«Qazaq handyǵynyń órkendeýi Eýrazııa bolashaǵyna pármendi áser etti» - baspasózge sholý
***
«Egemen Qazaqstan» gazetinde «Qazaq handyǵynyń bastaýlary men tarıhı dáýiri» atty taqyryppen Sh. Ýálıhanov atyndaǵy Tarıh jáne etnologııa ınstıtýtynyń dırektory, UǴA korrespondent-múshesi Hankeldi Ábjanovtyń kólemdi maqalasy basylǵan. «Memleket pen onyń azamattaryna eń kerek qundylyq - azattyq. Qazaq handyǵy qurylǵanǵa deıin de azattyqty saqtaýdyń basty sharty retinde bılik pen bıleýshiniń biliktiligi, halyqtyń birligi men yntymaǵy, el men jerdi qorǵaýǵa qabiletti qarýly kúshterdiń saqadaı-saı turýy ulyqtaldy. Memlekettiń astanasyna aıryqsha mán berildi. «Ótiken qoınaýynda otyrsań, - delingen Kúltegin eskertkishinde, - máńgi eldigińdi saqtaısyń». Bizdiń oıymyzsha, túrkilik «Máńgi El» ıdeıasynyń astanamen baılanysta dúnıege kelýi qalyptasqan memlekette ǵana múmkin qubylys. Qazaq handyǵynyń tarıhı tamyrlary tereńde jatyr. Ony XV ǵasyrdaǵy, tipti, onyń aldyndaǵy úderistermen shekteý metodologııalyq qısynsyz ári ǵylymı tanymǵa qııanat. Qazaq handyǵy tarıh sahnasyna shyqqan taǵdyr anyqtaǵysh sáttiń, aıryqsha serpilistiń mándi belgilerin tanı bilýdiń máni zor ekenin joqqa shyǵarmaımyz. Degenmen, naǵyz ǵylymı tanymǵa obektıvtilik, júıelilik, damý ustanymdaryna júginý jarasqan»,-deıdi ǵalym.
Hankeldi Ábjanovtyń jazýynsha, Qazaq handyǵynyń shańyraq kóterýi - halqymyzdyń tarıhy men taǵdyryndaǵy uly betburys. Al onyń nyǵaıa órkendeýi Eýrazııa bolashaǵyna pármendi áser etti. Sol ilgerileý men maqtanysh ulttyq sanamyzǵa óshpesteı jazylǵany sonshalyq, táýelsizdik tusynda handar men bılerge, batyrlar men sultandarǵa qurmetimiz jańa serpinmen syrtqa shyqty. «Máńgilik El» ıdeıasynyń ómirsheńdigine bul da bir aıǵaq-dálel ekeni sózsiz. Táýke hannyń dúnıeden ozýymen Qazaq handyǵy óz tarıhynyń ekinshi satysyna aıaq basty. Ony syndarly saty dep aıdarladyq. Hronologııalyq sheńberi 1715-1847 jyldar, ıaǵnı Kenesary hannyń qasiretimen tuıyqtalady. Sonyń aldynda ǵana 1801 jyly Pavel І patshanyń jarlyǵymen qurylǵan Bókeı handyǵy tarqatylǵan (1845 j.) bolatyn.
Bas basylymda « Almatyda «japon baǵy» bar » degen materıal berilgen. Megapolıs qalanyń mereıin asyratyn mádenı, demalys oryndarynyń qatary kóbeıip keledi. Sonyń biri - «japon baǵy» Almatydaǵy Tuńǵysh Prezıdent saıabaǵynda paıda boldy. Qala turǵyndarynyń kózin qýantyp, týrısterge tamasha áser syılaıtyn baqqa joly túskender ózin naǵyz Japonııada júrgendeı sezine alady. Almatynyń eń kórikti jerine qonys tepken baqta bári de bar. Bul jobanyń avtorlary baq óz ataýyna saı bolýy úshin barlyq jaǵdaıdy jasaǵan. Qalanyń tabıǵı resýrstary basqarmasynyń málimdeýinshe, ýaqyt óte kele baq munan da kórkem bola túsedi. Qazirdiń ózinde mundaǵy japon halqynyń pagodalary, Kúnshyǵys eli stılindegi oryndyqtar men shamdar, gúlzarlar men kógaldar, toǵandar men bulaqtar kóz tartady. Munda japon sáýlet óneriniń úlgileri de tamasha sheshim tapqan. Túnde saıabaqta shamdar janyp turady.
