Qazaqstan damý banki teńgemen qarjylandyrylatyn jobalar úlesin arttyrýda - S.Sýhanov
Osy rette «QazAqparat» tilshisine suhbat bergen Qazaqstan damý bankiniń basqarýshy dırektory - Strategııa jáne aqparat departamentiniń dırektory Sábıt Sýhanov atalǵan baǵyttaǵy banktiń atqaryp jatqan jumystary jaıynda tarqata aıtyp berdi.
- Qazaqstan damý bankine shıkizattyq emes sektor kásiporyndaryn qarjylandyrýda mańyzdy qyzmet júktelip otyrǵany shyndyq. Demek, qazirgi tańda bul banktiń eldiń ekonomıkalyq damýyndaǵy róli qandaı?
- Eldiń ekonomıkalyq damýyndaǵy Qazaqstan bankiniń róli búgingi tańda jáne aldaǵy ýaqyttaǵy jyldar ishinde de zor bolyp qala bermek. 2015 jyldyń 1-inshi shildesinde kommertsııalyq bankterdiń shıkizattyq emes sektordy uzaq merzimdi nesıeleý kólemimen salystyrǵanda 40 paıyzdy quraǵandyǵyn atap ótsek te jetkilikti. Mundaı kórsetkish ortasha eseppen alǵanda sońǵy 5 jyl boıy, ıaǵnı, ÚIID MB-niń alǵashqy besjyldyǵyn júzege asyrǵan kezeńnen beri saqtalyp keledi.
Indýstrııalandyrý kartasyna jınaqtalǵan mańyzdy ınvestıtsııalyq jobalardyń tizimi ishinen damý banki jalpy quny 11,5 mlrd. dollardy quraıtyn 32 jobany júzege asyrýǵa qatysty. Bul Indýstrııalandyrý kartasynyń barlyq ınvestıtsııalarynyń 16 paıyzyn quraıdy. Óńdeý ónerkásibindegi atalǵan jobalardyń arasynda mynalar bar: bastapqy alıýmınıı óndirisi, tıtannan ferroqorytpalar jáne qorytpalar, iri munaı hımııa zaýyttaryn jańǵyrtý, avtomobıl qurastyrý qýattary qurylysy, temir jol tehnıkalary óndirisi jáne taǵy da basqalary.
Al ınfraqurylym salalarynda mynalar: iri gıdroelektrlik jáne gaz týrbınaly stansalardyń qurylysy, gaz taratý jelilerin jáne strategııalyq elektr berý jelilerin jańǵyrtý, Qazaqstannyń batystaǵy teńiz qaqpasyn - Aqtaý halyqaralyq teńiz saýda aılaǵyn keńeıtý jáne taǵy da basqalary.
Bank qatysýymen iske qosylǵan óndiristerdiń basym bóligi óz segmentterindegi negizgi nemese jalǵyz óndirýshi bolyp sanalady. 2014 jyldyń qorytyndysy boıynsha atalǵan kásiporyndar 900 mln. AQSh dollarynyń ónimin nemese Indýstrııalandyrý kartasynyń barlyq jobalarynyń ortaq óndirisiniń 8 paıyzyn shyǵardy. Sonymen qatar 8 myń jumys ornyn ne bolmasa Indýstrııalandyrý kartasy aıasyndaǵy jalpy jumys oryndarynyń 11 paıyzyn qurdy.
2015-2019 jyldarǵa arnalǵan ındýstrııalandyrýdyń aǵymdaǵy baǵdarlamasyna sáıkes 6,6 trln. teńge kóleminde baǵalanyp otyrǵan ınvestıtsııalyq qajettiliktiń keminde 10 paıyzyn bank aldaǵy 5 jyl ishinde uzaq merzimdi ınvestıtsııa túrinde qamtamasyz etýdi josparlap otyr.
- Qazirgi ýaqytta bank qandaı qarjyǵa ıe jáne nesıeni qandaı salalar sheginde bólýge nıetti?
- Qazaqstan damý bankin qorlandyrý bazasyn qamtamasyz etý maqsatynda zaım alýdyń ishki, sondaı-aq halyqaralyq kapıtal naryǵy syndy túrli tetikteri qoldanylady. Bul rette banktiń ÚIID jáne «Nurly jol» baǵdarlamalarynyń mańyzdy operatory bolyp bolyp tabylatyndyǵyn atap ótken oryndy.
Taıaý jyldary ÚIID MB aıasynda Ulttyq bankten 75 mlrd. teńge somasynda qorlandyrý esebinen bank arqyly 225 mlrd. teńge Qazaqstan ekonmıkasyna quıylady. Onyń ishinde banktiń menshikti jáne zaemdyq túrdegi 150 mlrd. teńge qarjysy da bar.
Indýstrııalandyrýdyń ekinshi bes jyldyǵy aıasyndaǵy jobalardy júzege asyrý úshin qarastyrylǵan somanyń keminde 70 paıyzyn bank qaıta óńdeý salasyna, al qalǵan 30 paıyzyn ınfraqurylymdyq jobalar men ekonomıkanyń basqa da salalaryna baǵyttaıtyn bolady. Belgili bolyp otyrǵandaı, ÚIID MB-niń basymdyq sektorlary qara jáne tústi metallýrgııa, munaı jáne gaz hımııasy, óndiristik jáne agrohımııa, mashına jasaý syndy qaıta óńdeý salasynyń 14 baǵyty bolyp otyrǵany belgili.
