Qazaqstan halyqaralyq arenada nesimen este qaldy
Elimiz 6 uıymǵa tóraǵalyq etti
2024 jyly elimiz halyqaralyq alty uıymǵa tóraǵalyq etti. Eshqashan elimiz bir jylda munsha uıymǵa tóraǵalyq etpegen. Atap aıtqanda, Qazaqstan Shanhaı yntymaqtastyq uıymy, Ujymdyq qaýipsizdik sharty uıymy, Azııadaǵy ózara is-qımyl jáne senim sharalary jónindegi keńes, Túrki memleketteri uıymy, Araldy qutqarý halyqaralyq qory, Azyq-túlik qaýipsizdigi jónindegi Islam uıymyna tóraǵa boldy.
Qazaqstannyń tóraǵalyǵy aıasynda Shanhaı yntymaqtastyq uıymynda Ekologııa jyly bastaldy. Joba aıasynda ekologııalyq uıymdar Dúnıejúzilik qorshaǵan ortany qorǵaý kúnine, Dúnıejúzilik sý kúnine, Halyqaralyq bıologııalyq ártúrlilik kúnine jáne Dúnıejúzilik orman kúnine arnalǵan is-sharalardy ótkizdi. Bıylǵy shilde aıynda alǵash ret ShYU sammıti «ShYU-ǵa múshe memleketter basshylary keńesiniń otyrysy» jáne «ShYU+» kezdesýi formatynda Astanada ótti.
Halyqaralyq Araldy qutqarý qoryna tóraǵalyq aıasynda Soltústik Araldy saqtaý jobasynyń ekinshi kezeńi bastaldy, Ortalyq Azııadaǵy sý-energetıka resýrstaryn tıimdi paıdalaný, Aral teńizi basseınindegi sý resýrstaryn esepteıtin, basqaratyn jáne ózara bóletin avtomattandyrylǵan júıe engizýge basa nazar aýdaryldy.
UQShU-nyń qaýipsizdik salasynda Qazaqstan múddeli eldermen jáne halyqaralyq uıymdarmen yntymaqtastyq ornatýǵa, BUU-men jáne onyń qurylymdarymen aradaǵy yqpaldastyq deńgeıin saqtaýǵa basa mán berýdi usyndy.
Azyq-túlik qaýipsizdigi jónindegi Islam uıymynyń tóraǵasy retinde Qazaqstan azyq-túlik júıesin, kólik-logıstıkalyq ınfraqurylymdy damytýǵa jáne azyq-túlik ónimderin jetkizýdiń jańa baǵyttaryn qalyptastyrýǵa, ınvestıtsııalyq yntymaqtastyq jáne gýmanıtarlyq baǵdarlamalarǵa erekshe nazar aýdara otyryp, uıym qyzmetiniń negizgi baǵyttary boıynsha jumysyn jalǵastyrdy.
Túrki birligin nasıhattaý maqsatynda elimizdiń TMU-ǵa tóraǵalyǵy «Túrki dáýiri!» nemese «Turktime!» uranymen ótti. Uıymǵa múshe memleketter Qazaqstan Prezıdentiniń Túrki ınvestıtsııalyq qoryn qurý ıdeıasyn qoldap, jarna quıýǵa kelisti.
Qazaqstan «orta derjava» atandy
Bıylǵy aqpan aıynda Germanııanyń bedeldi ǵylymı-saraptamalyq ortalyǵy – «Ǵylym jáne saıasat qory» «Orta derjavalar – halyqaralyq saıasattaǵy mańyzdy faktorlar» atty kólemdi maqalalar jınaǵyn shyǵardy. Onda Qazaqstan alǵash ret orta derjavalar qataryna endi.
