Qazaqstan halqy Assambleıasynyń damý tarıhy
Qazaqstan halqy Assambleıasy - zańdy tulǵa qurylmaı, Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti quratyn, basty mindeti memlekettik ulttyq saıasatty iske asyrý, Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy qoǵamdyq-saıası turaqtylyqty qamtamasyz etý, memlekettik jáne azamattyq qoǵam ınstıtýttarynyń etnosaralyq qatynastar salasyndaǵy ózara is-qımylynyń tıimdiligin arttyrý bolyp tabylatyn mekeme.
Elimizdiń Prezıdenti Nursultan Nazarbaev Qazaqstan halqy Assambleıasyn qurý ıdeıasyn alǵash ret 1992 jyly Táýelsizdiktiń birinshi jyldyǵyna arnalǵan Qazaqstan halyqtarynyń forýmynda aıtty. 1995 jylǵy 1 naýryzda onyń mártebesin Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti janyndaǵy konsýltatıvti-keńesshi organ dep bekitken Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Qazaqstan halqy Assambleıasyn qurý týraly Jarlyǵy shyqty.
Óz tarıhynda Assambleıa QR Prezıdenti janyndaǵy konsýltatıvti-keńesshi organnan myqty quqyqtyq negizge jáne qoǵamdyq-saıası mártebege ıe konstıtýtsııalyq organǵa deıin ósti.
2007 jylǵy mamyr aıynda Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýtsııasyna birqatar ózgerister engizildi. Qazaqstan halqy Assambleıasyna konstıtýtsııalyq mártebe berildi, ol QR Parlamenti Májilisine toǵyz depýtat saılaý quqyǵyna ıe boldy. Osy arqyly Assambleıanyń qoǵamdyq-saıası róli aıtarlyqtaı artty.
2008 jylǵy 20 qańtarda elimizdiń Prezıdenti «Qazaqstan halqy Assambleıasy» týraly álemde balamasy joq zańǵa qol qoıdy. Sóıtip, Qazaqstan halqy Assambleıasy elimizdiń saıası júıesiniń tolyqqandy bóligine aınaldy. Onyń qyzmetiniń normatıvtik quqyqtyq negizderi aıqyndaldy.
Assambleıa memlekettik ulttyq saıasaty ázirleýge jáne júzege asyrýǵa, Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy qoǵamdyq-saıası turaqtylyqty qamtamasyz etýge yqpal jasaıdy.
Assambleıanyń maqsaty - qazaq halqynyń toptastyrýshylyq rólin arqaý ete otyryp, qazaqstandyq patrıotızm, Qazaqstan halqynyń azamattyq jáne rýhanı-mádenı ortaqtyǵy negizinde qazaqstandyq birkelkilikti jáne básekege qabiletti ultty qalyptastyrý protsesinde respýblıkadaǵy etnosaralyq kelisimdi qamtamasyz etý.
Assambleıanyń negizgi mindeti - etnosaralyq qatynastar salasynda memlekettik organdarmen jáne azamattyq qoǵam ınstıtýttarymen tıimdi ózara is-qımyldy qamtamasyz etý, qoǵamda etnosaralyq kelisimdi jáne toleranttylyqty odan ári nyǵaıtý úshin qolaıly jaǵdaı jasaý, el birligin nyǵaıtý, qazaqstandyq qoǵamynyń negiz qalaýshy qundylyqtary boıynsha qoǵamdyq kelisimdi qoldaý jáne damytý. Sonymen qatar, Qazaqstan halqy Assambleıasy memlekettik organdarǵa ekstremızm men radıkalızm kórinisterine qarsy áreket etýge, azamattardyń demokratııa normalaryna negizdelgen saıası-quqyqtyq mádenıetin qalyptastyrýǵa kómek kórsetedi. Assambleıa etnomádenı birlestikterdiń kúsh biriktirýin qamtamasyz etedi, etno mádenı ortalyqtardyń, Qazaqstan halqynyń ulttyq mádenıetteri, tilderi men dástúrleriniń órkendeýin, saqtalýyn, jáne damýyn qamtamasyz etedi.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdentine - Elbasyna Qazaqstan halqy Assambleıasyn ómir boıy basqarý quqyǵy tıesili.
