Qazaqstan arheologtary eksperıment jasap, jylqyny taspen soıyp músheledi

ASTANA. QazAqparat - Osy aptada elimizde ǵylymdaǵy asa sırek eksperıment jasaldy. Sırektigi sol, úsh eldiń arheolog ǵalymdary jylqyny ejelgi adamdarsha tas quraldarmen soıyp, músheledi, dep habarlaıdy QazAqparat qazaqstandyq National Geographic basylymyna silteme jasap.

«Maqsatymyz – tas quraldaryn daıyndaýdan bastap, etsiz súıekterdiń jer astynda qalýyna deıingi búkil tizbekti qalpyna keltirý», – deıdi ǵalymdar.

Arheologııanyń eksperımenttik dep atalatyn baǵyty belgili bir dáýirge múmkindiginshe jaqyn jaǵdaı jasap, sosyn sol jaǵdaıda sol dáýir adamdarynyń áreketin qaıtalap kórýmen aınalysady.

Ol áreket keramıkalyq ydystar quıý, tas quraldar jasaý nemese ańdy soıý bolýy múmkin.

Osylaısha arheologter mysaly, kóneden qalǵan quraldardyń shyn máninde qandaı jumys úshin yńǵaıly ekenin, ne maqsatqa qoldanylǵanyn anyqtaı alady.

Qysqasyn aıtqanda, mundaı zertteýler sol adamdardy túsinýdi ońaılatady.

Zertteýler bul jerdi mekendegen ejelgi adamdardyń tas quraldardy porfırıtten jasaǵanyn kórsetti.

Ǵalymdar eksperımentke tastyń bul túrin osy jerden jınady jáne quraldardy tasty tasqa uryp syndyryp, qashap jasady.

Qajetti kremendi (shaqpaq tas) Mańǵystaý óńirinen aldy.

Seısenbi, 9 tamyz kúni úsh eldiń ǵalymdary Qazaqstanda dál osyndaı eksperıment jasady.

Olar aldyn ala pyshaqpen baýyzdap alynǵan jylqynyń terisin sypyryp, múshelep, etin súıeginen ajyratty jáne osynyń barlyǵyn derlik paleolıt dáýiriniń adamdary sııaqty tas quraldarmen istedi.

Frantsııadan kelgen ǵalymdar tobynyń jetekshisi Ann-Marı Mýan ań súıekterin zertteýmen aınalysady.

Tájirıbeniń sońǵy satysynda jylqy súıekteri tas quraldarmen shaǵylyp, shamamen eki metr tereńdikke kómildi.

Eksperımenttiń bir bóligi – jylqy súıekterin tas quraldarmen shaǵyp, ishinen jilik maıyn alý.

Tas quraldardyń barlyǵy tirkelip, sıpattalǵan jáne sýretteri salynǵan. Ǵalymdar ár tastyń qansha ýaqyt qoldanylǵanyn jazyp, óz paketine qaıta salyp otyrdy.

Álkeı Marǵulan atyndaǵy Arheologııa ınstıtýtynyń uıymdastyrýymen ótken eksperımentke qazaq, frantsýz jáne reseılik ǵalymdar qatysty. Bir qyzyǵy, bul tájirıbe ejelgi adamdar kóne tas dáýirinen bastap uzaq ýaqyt mekendegen tarıhı jerde jasaldy.

2018 jyly ǵalymdar Rahat aýylynyń joǵarǵy jaǵynan adamdar tas dáýirinen bastap mekendegen qonys tapty. Qazba jumystary kezinde olar oshaqtardyń ornyn, tas quraldar men ań súıekterin tapty. Zertteý adamdardyń 30 myń jylǵa jýyq ýaqyt ishinde osy jerge ár kezeńderde kemi 15 ret qonystanyp, ómir súrgenin kórsetti.

2018 jyly Almaty oblysy Eńbekshiqazaq aýdany Rahat aýylynyń joǵarǵy jaǵynan ejelgi qonys tabylǵan bolatyn.

Qazba jumystary bul jerdi adamdardyń erte tas dáýirinen saqtar zamanyna deıin 30 myń jyl mekendegenin kórsetti.

Arasynda bir-eki myń jyldyq úzilister bolǵan (jáne ol muz dáýirine sáıkes kelgen), dese de ata-babalarymyz dál osy tusqa udaıy kelip otyrǵan.

Ǵalymdar bul jerdiń tabıǵaty qashanda adamdardyń ómir súrýine jaıly bolǵanyn aıtady.

Nege olaı degen suraqqa ǵalymdar birneshe joramal aıtady. Sonyń negizgileri – bul jerdiń ańshylyqqa qolaıly, tabıǵatynyń jaıly bolýy jáne sýynyń muzdyqtardan góri, bulaqtardan bastaý alatyny. Arheologııa ınstıtýty dırektorynyń orynbasary, eksperımentti uıymdastyrý jumystarynyń jetekshisi Talǵat Mamırov tómendegi aýyldyń Rahat atalýy da beker bolmasa kerek deıdi.

Eksperıment úshin Qazaqstannyń qolaıly bolǵan taǵy bir sebebi, bizdiń elde halyq jylqyny áli de óz qolymen soıyp, jilikteıdi. Frantsııa sııaqty elderdiń búgingi turmys salty mundaı eksperıment jasaýǵa qıyndyq týǵyzar edi.