«Qazaq tili Omby mektepterine engizildi» - baspasózge sholý
***
«Egemen Qazaqstan» gazeti barsha ıisi qazaq jurtyna qýanyshty jańalyq taratty. Kórshiles jatqan Reseı eliniń Omby oblysyndaǵy mektepterde qazaq tili páni engizildi. Aldymyzdaǵy qyrkúıek aıynan bastap mundaǵy kez kelgen oqýshy qazaq tilinde oqı alady. Ana tilimiz tek mektepterde ǵana emes, sonymen qatar, balabaqshalarda da engizildi. Osyǵan baılanysty arnaıy synyptar ashylǵan.
«Resmı málimetter boıynsha, bul óńirde 100 myńnan astam qandasymyz turady eken, týý kórsetkishi boıynsha kósh bastap tur. Sonymen qatar, tili men dilin, salt-dástúrin qatar ustanyp, ata-baba jolynan aınymaı keledi. Osyndaı jandardyń biri - Omby qalasynyń turǵyny Lázzat Shahýova. Qannan berilgen qazaqylyq ony ulttyq ónerge qaraı tarta beretin bolsa kerek, qoly qalt etse boldy, naqyshyna keltirip, oıý-órnektermen árlengen túrli quraq kórpeler, jastyqtar, ulttyq kıimder tigýge qumar», - dep jazady basylym «Qazaq tili Omby mektepterine engizildi» atty maqalada. - Bul jaqta týystarym óte kóp. Qazaqtyń toı-dýmany azaıǵan ba! Tapsyrystar túsip jatady. Jora-joldastarym surasa, ótinishterin oryndaımyn. Osyǵan qaraǵanda, sońǵy kezderi Ombydaǵy qazaqtar salt-dástúrge bet burǵan sekildi, sonymen qatar, kóbine, is-sharalardyń ulttyq naqyshqa saı ótip jatqanyn baıqaımyn. Jeke tapsyrystar alý ózimniń jeke hobbıim desem de bolady», - deıdi Lázzat Shahýova.
***
Shubat, qymyran ulttyq brend bola ala ma? Osy saýal tóńireginde «Egemen Qazaqstan» gazeti oı tolǵap kóredi.
Basylymnyń jazýynsha, túıe sútinde Laktoferın sıyr sútinen 30 ese kóp. Túıe sútinen jasalatyn qymyran, basqasha aıtqanda, shubat adam aǵzasyna óte paıdaly dárýmenge baı.
M.Toqanovtyń ǵylymı zertteý nátıjeleri túıe sútiniń vıtamınderi men mıkroelementteri joǵary deńgeıde bolatyndyǵyn anyqtady. Bir lıtr shubat adam aǵzasyna táýliktik qajetti A, S, V1, V2, D, E dárýmenderimen qamtamasyz etedi. Adam aǵzasyna eń qajetti vıtamınder S 5 ese, RR 3 ese, E 2 ese, temir mıkroelementi 10 ese, kaltsıı 1,5 ese, al aqýyzdaǵy laktoferın fermenti 30 ese sıyr sútinen artyq ekendigi dáleldengen. Túıe sútiniń aqýyzynda ımmýnoglobýlın, laktoferın, emdik antıoksıdanttarǵa ıe, ımmýndy kúsheıtetin quramdar, keleńsiz bakterııalar men vırýstardy joıatyn laktoferın sıyr sútine qaraǵanda 30 ese kóp, sıyr sútinde (0,08 mg/ml laktoferın bolsa, túıe sútinde 2,48 mg/ml) ol adamnyń aǵzasynda aýrý týdyratyn bakterııalar men vırýstardy joıyp, aǵzaǵa kúsh-qýat beredi. Bir lıtr túıe shubatynyń qýattylyǵy - 911 kkal, jylqy kymyzynyń qýattylyǵy - 528 kkal-ǵa teń, sıyr aıranynda 660 kkal bar.
Qazirgi jáne halyqtyq medıtsınanyń usynystary boıynsha túıe sútinen jasalǵan shubat kúndelikti paıdalanǵan kezde týberkýlez, ish qurylysy, baýyr, qan jetispeýshilik, qant dıabeti, obyr jáne Altsgeımer sııaqty aýrýlardy emdeýde qoldanylatyn birden-bir emdik taǵam bolyp esepteledi.
«Toqeterin aıtsaq, túıe sútinen jasalǵan qurǵaq untaq Qazaqstanǵa munaıdan áldeqaıda kóp tabys beredi. Munyń bári ǵylymı dáleldengen. Eger Toqanovtyń qolyna túıe sútin óńdeıtin ǵylymı jańalyǵy zor qondyrǵyǵa qajetti aqsha taýyp bere alsaq, onda ol EKSPO-2017-ge álemde balamasy joq qazaqstandyq brend ónimdi qoıýǵa shamasy jeter edi», - delinedi «Balamasyz brend» atty maqalada.