Ádette «orta derjavalar» uǵymy álemdik saıası jáne ekonomıkalyq arenada mańyzdy ról atqaratyn memleketterdi bildiredi. Túrkııa, Izraıl jáne Úndistan elderi kiretin «Ǵylym jáne saıasat qorynyń» orta derjavalar tizimine Qazaqstan alǵash ret endi. Bul uıymnyń Germanııa úkimetimen jáne parlamentimen áriptestigin eskere otyryp, Eýropalyq odaq Ortalyq Azııa elderine, atap aıtqanda Qazaqstanǵa kóbirek nazar aýdarýda dep boljaýǵa bolady.
Qor mamandarynyń pikirinshe, Qazaqstan Ortalyq Azııa memleketteri arasynda óziniń syrtqy saıasatymen erekshelenedi. Bul ony aımaqtaǵy negizgi oıynshyǵa aınaldyrady. Sondaı-aq, zertteýshiler Ýkraına shıelenisi Qazaqstanǵa ártaraptandyrý turǵysynan jańa serpin berdi dep esepteıdi. Buǵan salynyp jatqan jańa kólik baǵyttary, jańartylatyn energııa kózderi men qaıta óńdeý ónerkásibi sektoryna ınvestıtsııalar tartý jónindegi aqparattyq naýqan dálel bola alady.
Sarapshylar Qazaqstannyń ártaraptandyrýǵa umtylysynda Qytaıdyń «Jibek jolyna» ǵana emes, EO-nyń «Jahandyq qaqpa» strategııasyna da súıenetininde qyzyǵýshylyq tanytýda. Osyǵan baılanysty Qazaqstan «Shyǵys pen Batys arasyndaǵy kópir» retinde óziniń geografııalyq jáne tarıhı rólin nyǵaıta túsedi.
Qytaıdaǵy Qazaqstan týrızmi jyly ótti
2024 jyl Qytaıdaǵy Qazaqstan týrızmi jyly bolyp, aspan asty eliniń iri qalalarynda 30-dan astam is-shara ótti. Qytaıdan kem degende jarty mıllıon týrıst kelip, 300 mıllıon AQSh dollary kólemindegi týrıstik qyzmetterdi eksporttaý mejelendi.
Jyl boıy Qazaqstannyń týrıstik qyzmeti men ónimderi ITB China, ITE Hong Kong, COTTM jáne China International Medical Tourism Fair sııaqty tórt týrıstik kórmede nasıhattaldy. Kórmelerge qatysý Qazaqstanǵa Qytaıdyń jetekshi týroperatorlarymen 50-den astam jańa seriktestik ornatýǵa múmkindik berdi. Búginde olardyń keıbiri Qazaqstandy óz katalogtaryna engizdi.
Ásirese Almaty qalasy – qytaılyq týrıster úshin Qazaqstandaǵy eń tanymal týrıstik aımaq atandy. Qytaıdyń Shanhaı, Gonkong, Sıan jáne astanasy Beıjińde týrızm kúnderin ótkizdi. Sonymen qatar zamanaýı Astana-Beıjiń qalasyndaǵy roýd-shoý aıasynda iskerlik jáne medıtsınalyq týrızmdi jańa baǵyt retinde damytý usynyldy.
Sondaı-aq, Qazaqstandy týrıstik baǵyt retinde tıimdi ilgeriletý úshin Astana, Pekın, Almaty, Úrimshi jáne Gonkong qalasynda 300-den astam ekijaqty kezdesýler ótti. Beıjińde «Naýryzfest» etnofestıvali uıymdastyrylyp, qazaq halqynyń baı mádenıetin kórsetti, al Úrimshi qalasynda gastrofestıval ótkizildi.
Qazaqstanǵa keletin qytaılyqtardyń sany ósti. Kazakh Tourism ulttyq kompanııasynyń sandaryn sóıletsek, bıyl 11 aıda 605 myńnan astam aspan asty eliniń turǵyny bizge kelgen. Bul - ótken jylmen salystyrǵanda 65%-ǵa artyq, ıaǵnı Qytaı azamattarynyń bizdiń mádenı jáne tabıǵı muramyzǵa degen qyzyǵýshylyǵy artyp keledi.
