Qazaq handyǵyna 550 jyl: AǴYBAI BATYR KESENESІ
Ulytaý óńirinde kindik qany tamǵan batyrlardyń eń kórnektileriniń biri - Aǵybaı Qońyrbaıuly. 1802 jyly Ulytaý óńirinde týǵan Aǵybaı batyr - Kenesary hannyń bas batyr dárejesine kóterilgen qolbasshy. Ol patsha áskerimen shaıqastarda utymdy ádis-aıla, tosyn tapqyrlyq qoldaný arqasynda árdaıym jeńiske jetip otyrǵandyqtan «Aqjoltaı Aǵybaı» atanǵan. Halyq arasynda ony rýyn kórsetip, shubyrtpaly Aǵybaı dep te ataǵan. Batyrdyń sarbazdary dushpanǵa «Aǵybaılap» shabatyn bolǵan.
Aǵybaı batyr bastaǵan qol 1826-1849 jyldary Reseı áskerlerimen betpe-bet shaıqasyp, birneshe ret kúırete soqqy bergen. Reseı ımperııasynyń Qazaqstandaǵy tirek-ortalyqtary - Qarqaraly, Aqtaý, Aqmola, Ekaterın bekinisterine shabýyl jasap, patsha áskerlerin Yrǵyz, Tobyl ózenderi boıyndaǵy urystarda, Qyzyljar, Kókshetaý shaıqastarynda tas-talqan etip jeńgen. Keıinirek, 1849 jylǵa deıin Reseı úkimetiniń qamaldaryna óz betinshe shabýyldar jasaǵan. Ómiriniń sońǵy kezeńinde eginshilikpen, balyq aýlaýmen aınalysqan. 1885 jyly Aǵybaı batyr qaıtys bolǵanda patsha ákimshiligi onyń denesin Túrkistandaǵy Qoja Ahmet Iasaýı kesenesine jerleýge ulyqsat bermegen. Batyr sońǵy kezinde mekendegen Saryarqa men Betpaqdalanyń shektesken Taıatqan-Shunaqtaǵy Bosaǵa ózeniniń alqabyna jerlengen. Kenesarynyń bas batyry Aǵybaıdyń ómir joly qazaq tarıhshylary men qalamgerleriniń shyǵarmalaryna arqaý bolǵan. Aǵybaı batyrdyń 200-jyldyq merekesi respýblıkamyzda aýqymdy sharalarmen atalyp ótti.
Aǵybaı batyr kesenesi sharshy túrinde salynǵan jalpy aýmaǵy 8.80 h 8.58 metr, bir bólmeli kúmbezdi ǵımarat. Syrtqy buryshtary qosar munaralarmen órnektelip, kúmbezi órilip shyǵarylǵan. Іlkide ushar basyna Aǵybaı batyrdyń samaýryny qoıylǵan. Kiretin bóligi jeńil aǵashpen aıvan úlgisinde jabylyp, ońtústikten shyǵarylǵan. Bólmeniń ishki buryshtaryndaǵy shırek baǵanalar kúmbez sheńberimen birigip ketken. Bólmeniń tómengi jaǵy aq tústi, joǵarǵy jaǵy sarǵysh tústi ákpen áktelgen. Kesene ishinde 12 máıit bar. Aǵybaı batyrdyń saǵanasy bólmeniń túkpirinde soltústik-batys buryshtan ekinshi orynda jatyr.