı 19 qyrkúıekte ol álemdik qarjy ınstıtýttarynyń, sonyń ishinde JPMorgan Chase & Co., Citi, Goldman Sachs, NASDAQ jáne t.b. basshylarymen kezdesý ótkizdi.
Sonymen qatar, Memleket basshysy Boeing, Exxon Mobil, General Electrics, Microsoft syndy transulttyq kompanııalardyń basshylarymen, sondaı-aq sarapshylyq toptardyń ókilderimen de kezdesti.
AQSh - Qazaqstan ekonomıkasyna ınvestıtsııa salyp otyrǵan TOP-3 eldiń biri
Ekonomıkalyq zertteýler ınstıtýtynyń málimetinshe, 2005 jyldan bastap AQSh-tan tartylǵan tikeleı shetel ınvestıtsııasynyń jalpy kólemi 48,8 mlrd dollardy qurady. Bul - Qazaqstanǵa tartylǵan barlyq sheteldik ınvestıtsııanyń shamamen 13,5%-y.
Jalpy amerıkalyq ınvestorlar taý-ken óndirý sektoryna kóbirek qyzyǵýshylyq tanytady. Elimizdiń taý-ken óndirý ónerkásibindegi barlyq tikeleı shetel ınvestıtsııasynyń shamamen 30%-y amerıkalyqtarǵa tıesili.
Sonymen qosa AQSh-tan tikeleı ınvestıtsııalar qarjy jáne saqtandyrý qyzmetinde (úlesi 6,6%) jáne geologııalyq barlaý (9,8%) salasynda bar.
2022 jylǵy 1 qańtardaǵy jaǵdaı boıynsha, elimizde amerıkalyq kapıtaldyń qatysýymen 695 kásiporyn tirkelgen. Atap aıtsaq, onyń 658-i - shaǵyn, 15-i - orta jáne 22-si - iri kásiporyndar.
Qazaqstandyq-amerıkalyq 168 kásiporyn kóterme-bólshek saýdada, 181 kompanııa ózge qyzmet túrlerinde, al 83 kompanııa kásibı, ǵylymı jáne tehnıkalyq qyzmette shoǵyrlanǵan. Óńdeý ónerkásibinde barlyǵy 36 amerıkalyq kásiporyn bar.
AQSh-qa eksport 77,2%-ǵa, ımport 11,4%-ǵa ósti
QR Ulttyq ekonomıka mınıstrliginiń málimetinshe, 2022 jylǵy qańtar men shilde aralyǵynda Qazaqstan men AQSh arasyndaǵy taýar aınalymy 1,5 mlrd dollardy qurady, bul ótken jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda (1,1 mlrd dollar) 36,6%-ǵa kóp.
Al Qazaqstannan AQSh-qa eksport 2022 jylǵy qańtar-shildede 77,2%-ǵa ósip, 769,2 mln dollardy quraǵan. Amerıka Qurama Shtattaryna eksporttyń ósýi shıki munaı, ferroqorytpa sııaqty taýarlardy jetkizý kóleminiń artýyna baılanysty bolyp otyr.
Qazaqstannan AQSh-qa negizgi eksporttyq taýarlar qatarynda shıki munaı (460,6 mln dollar), ferroqorytpalar (205,8 mln dollar), sýblımatsııalanǵan, tundyrylǵan nemese kolloıdty kúkirtten basqa kúkirt (21 mln dollar) sýtegi, ınertti gazdar jáne basqa da beımetaldar (16,7 mln dollar), qara metaldardan jasalǵan qubyrlar, tútikter jáne jiksiz profılder (14 mln dollar) jáne tantal men odan jasalǵan buıymdar (13 mln dollar) bar.
Al bıylǵy qańtar-shildede Qazaqstanǵa AQSh-tan ımporttalǵan taýar kólemi 11,4%-ǵa ósip, 778,3 mln dollardy quraǵan.
