Qazaqstan dálizi Qytaı úshin birden-bir qaýipsiz baǵyt bolyp tur - Tursynhan Zákenuly
«Qytaı Tóraǵasy Sı Tszınpınniń Qazaqstanǵa sapary halyqaralyq qarym-qatynas salasyndaǵy betburys kezeńinde jáne álemdik ekonomıkanyń terbelis jaǵdaıynda óteıin dep otyr. Sondyqtan bul sapardyń mán-mańyzy erekshe. Menińshe, Qytaı basshysy buryn qalyptasqan jappaı áriptestik qatynasyn qaıtalap, ony álemdik qaýymdastyqqa kórsetkisi keletin sııaqty. Bul sapardyń nátıjesi retinde birneshe kelisimsharttarǵa qol qoıylýy kútilýde. Birinshi kezekte, ol ekonomıkalyq qatynastardy jańa órege kóterýdi maqsat etedi. Ekinshiden, qazirgi geosaıası ózgeris jaǵdaıynda ShYU-nyń sheńberinde Qazaqstan-Qytaı qarym-qatynasyn burynǵy ýaǵdalastyqtar negizinde jańa mindettemelermen tolyqtyrýdy kózdeıdi dep oılaımyn. ıAǵnı, ózgerip jatqan halyqaralyq jaǵdaıǵa baılanysty eki memlekettiń strategııalyq áriptestigi odan saıyn nyǵaıa túsedi. Munda qaýipsizdik máselesi basty orynda bolýy múmkin. Ol ásirese, aımaqqa úshinshi bir kúshter yqpalynyń taralýyn aldyn alýǵa baǵyttalýy yqtımal», - dedi Tursynhan Zákenuly.
Tarıhshynyń pikirinshe, qazirgi geosaıası jaǵdaıǵa baılanysty Qytaı óziniń syrtqy ekonomıkalyq saıasatyn qaıta qaraýǵa múddeli. Sondyqtan Tursynhan Zákenuly osy sapar aıasynda Eýropa, Taıaý Shyǵys pen Jerorta teńizi aımaǵyna shyǵýǵa múmkindik beretin Qazaqstan dáliziniń turaqtylyn qamtamasyz etý sharalary talqylanýy múmkin ekenin jetkizdi.
«Qazirgi tańda Qytaı ekonomıkasy óte úlken syn-tegeýrindermen betpe-bet kelip otyr. Ony tutas álemdik qaýymdastyq kórip otyr. Ol AQSh-pen, Eýroodaqpen bolǵan qarym-qatynastyń nasharlaýyna baılanysty týyndap otyr. Qazirgi tańda AQSh-Qytaı qarym-qatynasy óte qıyn daǵdarysty deńgeıde desek artyq aıtqandyq bolmaıdy. Bul óz kezeginde Qytaıdyń syrtqy ekonomıkalyq qarym-qatynasyn qaıta qaraýǵa májbúrlep otyr. Qytaıdyń ońtústik-shyǵysyndaǵy elder AQSh bastaǵan koalıtsııanyń yqpalynda. Al Reseıdegi jaǵdaı nemen aıaqtalatyny belgisiz. Aýǵanstandaǵy jaǵdaı áli kúnge deıin kúrdeli kúıde qalyp otyr.
Sondyqtan Qazaqstan baǵyty birden-bir qaýipsiz baǵyt bolyp otyr. ıAǵnı, bizdiń dáliz Qytaıdyń Eýropa elderine, Taıaý Shyǵysqa, Jerorta teńizi aımaǵyna taýar tasymalyndaǵy biregeı ári qaýipsiz jol. Sondyqtan osy joldyń turaqtylyǵy men tynyshtyǵyn qamtamasyz etý Qytaı úshin mańyzdy. Ol úshin Qazaqstanmen aradaǵy qarym-qatynasty jańa deńgeıge kóterý mańyzdy», - dep toqtaldy sarapshy.
Tursynhan Zákenulynyń paıymynsha, eki el basshylarynyń nazarynan ınvestıtsııa máseleleri de tys qalmaıdy. Tarıhshy endigi qytaılyq ınvestıtsııalar Qazaqstandaǵy óńdeý ónerkásibi salasyna baǵyttalýy múmkin ekenin málim etti.
«Buǵan deıin deıin Qazaqstannyń ekonomıkalyq qarym-qatynastary kóbine shıkizattyq sektorǵa baǵyttalǵan. Qytaı ınvestıtsııasy da osy qazaqstandyq munaı-gaz qorlaryn ıgerý, taý-ken óndirisin damytýǵa baǵyttaldy. Saýda-sattyqta negizinen shıkizatty Qytaıǵa eksporttaý, al daıyn ónimdi Qazaqstanǵa ımporttaý formýlasy boıynsha júrgizilip keldi. Biraq sońǵy 5 jylda Qazaqstan Úkimeti tarapynan óndiris salasyna basymdyq berildi. Tıisinshe, buǵan Qytaı da nazar aýdara bastaǵan bolatyn.
Sondyqtan qazirgi tańda Qazaqstan osy óndiris sektoryn damytýǵa ınvestıtsııa quıýdy talap retinde qoıady dep oılaımyn. Prezıdent ótken Joldaýynda: Qazaqstan ımportqa táýeldilikten arylý kerek, dedi. Bul óte mańyzdy mindet. Meniń oıymsha, endigi ınvestıtsııa óndiris, óńdeý ónerkásibine baǵyttalýy kerek. Sonymen qatar, ol tikeleı Qazaqstannyń baqylaýynda bolýy tıis», - dep túıindedi Tursynhan Zákenuly.