Qazaqstan, Grýzııa, Armenııa ǵalymdary sýdy zararsyzdandyrý boıynsha birlesken zertteýler júrgizedi
Ǵalymdar grýzın tarapynyń usynysy boıynsha I.Javahıshvılı atyndaǵy Tbılısı memlekettik ýnıversıtetindegi, Armenııa ulttyq agrarlyq ýnıversıtetindegi áriptesterimen birge sýdy tazartý jáne zararsyzdandyrý úshin bakterıtsıdtik tseolıt súzgilerin ázirlep jatyr.
Qazaqstandyq ǵalymdar tobynyń jetekshisi – ǵylym, tehnıka jáne bilim salasyndaǵy QR Memlekettik syılyǵynyń laýreaty, tehnıka ǵylymdarynyń doktory, professor Naǵıma Jaqypbekova. Ol birneshe jyldan beri tseolıtterdi zertteýmen aınalysyp keledi.
«Biz tseolıtterdi qospalarǵa toltyrǵysh retinde paıdalaný boıynsha ǵylymı jobalarmen aınalystyq. Grýzııadan kelgen áriptesterimiz bizdi basylymdar arqyly taýyp, qaǵaz óndirisinde tseolıtterdi paıdalaný boıynsha yntymaqtastyqty usyndy. Al sheteldik áriptesterdiń eńbegimizdi baǵalap, yntymaqtastyqty usynýy otandyq ǵylymnyń ilgerilegenin kórsetedi. Tseolıt biregeı bakterıtsıdtik qasıetterge ıe ekenin atap ótkim keledi, sol sebepti biz sheteldik ǵalymdarmen birlesip, sýdy tazartý jáne zararsyzdandyrý úshin osy mıneraldan jasalǵan súzgilerdi ázirleı bastadyq. Bizdiń birlesken jobamyzdy Japonııa qarjylandyrady, óıtkeni olar úshin «Fýkýsıma» AES-indegi apattan keıin sýdy tazartý máselesi búgingi kúnge deıin ózekti bolyp otyr. Sonymen qatar Japonııada iri tseolıt ken oryndary bar», – dep atap ótti Naǵıma Jaqypbekova.
Grant úsh jylǵa beriledi. Joba aıasynda ǵalymdar Grýzııa, Qazaqstan jáne Armenııa ken oryndaryndaǵy tseolıtterdiń sýdy tazartý men zararsyzdandyrýǵa áserin zertteıdi. Osylaısha, úsh el ǵalymdarynyń birlesken yntymaqtastyǵy men kúsh-jigeri ómir beretin ylǵaldyń sapasy men qaýipsizdigi máselesin sheshýge múmkindik beredi.
Aıta keteıik, AQSh, Japonııa, Avstralııa, Shvetsııa, Gretsııa jáne Bolgarııa ǵalymdary seriktes, ıaǵnı keńesshiler retinde aqysyz qatysady.
Jobany júzege asyrý nátıjesinde jańa tseolıtti bakterıtsıdtik súzgilerdi alý ádisteri ázirlenedi dep kútilip otyr. Sonymen birge mıneraldy termııalyq óńdeý bul metaldardy sýly ortaǵa shyǵarmaıtyn quramynda metall bar tseolıtterdi alýǵa múmkindik beredi. Odan bólek, ǵalymdar bakterıtsıdtik belsendiligi joǵary bıoaktıvti beımetall mıneraldar alýdy josparlap otyr. Jobanyń nátıjeleri ártúrli maqsattaǵy tseolıt materıaldaryn shyǵaratyn kásiporyn qurýǵa negiz bolady.
Eske sala ketsek, Halyqaralyq ǵylymı-tehnıkalyq ortalyq (HǴTO) – bul Qazaqstan, Armenııa, Tájikstan, Qyrǵyzstan jáne Grýzııa ǵalymdary men EO, Japonııa, Koreıa Respýblıkasy, Norvegııa jáne AQSh áriptesteri arasynda iskerlik baılanys ornatatyn úkimetaralyq uıym. HǴTO granttar bóledi jáne jahandyq ǵylymı qaýymdastyqqa birlesken biregeı joba ázirleý jáne bıznesti júrgizý úshin birigýge kómektesedi.