Qazaqstan 2015 jyly sandyq habar taratý standartyna tolyq kóshýi tıis - Á.Baımuratov
Bul kúrmeýi kóp kúrdeli máseleni sheteldik mamandardyń qatysýymen talqylaý aqpannyń 4-5-i aralyǵynda elordada ótpek. Halyqaralyq sıpattaǵy alqaly jıynnyń taqyryby «Qazaqstannyń telekommýnıkatsııalyq naryǵyn odan ári damytý negizi - radıobaılanystyń perspektıvaly tehnologııalaryn engizý jáne damytý» bolmaq. QazAqparat tilshisi osy jıyn aldynda QR Aqparattandyrý jáne baılanys agenttigi Baılanys departamentiniń dırektory Ábilhan Baımuratovpen jolyǵyp, elimizdegi sandyq teleradıo habarlaryn taratý máselesine oraı suhbattasqan edi.
- Ábilhan Esenuly, sandyq teleradıo habarlaryn taratý júıesin elimizde engizý múmkindikteri men bolashaqtary qandaı jáne qazirgi qoldanystaǵy habar taratý júıesinen onyń artyqshylyǵy nede?
- Elimiz úshin bul júıeniń tyń jańalyq bolǵandyǵyn eskere otyryp, birden artyqshylyǵynan bastaıyn. Sandyq teleradıo habarlaryn taratýdyń analogtyq habar taratýdan eń basty aıyrmashylyǵy - bir jıilikte, ıaǵnı 8 mGts-te 10-nan 20-ǵa deıingi teleradıo kompanııalarynyń habarlaryn taratýǵa múmkindigi bar. ıAǵnı bul oraıda elimizde tapshylyǵy bilinip otyrǵan radıo jıilik spektri kóp únemdeledi. Qazir Qazaqstanda analogtyq standartta taralyp otyrǵan árbir teleradıo kompanııaǵa belgili bir radıo jıilik spektrindegi habar berý qurylǵysy kerek-ti. Ekinshiden qazirgideı ár teleradıo kompanııaǵa jeke teleradıo habaryn taratý qurylǵysyn satyp alý qajettiligi týyndamaıdy. Bul oraıda kez kelgen habar taratatyn kompanııanyń qarjysy únemdeletini anyq. Úshinshiden, qazirgi tańda qala turǵyndary otandyq telearnalarmen birge kabeldi arnalarǵa qosylý arqyly 50-100 telearnany tamashalaı alsa, aýyldyq jerlerde mundaı múmkindik joq. Qazir aýyl turǵyndarynyń basym kópshiligi Qytaıdyń habar taratý tabaqshasyn satyp alyp, sol arqyly elimizdiń soltústik óńiri Reseıdiń, al ońtústik óńiri Ózbekstannyń telearnalary arqyly aqparattanyp otyr. Demek, bul jerde memlekettiligimizdiń, aqparattyq qaýipsizdigimizdiń ózdiginen qozǵalatyny anyq.
Biz bul standartqa kóshsek, elimizdiń shetki aımaqtarynyń ózi 10-nan 20-ǵa deıingi aralyqtaǵy otandyq telearnalardy kóre alatyn bolady. Olar ózara tegin jáne aqyly bolyp bólinýi múmkin. Ony BAQ-qa jaýapty ókiletti organ anyqtaı jatar. Jalpy onyń beseýi nemese 10-y «Habar», «Qazaqstan 1» sekildi telearnalar tegin bolatyny anyq. Atalǵan júıege oblystyq jáne jeke arnalardyń barlyǵyn engizý qajet pe degen máselelerdi de ókiletti organdar anyqtaıtyn bolady. Sonymen qatar sandyq telearnany engizý barysynda onyń efırdi qamtý uzaqtyǵyn 25 paıyzǵa ulǵaıtyp, sapasyn da jaqsarta alamyz. Búgingi kúni sandyq teleradıo habarlaryn taratatyn operator áli naqty anyqtalǵan joq. Bizdiń jospar boıynsha jarty jyldan keıin júıelik jospar ázirlenedi, sol kezde operator belgili bolmaq. Jalpy onyń bireý bolǵany durys degen oıdamyz.
- Álemde amerıkandyq, japondyq jáne eýropalyq dep atalatyn sandyq telearna formattary bar. Osylardyń bir-birinen aıyrmashylyǵy qandaı? Sandyq habar taratý júıesin engizý barysynda qaı memlekettiń tájirıbesi qoldanylady?
- Iá, álemde sandyq telearnalardyń birneshe formaty bar, siz atap ótkenderge qytaılyq formatty da qosyńyz. Jalpy álemdik jıilik spektri 1, 2, 3-shi dep atalatyn aýdandarǵa bólingen. Biz sonyń birinshisindemiz, oǵan Eýropa men TMD elderi kiredi. Kórshi memleketter qandaı standartty paıdalansa, bizdiń de sondaı standartqa kóshkenimiz oryndy. Bul oraıda kórshi memlekettermen shekaralas aýdandarda habar taratýdy úılestirýge, sonymen qatar operatordyń qural-jabdyqtarymen teleradıo kompanııalardy jáne halyqty qamtamasyz etýge yńǵaıly bolmaq. Máselen, elimizde uıaly baılanystyń eki standarty qoldanysta. Olar CDMA amerıkandyq, GSM eýropalyq standarttary. Osy amerıkandyq standarttyń elimizdegi abonentteri 1 mıllıon bolsa, eýropalyq standartty paıdalanýshylar 14 mıllıonǵa jetedi. Demek, bir keńistikte jatqandyqtan eýropalyq standart tıimdi degen sóz. Ótken jyly jeltoqsannyń 24-inde Jıilik spektri jónindegi vedomstvoaralyq komıssııanyń otyrysy ótti. Sonda biz Qazaqstan úshin DVDst eýropalyq standartyn qabyldadyq. Endi osy baǵyttaǵy jumystardy jandandyrýǵa kúsh salmaqpyz.