Al 2025 jyl resmı túrde Qytaıdyń Qazaqstandaǵy týrızm jyly bolyp jarııalandy. Bul ekijaqty qarym-qatynastyń joǵary deńgeıin kórsetedi jáne yntymaqtastyqty odan ári nyǵaıtýdyń jańa múmkindigi.
Qazaq áskeri BUU bitimgershilik mıssııalarynda
Qazaqstan – TMD elderi ishinde BUU mıssııasyna derbes mandat alǵan birden bir memleket jáne BUU-nyń bitimgerlik operatsııalaryna qatysý kókjıegin únemi keńeıtip keledi. Elimiz áskerı qyzmetshilerdi Nepaldaǵy, Kot-d ' Ivýardaǵy jáne Malıdegi BUU mıssııalaryna jiberdi. Qazirgi ýaqytta bizdiń bitimgerler Lıvanda, Batys Saharada, Ortalyq Afrıka Respýblıkasynda jáne Kongo Demokratııalyq Respýblıkasyndaǵy mıssııalarda qyzmet etedi.
Jyl basynda Parlament BUU mıssııalaryna qatysý úshin QR Qarýly Kúshteriniń bitimgerlik kontıngentin jiberý týraly Prezıdent usynysyn maquldady. Oǵan sáıkes, naýryz aıynda alǵash ret qazaqstandyq kontıngent: 139 áskerı qyzmetshi, 26 qarý-jaraq pen áskerı tehnıka BUU mıssııalaryna qatysý úshin Golan jotalaryna jiberildi. Qazaqstannyń áskerı rotasy onda 1 jyl qyzmet etedi. Bul tarıhı qadam elimizdiń yntymaqtastyqqa, beıbitshilik pen jahandyq qaýipsizdikti saqtaýǵa degen umtylysyn kórsetti.
Qazir qazaqstandyq bitimgerler qyzmet etetin BUU-nyń Golan jotalaryndaǵy jaǵdaı shıelenisti, biraq turaqty dep baǵalanyp otyr. Qajet bolǵan jaǵdaıda mıssııa qolbasshylyǵynyń usynysymen BUU basshylyǵy evakýatsııalaý máselesin qaraıdy.
Jalpy Qarýly kúshterimizdiń 400-den astam áskerı qyzmetshisin túrli óńirge jiberý josparlanǵan. Al sońǵy 20 jylda 600-den astam qazaqstandyq áskerı qyzmetker BUU-nyń bitimgerlik operatsııalaryna bardy. Tolyǵyraq Kazinform sarapshysynyń materıalynan oqýǵa bolady.
Qazaqstan qaı elderge gýmanıtarlyq kómek kórsetti
Qazaqstan halyqaralyq qaýymdastyqtyń tolyqqandy múshesi bolǵandyqtan, basyna qıyn is túsken memleketterge qoldan kelgen kómegin aıap kórgen emes. Oǵan keıingi jyldyń ishinde ǵana jan-jaqqa jóneltilgen gýmanıtarlyq júkter dálel. Gýmanıtarlyq kómektiń basym bóligi Ortalyq Azııadaǵy irgeles elderge kórsetilip keledi.
Naýryz aıynda Tájikstanda mańyzdy energetıkalyq nysandarynyń turaqty jumys isteýin qamtamasyz etý maqsatynda 2 mıllıard 542 mıllıon teńge (5,65 mıllıon dollar) kóleminde gýmanıtarlyq kómek kórsetý sheshimi qabyldandy jáne 15 myń tonna mazýt jiberildi. Gýmanıtarlyq júkterdi jetkizý KazAID halyqaralyq damý jónindegi Qazaqstan agenttiginiń kómegimen júzege asyryldy.
Sondaı-aq, Qyrǵyzstanǵa Bishkek JEO-daǵy apatty joıý boıynsha qoldaý kórsetý úshin memlekettik materıaldyq rezervten dızel otyny túrinde 2 000 tonna gýmanıtarlyq júk jiberildi.