Assambleıa qurylymdyq jaǵynan Assambleıa sessııalarynan, Assambleıa keńesi men Hatshylyǵynan, oblystardyń, respýblıkalyq mańyzy bar qalalardyń jáne astananyń assambleıalarynan turady.
Assambleıa sessııasy (Assambleıa músheleriniń jınalysy) - onyń joǵary basshylyq organy. Sessııany Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti qajettilikke qaraı, biraq jylyna keminde bir ret shaqyrady.
Sessııalar aralyǵyndaǵy kezeńde Assambleıany basqarýdy Assambleıa Keńesi júzege asyrady. Keńeske respýblıkalyq etnomádenı birlestikterdiń ókilderi, qoǵam qaıratkerleri, Parlament depýtattary, mınıstrler, oblys ákimderi enedi.
Assambleıa Tóraǵasynyń etnomádenı birlestikterden taǵaıyndalatyn orynbasarlary almastyrý tártibimen Keńestiń usynymynyń negizinde QR Prezıdentiniń ókimimen taǵaıyndalady.
Assambleıanyń jumys organy Assambleıa Hatshylyǵy Prezıdent Ákimshiliginiń qurylymynda derbes qurylymdyq bólim bolyp tabylady. Hatshylyqty bir mezgilde Assambleıa Tóraǵasynyń orynbasary bolyp tabylatyn Hatshylyq meńgerýshisi basqarady. Osy tetikter Assambleıanyń memlekettik basqarý men qoǵamdyq qatynastardaǵy naqty áreket etýi men tıimdiliginiń negizi.
Assambleıanyń jáne oblystardyń, respýblıkalyq mańyzy bar qalalardyń jáne astananyń assambleıalarynyń quramy Qazaqstan Respýblıkasy azamattaryn - etnomádenı jáne ózge de qoǵamdyq birlestik ókilderin, memlekettik organdar ókilderin jáne qoǵamda ózindik orny, abyroı-bedeli bar tulǵalardy qamtıdy.
Qazirgi ýaqytta Assambleıa quramynda 394 múshe bar. Assambleıanyń basty erekshelikteriniń biri onyń elimizdiń joǵary zań shyǵarý organynda - Parlamentte etnostyq toptar múddeleriniń kepildi ókildik etýin qamtamasyz etýi bolyp tabylady.
Parlament Májilisine Qazaqstan halqy Assambleıasynan saılanǵan 9 depýtat elimizdiń barlyq etnostary atynan ókildik etedi. Budan basqa qazaqstandyq etnostyq qoǵamdastyq ókilderi Parlamenttegi ókildigi ókildi organdarǵa saıası partııalar arqyly saılaýǵa tikeleı qatysý negizinde júzege asyrylady.
Qazaqstan halqy assambleıasy óziniń qurylǵan kezinen bastap orasan biriktirýshilik jáne zııatkerlik áleýet jınaqtap jáne halyqtyq dıplomatııa ınstıtýty úlgisine beıimdele otyryp, uzaq damý jolynan ótti. Elimizdegi 100-den asa etnostyń basyn biriktiretin biregeı qurylym turaqtylyqty saqtap, respýblıkanyń ilgerileı damýy úshin mańyzdy rol atqardy. Qazaqstan halqy Assambleıasy búkil álemge Qazaqstannyń etnosaralyq qatynastar salasynda júrgizip otyrǵan saıasatynyń tabysty ekenin pash etip keledi.
Jalpy alǵanda negizinen Assambleıa jumysynyń arqasynda bizdiń elimizde etnosaralyq jáne konfessııaaralyq kelisimniń biregeı modeli, árbir azamat etnıkalyq jáne dinı ereksheligine qaramastan Konstıtýtsııada kepildik berilgen azamattyq quqyqtary men bostandyqtaryn tolyq paıdalana alatyndaı erekshe senim, yntymaq, ózara túsiniktik ahýaly qalyptasty.
Respýblıkada Qazaqstannyń barlyq etnostarynyń mádenıetin, tilin, dástúrin damytý úshin qajetti jaǵdaıdyń bári jasalǵan. Assambleıa qyzmeti Qazaqstannyń etnosaralyq qatynastar máselelerin tıimdi sheshetin el retindegi halyqaralyq bedelin arttyrýǵa yqpal etedi.