Qazaq fýtboly qashan damıdy?
El táýelsizdik alǵaly «qazaq fýtboly qashan damıdy?» degen saýal árkimdi mazalap júrgeni anyq. Osy saýal tóńireginde kezinde fýtboldan ulttyq quramamyzdyń beldi múshesi bolǵan, toqsanynshy jyldary Fınlıandııanyń joǵarǵy lıgasynda oınaǵan, belgili bapker Bolat Esmaǵambetovpen suhbattasqan edik.
- Bolat Joldasuly, siz jas kezińizde bir kisideı ala dopty aıaǵyńyzda oınattyńyz. Keıin bapker boldyńyz. Sol kezben qazirgi ýaqyttaǵy bapkerler men oıynshylardy salystyrýǵa bola ma?
- Múldem salystyrýǵa kelmeıdi. Qazir qoǵam damydy. Zaman jańardy. Búgingi bapkerler de, oıynshylar da óte baqytty. Ne kerek bári bar. Biraq, sportta bolsyn, basqa salada bolsyn qazaqty kógertetin eńbek ekenin umytpaǵanymyz jón. Adal eńbek qana bıikterge jetkizedi. Búgingi sportshylar zaman talabyna saı záýlim ǵımarattarda dop teýip júr. Kim qandaı oıynshyny unatady, sol oıynshyny óz komandasyna shaqyra alady. Men bapker bolmaı turyp Fınlıandııanyń, Reseıdiń biraz komandalarynda oınadym. Keıin Bapkerler joǵary mektebin támamdap, elge oraldym. Elge kelgen boıda jumys usyndy. Semeıdegi «Elim-aı» komandasynyń bas bapkeri, «Qaısar», «Qaırat», «Tsesna», taǵy basqa komandalarǵa bapker boldym. Ókinishke qaraı sońǵy jyldary bapkerlerdi shetelden shaqyrý úrdisi paıda boldy. Alaıda, bul qazaqtarda jaqsy bapker joq degendi bildirmeıdi. Qazaqtardyń ishinde de myqty mamandar jetkilikti.
- Sizde baıqap júrgen bolarsyz, sońǵy jyldary bir klýbtan bir klýbqa oıynshylar da, bapkerler de jıi aýysyp jatady. Bul neni bildiredi?
- Onyń barlyǵy qarajat máselesine baılanysty. Myqty bapker de, talantty oıynshy da jerde qalmaıdy. Seniń óneriń myqty bolsa qyzyǵatyndar da, óz quramyna shaqyratyndar da kóbeıedi. «Sen qazir bul komandada osyndaı jalaqy alady ekensiń, meniń komandama kelip dop tebetin bolsań, andaǵy aılyǵyńnyń eki esesin berem deseń» kim kelmeıdi. Mine aýys-túıistiń basty sebebi osy. Bapkerler de týra sol sııaqty.
- Barlyǵy qarajat máselesine baılanysty dep jatyrsyz. Sońǵy jyldary ár fýtbol klýbtary quramyna shetelden legıonerlerdi kóptep tartatyn boldy. Olar bir jylǵa kelisimshartqa otyrsa da qomaqty aqsha tólenedi deıdi. Bul shyndyqqa qanshalyqty janasady?
- Arnaıy shaqyrtýmen kelgen oıynshy tegin dop teppeıtini belgili. Alaıda, onyń barlyǵy qomaqty qarjyǵa kenele bermeıdi. Ár klýbtyń óziniń esebi bar. Ár klýb óziniń shamasyna, oıynshynyń ónerine qaraı jalaqy beredi. Jaqynda Nemistiń Transfermarkt portaly bıylǵy Qazaqstan birinshiligine kelgen jańa legıonerlerdiń transferlik naryqtaǵy baǵasyn jarııalapty. Onda «Astana» klýbynyń qatarynda dop teýip júrgen 25 jastaǵy belarýs jartylaı qorǵaýshysy Renan Bressannyń naryqtaǵy baǵasyn portal 2 000 000 eýroǵa baǵalapty. Bul bizdiń túsimizge kirmeıtin aqsha. Sondaı-aq, Renan Bressannan keıin ekinshi orynda da «Astana» fýtbol klýbynyń oıynshysy Sıserý tur eken. Onyń transferlik quny - 1 500 000 eýro. Sonymen qatar, el birinshiliginde óner kórsetetin «Atyraý» sapyndaǵy Maıkl Odıbe men aqtóbelik Markos Pızzellıdi de 1 500 000 eýroǵa baǵalapty. Biraq, bul málimetter naqtyly málimet emes, boljam bolýy múmkin. Buny mysal retinde aıtyp jatyrmyn. Sondyqtan Transfermarkt portalydaǵy osy málimetke senýge bolmaıdy.
Biz dop qýalaǵan ýaqytta zamanymyz osylaı ózgerip, kásibı sheberlik máselesin tek qana belgili bir top adamdar ǵana sheshedi degen oı bolǵan emes. Talantty sportshy tek qana bapkerlerdiń ǵana emes, sport súıer jankúıer qaýymnyń nazarynda júretini árkimge aıan. Baq shaba ma, bap shaba ma?
- Osy shetelden kelip jatqan oıynshylardyń buryn belgili klýbtarda oınaǵan, oınamaǵanyn anyqtap, qadaǵalaıtyn bizde ortalyqtar ashylǵan ba?
- Ókinishke qaraı, ondaı ortalyqtar bizde joq. Qazir osyndaı jumystarmen aınalysatyn agentter kóbeıip ketti. Syrttan fýtbolshylardy da, bapkerlerdi de alyp kelip jatqan solar. Negizi, aımaqtarda bas bapkerdi ákim bekitýi kerek. Biraq oǵan usynys jasaıtyn sol agentter men klýbtyń dırektory bolǵandyqtan qazir bas bapkerdi tańdaý burynǵymen salystarǵanda ózgeshe bolyp ketti. Men fýtbol oınap júrgende de, bapker bolǵanymda da agenttiń kómegine júgingen emespin.
- Byltyr «Shahter» komandasynyń Chempıondar lıgasynyń toptyq kezeńine shyǵýyna bir qadam jetpeı qaldy. Esesine biz Qazaqstan fýtbol tarıhynda tuńǵysh ret Eýropa lıgasynyń toptyq kezeńine shyqtyq. Endi budan da joǵary jetistikterge qol jetkize alamyz ba?
- Osy nátıjelerdiń arqasynda ÝEFA bizdiń elge nazaryn burdy. Elimizde kongress ótti. «Úmitsiz shaıtan» demeı me?! Qazir kóptegen jastarymyz ósip keledi. Buıyrsa talaı bıikterge shyǵamyz degen úmit bar. Qazirgi tańdaǵy keıbir keleńsiz jaǵdaılar aqyryn-aqyryn ózgeredi degen úmittemin.
- Suhbatyńyzǵa kóp rahmet!
Kúnsultan OTARBAI