Al shilde aıynda Qazaqstan Qyrǵyzstandaǵy selden zardap shekkenderge gýmanıtarlyq kómek jetkizdi. 14 shildede Osh qalasy men Osh oblysynda joıqyn sel bolyp, saldarynan 5 adam qaza tapty. Mady, Datka jáne Bash-Býlak eldi mekenderinde 642 turǵyn úı, tórt mektep, balabaqsha, eki aýrýhana, murajaı jáne medıtsınalyq pýnkt sý astynda qaldy. Oshta 146 turǵyn úı men balabaqsha zardap shekti.
Aıta keteıik, elimiz 2023-2025 jyldary Aýǵanstan, Tájikstan men Qyrǵyzstanǵa 310 mlrd tonna gýmanıtarlyq kómek kórsetý jóninde qaýly shyǵarǵan.
Halyqaralyq daý-damaılar
Buǵan deıin QR Ádilet mınıstrligi Qazaqstannyń quzyrly organdary halyqaralyq arenada qandaı uıymdarmen sottasyp jatqanyn baıandaǵan edi. Qazirgi tańda Ádilet mınıstrliginiń qaramaǵynda 21 is bar. Onyń ishinde «Big Sky Energy Corporation», «World Wide Minerals», «Alhambra», «Alhambra II», «Victoria Oil&Gas», «Gold Pool», «E. Belavın Qazaqstanǵa qarsy», «As Windoor», «Qashaǵan boıynsha salyq daýy», «Stati», «Todini-3», «Kólik mınıstrligi Avtomobıl joldary komıteti F&A Road Construction (Fermak) Qazaqstanǵa qarsy», «Tıtan» Qazaqstanǵa qarsy» atty 13 is halyqaralyq tórelikte.
Taǵy 6 is sheteldik sottarda qaralyp jatyr, olar: «AQSh-taǵy azamattyq is (F.Sater)», «Madima s.r.l.», «E. Amırhanov Ulttyq qaýipsizdik komıtetine qarsy», «L.Hrapýnova», «Rıal-Prom Grýp», «Aktau Petrol»).
Olardyń arasynda 7 daý aıaqtalý satysynda tur nemese aıaqtalǵan. Sondaı-aq 2 is sotqa deıingi talqylaýda jatyr.
Sondaı-aq, Ádilet mınıstrligi Statı isi tóńiregindegi kópjyldyq daý Qazaqstan taraby úshin sátti rettelgenin habarlady. Qazaqstan Úkimeti, QR Ulttyq Banki jáne Statı taraptary, Tristan Oil jetekshi kredıtorlarynyń qoldaýymen jáne kelisimimen, Qazaqstandaǵy munaı-gaz aktıvteri týraly uzaq merzimdi daýdy retteý protsesin aıaqtady. Qazaqstannyń Ulttyq qoryna 80 mln dollar qaıtaryldy.
Olımpıada oıyndarynda 43-oryn
Tórt jylda bir keletin dúbirli doda – Olımpıada oıyndary bıyl Frantsııa astanasynda ótti. Osylaısha, Parıj Olımpıadasynda Qazaqstan quramasy 1 altyn, 3 kúmis, 3 qola medalmen jalpy esepte 43-orynǵa turaqtady. Oǵan deıingi Tokıo Olımpıadasynda elimiz 83-orynǵa deıin quldyraǵan edi.
Olımpıadanyń alǵashqy kúni-aq dzıýdodan 60 keli salmaqta Eldos Smetov altyn júlde ákeldi. Qazaqstan Táýelsizdik alǵaly dzıýdo sportynan Olımpıada altynyn alyp kórmegen edi. Biraq Rıo Olımpıadasynda kúmis enshilegen, Tokıoda qola alǵan Eldos Parıj tórinde altynǵa qol jetkizdi.
Ózge sportshylarymyz jeńis tuǵyrynyń eń bıik satysyna kóterile alǵan joq. Al kúmis júldeni sporttyq gımnastıkadan Narıman Qurbanov, grek-rım kúresinen 77 keli salmaqta Demeý Jadyraev jáne bokstan 80 keli salmaqta el namysyn qorǵaǵan Nurbek Oraldaı jeńip aldy.