Al osy sandyq teleradıo habarlaryn engizý barysynda basqa memleketterdiń tájirıbesin qoldaný degenge keler bolsaq, ázirge ondaı qadamǵa bara qoıǵan joqpyz. Taıaýda biz Belarýs elinde bolyp qaıttyq. Onda da arnaıy osy sandyq habar taratý júıesin engizgen belarýs tájirıbesin zerttep, zerdeleý úshin emes, bir halyqaralyq konferentsııaǵa barǵan edik. Sony paıdalanyp, belarýs áriptesterimizge soqtyq. Olar sandyq júıege qalaı kóship jatyr, qalaı júrgizilýde degen saýaldarymyzǵa jaýap aldyq. Bizdiń alǵashqy atqarǵan jumystarymyzdyń biri joǵaryda atap ótken eýropalyq standartqa kóshetinimizdi anyqtaýymyz bolyp otyr. Osy oraıda aıta ketetin taǵy bir jaıt bar, bul eýropalyq standarttyń ózi T, T-2 dep bólinedi. Endi osynyń qaısysy elimizge tıimdi degen másele týyndap otyr. Bul saýalǵa aqpannyń 4-5-i aralyǵynda elordada ótetin halyqaralyq konferentsııa barysynda jaýap alatyn bolamyz. Kóptegen bilikti shetel sarapshylary shaqyrylǵan alqaly jıynda T men T2-niń aıyrmashylyǵyn anyqtap, berý, qabyldaý qurylǵylaryn jasaıtyn kompanııalardyń baıandamalaryn tyńdaımyz, artyqshylyǵyn, kemshiligin sarapqa salamyz.
- 2010 jyldyń naýryzynan bastap 3 G qyzmetin elimizdegi uıaly baılanys operatorlary kórsete alady degen habar tarady. Qazirgi ýaqytta osy qyzmetti kórsetýge daıyndyq qalaı júrýde?
- Joǵaryda jeltoqsannyń 24-inde jıilik spektri jónindegi vedomstvoaralyq komıssııanyń otyrysy ótkendigine toqtalǵan edim. Onda 3 G qyzmetin engizý úshin qajetti jıilik spektrin elimizde GSM standartynda jumys istep jatqan úsh kompanııaǵa, atap aıtqanda Ksell, Beeline, Neo kompanııalaryna birdeı bólip berýge sheshim qabyldadyq. Olarǵa jıilikti paıdalaný úshin mindetti bir rettik 5 mlrd teńge kóleminde tólem belgilendi. Atalǵan kompanııalar jyldyń sońyna deıin osy qarjyny birneshe transhqa bólip nemese birden tóleýlerine quqyqtary bar. Biz kompanııalarǵa osy jaıttar qamtylǵan hatty, sonymen qatar lıtsenzııanyń jobasyn joldadyq. Úsh kompanııaǵa da bir rettik 5 mıllıard teńge kólemindegi tólemaqy tóleý, eki jyldyń ishinde Astana, Almaty qalalaryn jáne oblystardy 3 G baılanys qyzmetimen qamtamasyz etý, 2015 jylǵa deıin halyq sany 70 myńnan asatyn aýdan ortalyqtaryn, eldi-mekenderdi atalǵan qyzmet túrine qosý kerek degen talabymyz bar. Búgingi kúni sol hatymyzǵa jaýap kútip otyrmyz. Olar óz kelisimderin berip, bir rettik tólemaqynyń belgili mólsherin tólese, biz qajetti lıtsenzııa tabystap, jıilik spektrlaryna ruqsat beremiz.
- Elimizdiń sandyq habar taratý tehnologııasyn engizýge ázirligi qandaı?
- Sandyq teleradıo habarlaryn taratý júıesin engizý úshin aldymen negizi qalyptasý qajet. Bul úshin aǵymdaǵy jyly biz jıilik aýmaqtyq jospar ázirleýdi josparlap otyrmyz. Ol qaıda jáne qandaı jıiliktiń bos ekendigin, qaıda jáne qansha arnany engizýge múmkindigimiz bar ekendigin anyqtaýǵa jol ashady. Sonymen qatar kórshi eldermen shekaralas aýdandarda qandaı jıilikte qazaqstandyq telearnalar óz habarlaryn taratatyndyǵyn anyqtaý qajettigi týyndap otyr. Atalǵan aýqymdy jumystar tolyǵymen atqarylǵannan keıin osy radıo jıilik spektrge sáıkes júıelik jospar jasaýdy qolǵa alatyn bolamyz. Osy kezde biz qaı jerge qansha taratý qurylǵysyn ornatatyndyǵymyzdy bilemiz.
Sandyq telearnalardy engizý 2011 jyldyń basyna josparlanǵan. Soǵan sáıkes 2011 jyly belgili bir oblystarda pılottyq joba jasalatyn bolady. Mundaı joba qaı oblystyń aýmaǵynda synaqtan ótetindigi ázirge anyqtalǵan joq. Jalpy 2015 jylǵa qaraı respýblıkanyń barlyq turǵyndaryn sandyq telearnamen qamtımyz degen josparymyz bar. Osy ýaqytta Qazaqstan aýmaǵynyń 98 paıyzyn efırlik habar taratýmen, al qalǵan 2 paıyzyn spýtnıktik telearnamen qamtıtyn bolamyz.