***
«Ana tili» gazetiniń sońǵy sanynda «Jasybaı jaǵasy talapqa saı bola ma?» degen maqala jarııalandy.
Bıyl Pavlodar qalasynda jergilikti bılik ókilderi oblysta 3 myńǵa jýyq jasóspirim jazǵy demalysty kıiz úı lagerlerinde ótkizedi degen bolatyn. Alaıda áli kúnge deıin olardyń sanıtarlyq talapqa sáıkestigin rastaıtyn eshbir uıǵarym berilmegen. Bul týraly oblystyq tutynýshylar quqyǵyn qorǵaý departamentiniń basshysy Ermek Kamelov málim etti.
Basshynyń aıtýynsha, jańa qaǵıda boıynsha tek qana josparly tekserister ótkiziledi. Basqa jaǵdaıda, tıisti ótinish túsirilýi kerek.
«Byltyr Baıanaýyl demalys aımaǵynda qyzmet kórsetýshilerdiń birqatary sanıtarlyq qaýipsizdik máselesine salǵyrt qaraǵany belgili. Buǵan elde kásipkerlikti tekserýge baılanysty engizilgen moratorıı yqpal etken. Áıteýir, eshkim teksermeıtinine sengen bázbireýler tutynýshylar quqyǵyna shekesinen qaraǵanyna demalýshylar talaı shaǵymdanǵan. Bıyl jaǵdaı qandaı bolmaq?»-dep jazady maqala avtory.
Osy gazette «Telearnalarǵa shynymen-aq tejeý bolmaı ma?» atty maqala kópshilik nazaryna usynylyp otyr. Elbasy N.Nazarbaevtyń «Buqaralyq aqparat quraldarynyń keminde 50 paıyzy qazaq tilinde bolýy tıis» deýiniń ar jaǵynda memlekettik til taǵdyry týraly úlken oı jatqan edi. Prezıdent odan keıin de eshbir táýelsiz memleket óziniń efırlik keńistigin ózge elge berip qoımaýy kerektigin de aıtqan bolatyn.
«Onyń ber jaǵynda teleradıo habarlaryn taratý týraly zańnyń oryndalmaı kele jatqany týraly BAQ betterinde aıtýdaı-aq aıtylyp júr. Biraq sonyń bári, eń aıaǵy zań talaptaryna sheıin eskerýsiz, eleýsiz qalyp kele jatqany qynjyltady. Bıyldyń ózinde, anaý-mynaý emes, Úkimet úıinde Premer-Mınıstrdiń bildeı orynbasary Berdibek Saparbaev bastaǵan jıynda da tilder týraly, teleradıo habarlary týraly zańdy buzýshylyq oryn alyp otyrǵany týraly sóz boldy. Onyń ártúrli zertteýler boıynsha dáleldengen shyndyq ekenin Berdibek myrza ózi aıtyp berdi. Sodan beri de jarty jylǵa jýyq ýaqyt ótse de, telearnalar oǵan «pysqyryp qaraǵany» baıqalmaı otyr»,-dep jazady basylym.
***
«Ekspress K» gezetiniń búgingi sanynda « Baıge prıshel kırdyk » degen materıal jarııalandy. Almatydaǵy Abaı dańǵyly boıyndaǵy qoǵamdyq kólikter úshin jasalǵan arnaıy jolaq jyldamdyqty asyryp júretin júrgizýshilerdi tizgindep, baǵdardaǵy kólikter arasyndaǵy báıgeni toqtatty. Sonymen qatar osy jolaqtyń arqasynda bir aptanyń ishinde qalalyq qazyna júz aıyppulmen tolyǵyp, jolaýshylar sany 19 paıyzǵa ósti.
Sonymen qatar bul arnaıy jolaqtyń taǵy bir utymdy jaǵyna toqtalatyn bolsaq, qoǵamdyq kólik reısteriniń sany 30 paıyzǵa artqan kórinedi. «Egerde buryndary avtobýs júrgizýshileri ózderiniń aralarynda jarys ótkizip júrse, endi qazir olardyń arasynda naqty bekitilgen ınterval bar. Árbir júrgizýshi óziniń kestesimen júredi»,-deıdi kólik basqarmasynyń basshysy Talǵan Abdrahmanov.