Amerıka Qurama Shtattarynan ımport kólemi belgili bir taýarlar kóleminiń kóbeıýimen baılanysty. Atap aıtsaq, aýa nemese vakýýmdyq sorǵylar, kompressorlar men jeldetkishter – 5,9 ese, bólshek saýda úshin ólshenip salynǵan dárilik zattar - 83,6%-ǵa, júk kólikteri – 2,9 ese, vaktsınalar, qan sarysýlary, qan – 53,8%-ǵa, jyljymaly quramnyń bólikteri - 2,7 ese, et pen qus etiniń qosymsha ónimderi – 26,2%-ǵa deıin artýymen baılanysty bolyp otyr.
Al Qazaqstanǵa AQSh-tan ákelinetin negizgi ımportttyq taýarlar qatarynda jeńil avtokólik (70,1 mln dollar), qus eti jáne onyń qosymsha ónimderi (41,9 mln dollar), bólshek saýda úshin ólshenip salynǵan dárilik zattar (39 mln dollar), vaktsınalar, qan sarysýlary, qan (38,3 mln dollar), aýa nemese vakýýmdyq sorǵylar, kompressorlar men jeldetkishter (36,8 mln dollar), júk kólikteri (25,5 mln dollar), ishten janatyn qozǵaltqyshtar (22,2 mln dollar), týrboreaktıvti jáne týrbovıntti qozǵaltqyshtar, basqa gaz týrbınalary (22,1 mln dollar) bar.
AQSh ınvestorlarymen birlesip segiz joba júzege asyrylady
Prezıdenttiń osy sapary barysynda AQSh ınvestorlary 320 mıllıard teńgeniń jobalaryn júzege asyrýǵa kómektesetini belgili boldy. Jalpy AQSh ınvestorlarymen birlesip segiz jobany júzege asyrý josparlanyp otyr. Bul óz kezeginde, 3,3 myńǵa jýyq qazaqstandyqty jumyspen qamtýǵa múmkindik bermek.
Atalǵan jobalar 2022-2027 jyldar aralyǵynda Qaraǵandy, Aqmola, Soltústik Qazaqstan, Aqtóbe, Shyǵys Qazaqstan oblystarynda jáne Almaty qalasynda júzege asyrylatyn bolady.
«AQSh-qa sapar saýda-ekonomıkalyq qatynastardy nyǵaıtý turǵysynan mańyzdy»
Qazaqstan strategııalyq zertteýler ınstıtýtynyń jetekshi ǵylymı qyzmetkeri Bekjan Sadyqov Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń AQSh-qa sapary saýda-ekonomıkalyq qatynastardy nyǵaıtý turǵysynan mańyzdy ekenin atap ótti. Onyń aıtýynsha, ekonomıkalyq yntymaqtastyq Qazaqstannyń artyqshylyǵy bar salalarynyń áleýetin ashady.
«Bıznes ókilderimen jahandyq deńgeıde usynylǵan birqatar kezdesýler ótkizildi. Bul kompanııalardyń tásilderi jahandyq ekonomıkalyq syn-qaterlerge jaýap izdeýge baǵyttaýǵa kómektesedi. Oǵan qosa IT-salasyndaǵy áriptestik perspektıvalaryna kóp kóńil bólindi. Elimiz tehnologııalarǵa negizdelgen ekonomıkanyń ınnovatsııalyq baǵyttaryn qalyptastyrýdaǵy jetekshi tehnologııalyq eldiń tájirıbesine qyzyǵýshylyq tanytady. Búgingi tańda ekonomıkanyń jańa salalary úshin negiz bolyp tabylatyn tehnologııalyq úrdisterge sáıkes bolý mańyzdy. Qazaqstan kóshbasshy ekonomıkalyq aımaq retinde kóptegen amerıkalyq kompanııanyń bizde jumys isteýine múmkindik bere alady. Sondaı-aq bizdiń elimiz olardyń kórshi naryqtarǵa shyǵýyn qamtamasyz ete alady»,-dedi qarjy mamany.
Sonymen birge ol elimizde adam kapıtaly júıeli túrde ulǵaıyp keletinin, ınvestorlyq pen kásipkerlikti júrgizý úshin jaqsy jaǵdaılar jasalyp jatqanyn, sondyqtan da bıznesti damytýda klasterlik jáne salaaralyq tásildi qoldaný úshin múmkindik baryn da tilge tıek etti.