***
«Aıqyn» basylymynyń búgingi sanynda «Janar-jaǵarmaı naryǵy: segiz aı ótken soń» atty maqala jarııalanyp otyr.
«AI-92 markaly janarmaıyna shekti bólshek baǵadaǵy memlekettik baqylaýdy alyp tastaǵaly beri osynsha ýaqyt ótipti. Al sońǵy kezdegi janarmaı baǵasynyń qymbattaýyna qatysty alyp-qashpa áńgimeler (1 lıtr benzınniń baǵasy 230 teńgege sharyqtaıdy degen áńgimeler aıtylǵan) aqtalǵan joq. Otandyq janar-jaǵarmaı naryǵynda ázirge turaqtylyq saqtalýda. Degenmen, obektıvti sebepterge baılanysty kúnderdiń-kúni benzın baǵasynyń qymbattaryn joqqa shyǵarýǵa bolmaıdy», - delingen maqalada. - Aıtalyq, qazirden-aq aldaǵy ýaqytta janarmaı baǵasynyń qymbattaryn boljaýǵa bolady. Kóktem janarmaıǵa degen suranys artatyn ýaqyt. Mine, osy aralyqta baǵanyń sharyqtaýy múmkin. Onyń ústine Qazaqstan janarmaıdyń 30 paıyzyn tasymaldaıtyn Reseıde AI-92 markaly benzıniniń baǵasy lıtrine 35,55 rýblge ósip ketti. Bul bizdiń valıýtaǵa shaqqanda 178 teńge. Baǵanyń qymbattaýyn nemen túsindirýge bolady? Bul birinshi kezekte, munaı baǵasynyń tómendeýine baılanysty. Osynyń saldarynan bıýdjet tapshylyǵy sezilip, jyl basynan beri Reseı munaı ónimderiniń aktsızin eki esege kóterýge májbúr boldy. Eki ese ósken aktsızdiń saldarynan janar-jaǵarmaı baǵasynyń bırjalyq baǵasy 2016 jyldyń І toqsanynda birshama sharyqtady. Al mundaı jaǵdaıda reseılik tasymaldaýshylarǵa Qazaqstanǵa munaı ónimderin jetkizý tıimsiz. Sebebi, bizdegi bólshek saýdadaǵy baǵa tym tómen».
***
Shetelde júrgen qazaq ǵalymdary elge qaıtarylatyn bolady, dep jazady «Aıqyn» kelesi maqalasynda.
Memlekettik hatshy Gúlshara Ábdiqalyqova Nazarbaev ýnıversıtetinde «Zııatker Qazaqstan» degen taqyryppen ótken dóńgelek ústel otyrysyna qatysty», - delingen «Sheteldegi ǵalymdarymyz Otanǵa jappaı tartylady» atty materıalda.
Dóńgelek ústel barysynda úsh paneldik sessııa ótti, onda otandyq ǵylymdy odan ári damytýǵa jáne qazaqstandyq ǵalymdardyń ǵylymı izdenisterin ilgeriletýge qatysty ózekti máseleler jan-jaqty talqylandy.
Memlekettik hatshy zertteýdiń elimizdegi ishki resýrstaryn damytýdyń mańyzdylyǵyna, shet elden ǵalymdardy, sonyń ishinde jatjurtta júrgen, álemde ǵylymı jańalyq jumystarymen tanymal qazaqstandyq ǵalymdardy Otanǵa jappaı tartý qajettigin erekshe atap kórsetti.
Olar úshin elimizde bar jaǵdaı jasalýda. Búginde Memleket basshysynyń «100 naqty qadam» baǵdarlamasyn iske asyrý maqsatynda «Indýstrııalandyrý jáne ekonomıkalyq ósim» baǵyty boıynsha ǵylymdy qajet etetin ekonomıkany qalyptastyrý negizi retinde Qazaqstanda eki zııatkerlik-ınnovatsııalyq klaster qurylǵan. Bular - Nazarbaev ýnıversıtetindegi «Astana bıznes kampýs» haıtek-parki jáne Almatydaǵy «Alataý» tehnoparki. Bul rette «Astana bıznes kampýsynda» ǵylymı ortalyqtar men zerthanalar ornalastyrylady. Al ınnovatsııalyq tehnologııalar parkine naqty óndiristik jobalardy iske asyrý úshin sheteldik jáne otandyq joǵary tehnologııaly kompanııalar tartylmaq.