«Nurly jol» Joldaýy aıasynda Qazaqstannyń Ulttyq qorynan bankke 170 mlrd. teńge, onyń ishinde 100 mlrd. teńge óńdeý ónerkásibindegi jobalardy nesıelendirýge, taǵy 70 mlrd. teńge otandyq óndirýshiler men eksporttaýshylardy qoldaýǵa bólinip otyrǵany belgili. Qazirgi kúni QDB turaqty negizde atalǵan baǵyttar boıynsha qarjylandyrylatyn jobalardyń maquldanýy men júzege asyrylý barysy týraly aqparat www.kdb.kz saıtynda jarııalap otyr.
- Siz taıaý jyldary ishine nesıelenýi josparlanǵan jáne aıaqtalatyn jobalar arasynda qandaı mańyzdysyn atap óter edińiz?
- Qazirgi ýaqytta banktiń áleýetti jobalar qorjynynda surap otyrǵan qarjysy 100 mlrd. teńgeden asyp jyǵylatyn birqatar joba bar. Salalyq qurylymynda aıtar bolsaq, olardyń basym bóligi hımııa men munaı hımııasy, metallýrgııa, kólik salalaryna tıesili.
2015 jyly bank qarjylandyrýdy kózdep otyrǵan mańyzdy jobalardyń qatarynan mynalardy bóle-jara atap ótýge bolady. Olar: qýaty 15 myń tonnalyq natrıı óndirisi jónindegi zaýyt qurylysy, K5 ekosynypty mator maıy óndirisi, shyny áınekteri óndirisi men óńdeý zaýyty qurylysy, temir jol dóńgelekteri óndirisi jónindegi keshen qurylysy, otandyq jolaýshylar vagony men lokomotıvter qurastyrýǵa qoldaý bildirý, otandyq azyq-túlik ónerkásibi óndirisi eksportshylaryn qoldaý, mashına jasaý, hımııa jáne basqa da salalar.
Qazirgi ýaqytta bank qarjylandyratyn jobalardyń birqatary aıaqtalýǵa jaqyn. Máselen, 2015 jyldyń sońyna deıin Aqtóbe rels balkileri zaýytyn paıdalanýǵa berip, Atyraý munaı óńdeý zaýytyndaǵy hosh ıisti keshendi iske qosý, «Qazhrom» AQ óndirisin, Aqtaý halyqaralyq teńiz saýda aılaǵyn keńeıtý kútilýde.
- QDB-nyń nesıe saıasatyn, onyń ishinde qarjylyq saýyqtyrýdy qajet etetin kásiporyndarǵa qatysty saıasatyn ózgertý josparlanýda ma?
- Bank sheteldik valıýtamen qarjylandyratyn jáne bul rette qazirgi ýaqytta valıýtalyq túsimderi joq jobalar boıynsha qarjylandyrý sharttaryn, onyń ishinde, AQSh dollary túrindegi zaımdaryn qazaqstandyq teńgege ózgertý múmkindikterin qarastyrýda
Tolyqtaı alǵanda, bul kezeńdegi banktiń nesıe saıasaty ekonomıkanyń jańa suranystaryna jáne klıentterdiń kútýlerine sáıkes qaıta qarastyrylýda. Máselen, banktiń nesıe qorjynynda ulttyq valıýtamen qarjylandyrylatyn jobalar úlesi artyp keledi.
- Siz QDB-nyń odan arǵy jumysynda ıslamdyq qarjylandyrý tetigin paıdalaný qandaı jaǵdaıda múmkin dep oılaısyz?
- Islamdyq qarjylandyrý qarqyndy ósip kele jatqan jáne bolashaǵy zor naryqtardyń biri bolyp sanalady. Aǵymdaǵy jyly Qazaqstanda ıslamdyq qarjylandyrý salasyndaǵy zańnamaǵa túzetýler engizildi. Ol atalǵan saladaǵy bank qyzmetterin keńeıtý úshin jaıly ahýal qurady.
Degenmen de, Damý bankine qatysty aıtar bolsam, banktiń sarapshylyq toby men táýelsiz aýdıtorlar júrgizgen zertteý nátıjeleri kórsetip otyrǵandaı, ıslamdyq qarjylandyrý tetikterin engizý búgingi kúni QDB qoldanyp otyrǵan dástúrli qarjylyq tetiktermen sáıkespeıtin aıtarlyqtaı ózgertýlerdi qajet etedi. Degenmen de lızıngtik ymyralar jasaý ıslamdyq qarjylandyrý ustanymdaryna saı keledi. Sondyqtan da, qysqa merzimdi kezeńde bank enshiles «QDB Lızıng» AQ kompanııasy arqyly ıslamdyq lızıng júıesin engizýge nıetti. Qazirgi ýaqytta «QDB Lızıng» AQ ıslamdyq lızıng usyný úshin sharttar ázirleýde.
- Suhbatyńyzǵa rahmet!