Qazaqstan men AQSh-tyń qaı salalarda yntymaqtastyq áleýeti bar?
Budan bólek qarjy mamany Rasýl Rysmambetov AQSh pen Qazaqstan birlesip jumys isteıtin salalarǵa toqtalyp ótti. Onyń aıtýynsha, kórshi Reseıden ketip jatqan amerıkalyq kompanııalardy ózimizge tartýymyz qajet.
«Memleket basshysynyń AQSh-qa sapary barysynda birinshi kezekte energetıkalyq kompanııalarmen yntymaqtastyq damytý týraly sóz bolyp otyr. Ekinshiden, birqatar amerıkalyq kompanııa Reseı naryǵynan ketip jatyr. Meniń oıymsha, kelesi jyly AQSh ónerkásipteri men transulttyq korporatsııalar, mindetti túrde amerıkalyq bolmasa da, Amerıka ınvestorlary bar kompanııalar Reseıden ketedi. Biz olardy ózimizge tartyp, qyzyqtyrsaq, jaqsy bolar edi»,-dedi ekonomıst.
Onyń aıtýynsha, bul maqsatta Qazaqstanda kóbirek jabdyqtalǵan alańdar qajet. Sodan soń birge jumys isteıtin kompanııalar 1-3 jyl ishinde-aq damıdy.
«Budan bólek aýyl sharýashylyǵyn atap ótýge bolady. Aýyl sharýashylyǵy degende, árıne, ekologııalyq taza óndiriste jumys isteıtin, tabıǵı ónimmen jumys isteıtin kompanııalardy tartý kerek. Úshinshisi – kólik-logıstıkalyq sektor. Eger amerıkalyqtardy qyzyqtyratyn bolsa, Qazaqstanda kólik-logıstıkalyq ortalyqtardyń qurylysyna ınvestıtsııa salýǵa bolady. Biz qazirdiń ózinde qyzyǵýshylyq tanytyp otyrmyz. Osy baǵytta jumys istep jatyrmyz», - dedi maman.
Investıtsııa: qandaı qujattarǵa qol qoıyldy?
QR Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń qatysýymen iri amerıkalyq korporatsııalarmen ınvestıtsııalyq dóńgelek ústel aıasynda ekijaqty qujattarǵa qol qoıý rásimi ótti.
Atap aıtsaq, «Samuryq-Qazyna» AQ men «General Electric» kompanııasy elektr energııasyn generatsııalaý nysandaryn damytý úshin tájirıbe almasý máseleleri boıynsha yntymaqtastyq jáne áriptestik týraly kelisimge qol qoıdy.
«KAZAKH INVEST» UK» AQ men «General Electric» arasynda Qazaqstan Respýblıkasynda ınvestıtsııalyq jobalardy ázirleý jáne iske asyrý, onyń ishinde medıtsınalyq tehnıka óndirisin oqshaýlaý boıynsha ózara túsinistik týraly memorandým jasaldy.
Sondaı-aq «KAZAKH INVEST» UK» AQ men Pfizer kompanııasy arasynda pnevmokokkty vaktsına óndirisin oqshaýlaý boıynsha ózara túsinistik týraly memorandýmǵa qol qoıyldy.
«QazaqGaz» UK» AQ men amerıkalyq tarap arasynda úsh qujatqa qol qoıyldy. Atap aıtqanda, «Honeywell» korporatsııasymen jabdyqtardy jınaýdy lokalızatsııalaý (sonyń ishinde synaýyshtardy), tehnologııalyq protsesterdi basqarýdyń avtomattandyrylǵan júıesi, kúkirtti gazdy keptirý jáne qaıta óńdeý, tsıfrlandyrý, sondaı-aq qyzmetkerlerdi oqytý máseleleri boıynsha ózara túsinistik týraly memorandýmǵa qol qoıyldy.
Eske salaıyq, qazir Memleket basshysy saparmen Nıý-Iorkta júr. Ol BUU Bas Assambleıasynyń 77-sessııasynyń Jalpy debatyna qatysady.