***
Qazaqstannyń syrtqy qaryzy shamamen ІJÓ-niń 20 paıyzyn quraıdy. Bul týraly keshe Májilistiń jalpy otyrysynda QR Qarjy mınıstri Baqyt Sultanov málim etti. Jalpy otyrysta «Qazaqstan Respýblıkasy men Halyqaralyq Qaıta Qurý jáne Damý Banki arasyndaǵy Qaryz týraly kelisimdi ratıfıkatsııalaý týraly» zań jobasy talqylanǵan bolatyn.
Kelisimge 2016 jyldyń 17 aqpanynda Astana qalasynda qol qoıylǵan. Kelisimge sáıkes, Dúnıejúzilik bank Qazaqstanǵa makroekonomıkalyq basqarý jáne ekonomıkanyń básekege qabilettiligin arttyrý saıasatyn qarjylandyrý úshin 1 mıllıard dollar mólsherinde qaryz beredi. Qaryz qarajaty elimizdiń áleýmettik-ekonomıkalyq damýynyń negizgi basymdyqtaryn qoldaýǵa jáne Úkimettiń ekonomıkalyq yntalandyrý jáne ekonomıkalyq ósimge kómektesý jónindegi strategııalyq sharalaryn oryndaýǵa múmkindik beredi.
«Atalǵan qaryz aǵymdaǵy jylǵy bıýdjettiń tapshylyǵyn qarjylandyrýǵa baǵyttalady. Qaryzdy óteý respýblıkalyq bıýdjet esebinen júzege asyrylady - dedi QR Qarjy mınıstri Baqyt Sultanov. Jalpy qaryz Qazaqstanǵa 2,5 jyldyq jeńildik kezeńdi qosa alǵanda 20 jyl óteý merzimimen beriledi.
B.Sultanovtyń sózine qaraǵanda qajettilik týyndasa Úkimet Dúnıejúzilik bankten 2 mlrd dollarǵa deıin qaryz alýyna bolady eken. Onyń aıtýynsha, túsimderdiń tómendeýine baılanysty bıýdjet tapshylyǵy byltyr úsh paıyzǵa deıin arttyryldy. Bıyl da tapshylyq shamamen úsh paıyzǵa boljanǵan bolatyn. «Ázirshe bıýdjet tapshylyǵy bir paıyz shamasynda turaqtap tur. Negizinen biz Dúnıejúzilik bankpen kelissózderdi eki mıllıard dollar kóleminde júrgizgen bolatynbyz. Sondyqtan da birinshi kredıt boıynsha bir mıllıard dollarmen shektelip otyrmyz. Degenmen, aldaǵy ýaqytta elimiz úshin taǵy bir mıllıard dollar alýǵa qajettilik týyndasa, onda biz ony tarta alamyz», ̶ dedi B. Sultanov. Tolyǵyraq, «Túrkistan» gazetiniń «Dúnıejúzilik bank Qazaqstanǵa 1 mıllıard dollar qaryz bermek» atty maqalasynan oqı alasyzdar.
***
Alty balany tárbıelep otyrǵan jalǵyzbasty áke Erjan Ibraev óz áıeliniń alıment tóleýine qol jetkize almaı júr, dep jazady «Ekspress K» «Shestoı alıment» atty maqalada.
Zaıyby kúıeýi men óz balalaryn birneshe jyl buryn tastap ketken.
«Qazir 59 jasqa kelgen Erjan Ibraevtyń birinshi áıeli tolǵaq kezinde qaıtys bolǵan, biraq ol eki ul syılap úlgerdi. Oǵan jańa jaǵdaıǵa ıkemdelýge týra keldi», - delingen maqalada.
- Ekinshi ulym balalardyń tserebraldi sal aýrýyna shaldyqqan, - deıdi Erjan Ibraev. - Biraq ýaqyt óte kele men ómirge ońaı qaraı bastadym.
Birneshe jyl ótkennen soń, ol Anastasııaǵa úılenedi. Taǵy úsh ul men qyz dúnıege keledi. Osy kezde zaıyby ózi úshin ómir súrgisi keletindigin túsinedi. Onyń qyzyna nebári úsh aı bolǵanda ol úıden ketip tynady.
Qazir bul kópbalaly otbasy úıdegi jeke sharýashylyq pen 40 myń teńge memlekettik járdemaqy esebinen ómir súrýde. Úlken qıyndyqtarǵa qaramastan, Erjan Ibraev ómirdiń qýanyshtaryn sezinýdi umyt qaldyrmaǵan:
- Men óz balalarymdy jaqsy kóremin, olar da meni súıedi. Solar úshin ǵana ómir súremin.