Qola medaldardy nysana kózdeýden komandalyq jarysta Islam Satpaev pen Aleksandra Le (tapanshamen 10 metrden atý), dzıýdodan 66 keli salmaqta Ǵusman Qyrǵyzbaev jáne áıelder boksynan 51 keli salmaqta el namysyn qorǵaǵan Nazym Qyzaıbaı jeńip aldy.
Kóshpendiler oıynynyń aýqymy artty
Qyrkúıek aıynda Qazaqstan 5-shi Dúnıejúzilik kóshpendiler oıynyn ótkizdi. Onda 90-ǵa jýyq memleketten kelgen 2500-ge tarta sportshy bir aptaǵa jýyq kóshpendi halyqtardyń tól sportynan synǵa túsip, 97 medal jıyntyǵyn sarapqa saldy. Dodanyń ashylý saltanatyn otandyq telearnalardan bólek, álemniń 19 telearnasy kórsetti. Kóshpendiler oıyndary tarıhynda bundaı halyqaralyq deńgeıde aýqymdy telehabar taratý birinshi ret qolǵa alyndy.
Alty kúndik alamanda ulttyq qurama sportshylary 43 altyn, 32 kúmis, 37 qola (jalpy 112 medal) júlde oljalap, jalpy komandalyq esepte birinshi orynǵa ıe boldy. Oıyndarda jalpy sany 33 eldiń sportshysy medal ıelendi. Júlde alǵan memleketter qatarynda muhıttyń arǵy betinen kelgen Kanada men Meksıka ókilderi de bar.
Bıylǵy 5-shi Dúnıejúzilik Kóshpendiler oıyndaryna jańa sport túrleri retinde Powerful Nomad Alyptar saıysy jáne birneshe dástúrli ıntellektýaldyq oıyndar qosyldy. Alyptar saıysynda 1 elden 1 ǵana sportshy qatysa aldy. Jańadan qosylǵan sport túrleri arasynda «Mangala» jáne «Ovarı» boldy. Bul dástúrli oıyndar kóshpendi halyqtardyń mádenı murasymen baılanysty.
Tól kúresimizden ótken jarysta álemniń 44 elinen 294 palýan baq synady. Júlde alǵan elder qatarynda kórshi memleketterden bólek, Eýropa palýandary da bar. Atap aıtqanda, Italııa, Polsha, Majarstan, Nıderlandy sportshylary júldege qol jetkizdi. Eń kóp kórermen kókpar men kókbóri jarystaryna keldi. «Qazanat» ıppodromynda ótken eki saıystyń da fınaldyq básekesin 10 myńnan jankúıer tamashalady. Bıylǵy Kóshpendiler oıyny joǵary dárejede ótkenin sheteldikter de moıyndap, bul jarystyń aýqymyn arttyra berý keregin usyndy.
Buǵan deıin QR Prezıdentiniń keńesshisi – Baspasóz hatshysy Berik Ýálı Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń jyl boıy atqarǵan qyzmetine sholý jasap, qoǵamdyq-saıası ómirdegi, áleýmettik-ekonomıkalyq damýdaǵy irgeli ózgerister men tabystar týraly baıandaǵan edi.
Qasym-Jomart Toqaev bıyl 23 ret shet memleketke saparlady, 19 halyqaralyq forým men sammıt jumysyna atsalysty. Halyqaralyq is-sharalar aıasynda ózge eldiń basshylarymen 27 ret kezdesti. Memleket basshylarymen 49 márte telefon arqyly sóılesti.
Sondaı-aq, Prezıdent bıyl jumys saparymen elimizdiń 11 óńirine bardy. Aımaqtardaǵy 60-tan asa óndiristik jáne áleýmettik-mádenı nysandarmen tanysyp, jurtshylyqpen kezdesti. Sondaı-aq el ishindegi 41 is-sharaǵa qatysty.